1955 - Arnavutluk, Bulgaristan, Çekoslovakya, Doğu Almanya, Macaristan, Polonya, Romanya ve Sovyetler Birliği, yeni bir askeri ittifak içeren Varşova Paktı'nı imzaladılar.
Varşova Antlaşması Örgütü
Tür Askeri ve Siyasal Ortaklık
Kuruluş 14 Mayıs 1955
Bitiş 1 Temmuz 1991
Resmi dil(ler) Rusça, Lehçe, Rumence, Almanca, Çekce, Macarca, Bulgarca, Slovakça
Merkez Moskova
Başkanlık ünvanı: Genel Sekreterlik14 Mayıs 1955'de Varşova'da sekiz sosyalist ülkenin imzaladığı Dostluk, İşbirliği ve Karşılıklı Yardım Antlaşması ile kurulan askeri ve siyasal birlik. Antlaşmayı imzalayan ülkeler Arnavutluk, Romanya, SSCB, Demokratik Almanya, Bulgaristan, Polonya, Çekoslovakya ve Macaristan'dı. Demokratik Almanya, Pakt'ın askeri kanadına 1956'da katıldı. Arnavutluk, 1962-1968 döneminde çalışmalarına katılmadığı Pakt'tan 1968'de kesin olarak çekildi. Anlaşma, daha önceleri SSCB ile Çekoslovakya (1943), Polonya (1945), Bulgaristan, Macaristan ve Romanya (1948) arasında imzalanan ikili anlaşmaları bütünlüyordu.
Kurulmasının nedenleri
Sosyalist ülkeleri, karşılıklı bağlarını bir pakt içinde güçlendirmeye yönelten başlıca neden; 1949'da dünyadaki barışı sağlamak amacıyla aynı zamanda sosyalist ülkelere ve sosyalizmin yayılmasına karşı kurulan NATO'nun askeri etkinliklerini artırması ve silahlanmaya hız vermesiydi. Birliğin kuruluşuna ilişkin ilk adım, 29 Kasım-2 Aralık 1954 tarihleri arasında sekiz sosyalist ülkenin katılımıyla, ortak güvenliğin ve barışın korunması konusunda ve Moskova'da düzenlenen konferansta atıldı. Varşova Paktı, Londra ve Paris Antlaşmaları ile Federal Almanya'nın NATO'ya girmesi ve NATO'ya bağlı olarak Batı Avrupa Birliği'nin kurulmasıyla Avrupa'da doğan ve giderek artan savaş tehlikesine karşı biçimlendi. Pakt kurucularına göre bu gelişmeler, barışsever devletlerin güvenliği bakımından bir tehdit oluşturuyor ve savunma sağlayıcı karşı önlemlerin alınmasını gerektiriyordu. Paktın kuruluşundan hemen sonra, Temmuz 1955'de Moskova'da, ABD'yi de içine alan bir Avrupa güvenliğinin yararına olmak üzere, NATO ve Varşova Paktı'nın dağıtılması önerildi. Varşova paktını kuruluşunu izleyen süreçte, SSCB ile üye ülkeler arasında zincirleme bir biçimde ikili yardım anlaşmaları imzalandı. SSCB aynı zamanda Polonya, Macaristan, Romanya ve Demokratik Almanya ile 1956 Aralık - 1957 Mayıs döneminde bir dizi kuvvet statüsü anlaşması imzaladı. Aynı tür bir antlaşma, Çekoslovakya'yla 1968'de imzalandı. Anlaşmada uluslararası ilişkilerde tehdit ve kuvvete başvurma kınanarak, üyelerin bunu önlemek konusunda gerekli tüm çabayı gösterecekleri belirtiliyordu.
Maddeleri
NATO ve Varşova Paktı 1973
Üyelerin ortak çıkarlarını ilgilendiren tüm sorunlarda birbirlerine danışacaklardır.
Avrupa'da silahlı bir saldırı durumunda üyelerin tek tek ya da ortak bir biçimde kendilerini savunacaklardır.
Birleşik Komutanlık kurulacaktır.
Siyasal Danışma Komitesi kurulacaktır.
Üyeler bu anlaşmanın amaçlarıyla herhangi bir uluslararası bağlantıya girmeyecekler ve girişimlerde bulunmayacaklardır.
Tarafların birbirleriyle ekonomik ve kültürel ilişkilerinidaha ileri boyutlarda bir dostluk ruhu içinde davranacaklardır.
Bu sözleşmenin toplumsal ve siyasal sistemleri gözönüne alınmaksızın öteki tüm devletlere açıktır.
Antlaşma 20 yıl geçerli olacaktır. Sürenin bitiminden bir yıl önce, anlaşmayı sona erdirme isteğinin belirtilmemesi durumunda, anlaşmanın 10 yıl daha uzayacaktır.
Varşova Paktı'ın en yüksek siyasal organı Siyasal Danışma Komitesi'dir(CPC).
Doğu ile Batı arasında ortak güvenlik sağlayan bir pakt yürürlüğe girince, Varşova Paktı'nın kaldırılması gözönüne alınabilir.
İşleyişi
Başlangıçta yılda en az iki kez toplanması öngörülen CPC, 1972'den beri iki yılda bir toplanmaktadır. Başkanlık ve toplantı yerinin,üye devlerlerce sırayla üstlendiği organ, üye ülkelerin Parti Birinci Sekreterleri, Devlet Başkanları ve Dışişleri Bakanlarından oluşur. Toplantılarda genellikle, Varşova Paktı'nın Ordusu'nun komutanı da bulunur. En üst düzeyde askeri organ ise, Birleşik Yüksek Komutanı'sır (USC, Birleşik komutanlık olarak da anılır). CPC'nin denetiminde olan USC'nin önde gelen görevlileri, başkomutan, kurmay başkanı ve başkomutan yardımcılığı yapan Askeri Konsey üyeleridir. 1969'dan beri her yıl toplanan sürekli bir organ olan Savunma Bakanları Komitesi'nce desteklenmektedir. Üye devletler arasındaki işbirliğini güçlendirmek amacıyla kurulan Dışişleri Bakanları Komitesi de 1976'dan beri benzer bir işlevi yerine getirmektedir. Danışmanlık işlevi görmekte olan Askerî Konsey, savunma bakan yardımcılarından ve üye devletlerin başkomutanlarından (genelkurmay başkanı) oluşmaktadır.(gkb)
Silahlı gücü
Varşova Paktı kuvvetleri, 4,5 milyona yakını Avrupa'da olmak üzere yaklaşık 6,3 milyon muvazaf personele sahiptir. Ek olarak 700.000 kişilik ulusal güvenlik kuvvetleri vardır. Pakt'ın dünya üzerinde aktif durumda; 244 tümen, 27 bağımsız tugay, 60,000 savaş tankı ve 12.000 uçağı içeren Hava Kuvvetleri vardı. Büyük bölümünü Sovyet donanmasının oluşturduğu Deniz Kuvvetleri, nükleer balistik füze denizaltılarına ek olarak 300 denizaltı gemisi vardır. Bunların bir bölümü, denizaltılarından Cruise-seyir füzeleri atabilmektedir. Su üstü kuvvetlerinde, uçak gemisi ve kruvazörlerden oluşan 40 savaş gemisi, çok sayıda değişik tipten gemi ve havadan gemilere güdümlü füze atabilen 500 deniz bombardıman uçağı bulunmaktadır.
Sovyetler'in 1984 yılında Dünya üzerinde bulunan denizüsleri ve gemileri
Paktın kıtalararası balistik (ICBM), denizaltı gemilerindan atılan balistik füzeler (SLBM) ve bombardıman uçaklarından oluşan stratejik kuvvetlerinin tümü Sovyetler Birliği tarafından sağlanmaktadır. 1989’da Varşova paktının asker sayısı 6.310.000 dolayındaydı. Fiili asker sayısı 5.390.000 olan NATO silahlı kuvvetleriyle 920.000 kişilik bir fark vardı. SSCB ise tek başına ABD’den üç kat fazla askere sahipti.
Ayrıca donanma bakımından da Nato güçlerine karşı fazlaca bir üstünlüğü vardı.
Varşova Paktı Operasyonları
Macaristan'ın işgali
Çekoslovakya'nın işgali
Sovyet-Afgan Savaşı
Çöküşü
1989'da SSCB'nin çökmesi ve çok partili parlamenter rejime geçilmesi, Avrupa'nın iki bloklu yapısını siyasal bakımdan ortadan kaldırdı. Varşova Paktı, 1 Temmuz 1991'de dağıtıldı ve böylece savaş sonrası Avrupa'sının iki kutuplu yapısı askeri bakımdan da tarihe karıştı.
Varşova Antlaşması Örgütü
Tür Askeri ve Siyasal Ortaklık
Kuruluş 14 Mayıs 1955
Bitiş 1 Temmuz 1991
Resmi dil(ler) Rusça, Lehçe, Rumence, Almanca, Çekce, Macarca, Bulgarca, Slovakça
Merkez Moskova
Başkanlık ünvanı: Genel Sekreterlik
Kurulmasının nedenleri
Sosyalist ülkeleri, karşılıklı bağlarını bir pakt içinde güçlendirmeye yönelten başlıca neden; 1949'da dünyadaki barışı sağlamak amacıyla aynı zamanda sosyalist ülkelere ve sosyalizmin yayılmasına karşı kurulan NATO'nun askeri etkinliklerini artırması ve silahlanmaya hız vermesiydi. Birliğin kuruluşuna ilişkin ilk adım, 29 Kasım-2 Aralık 1954 tarihleri arasında sekiz sosyalist ülkenin katılımıyla, ortak güvenliğin ve barışın korunması konusunda ve Moskova'da düzenlenen konferansta atıldı. Varşova Paktı, Londra ve Paris Antlaşmaları ile Federal Almanya'nın NATO'ya girmesi ve NATO'ya bağlı olarak Batı Avrupa Birliği'nin kurulmasıyla Avrupa'da doğan ve giderek artan savaş tehlikesine karşı biçimlendi. Pakt kurucularına göre bu gelişmeler, barışsever devletlerin güvenliği bakımından bir tehdit oluşturuyor ve savunma sağlayıcı karşı önlemlerin alınmasını gerektiriyordu. Paktın kuruluşundan hemen sonra, Temmuz 1955'de Moskova'da, ABD'yi de içine alan bir Avrupa güvenliğinin yararına olmak üzere, NATO ve Varşova Paktı'nın dağıtılması önerildi. Varşova paktını kuruluşunu izleyen süreçte, SSCB ile üye ülkeler arasında zincirleme bir biçimde ikili yardım anlaşmaları imzalandı. SSCB aynı zamanda Polonya, Macaristan, Romanya ve Demokratik Almanya ile 1956 Aralık - 1957 Mayıs döneminde bir dizi kuvvet statüsü anlaşması imzaladı. Aynı tür bir antlaşma, Çekoslovakya'yla 1968'de imzalandı. Anlaşmada uluslararası ilişkilerde tehdit ve kuvvete başvurma kınanarak, üyelerin bunu önlemek konusunda gerekli tüm çabayı gösterecekleri belirtiliyordu.
Maddeleri
NATO ve Varşova Paktı 1973
Üyelerin ortak çıkarlarını ilgilendiren tüm sorunlarda birbirlerine danışacaklardır.
Avrupa'da silahlı bir saldırı durumunda üyelerin tek tek ya da ortak bir biçimde kendilerini savunacaklardır.
Birleşik Komutanlık kurulacaktır.
Siyasal Danışma Komitesi kurulacaktır.
Üyeler bu anlaşmanın amaçlarıyla herhangi bir uluslararası bağlantıya girmeyecekler ve girişimlerde bulunmayacaklardır.
Tarafların birbirleriyle ekonomik ve kültürel ilişkilerinidaha ileri boyutlarda bir dostluk ruhu içinde davranacaklardır.
Bu sözleşmenin toplumsal ve siyasal sistemleri gözönüne alınmaksızın öteki tüm devletlere açıktır.
Antlaşma 20 yıl geçerli olacaktır. Sürenin bitiminden bir yıl önce, anlaşmayı sona erdirme isteğinin belirtilmemesi durumunda, anlaşmanın 10 yıl daha uzayacaktır.
Varşova Paktı'ın en yüksek siyasal organı Siyasal Danışma Komitesi'dir(CPC).
Doğu ile Batı arasında ortak güvenlik sağlayan bir pakt yürürlüğe girince, Varşova Paktı'nın kaldırılması gözönüne alınabilir.
İşleyişi
Başlangıçta yılda en az iki kez toplanması öngörülen CPC, 1972'den beri iki yılda bir toplanmaktadır. Başkanlık ve toplantı yerinin,üye devlerlerce sırayla üstlendiği organ, üye ülkelerin Parti Birinci Sekreterleri, Devlet Başkanları ve Dışişleri Bakanlarından oluşur. Toplantılarda genellikle, Varşova Paktı'nın Ordusu'nun komutanı da bulunur. En üst düzeyde askeri organ ise, Birleşik Yüksek Komutanı'sır (USC, Birleşik komutanlık olarak da anılır). CPC'nin denetiminde olan USC'nin önde gelen görevlileri, başkomutan, kurmay başkanı ve başkomutan yardımcılığı yapan Askeri Konsey üyeleridir. 1969'dan beri her yıl toplanan sürekli bir organ olan Savunma Bakanları Komitesi'nce desteklenmektedir. Üye devletler arasındaki işbirliğini güçlendirmek amacıyla kurulan Dışişleri Bakanları Komitesi de 1976'dan beri benzer bir işlevi yerine getirmektedir. Danışmanlık işlevi görmekte olan Askerî Konsey, savunma bakan yardımcılarından ve üye devletlerin başkomutanlarından (genelkurmay başkanı) oluşmaktadır.(gkb)
Silahlı gücü
Varşova Paktı kuvvetleri, 4,5 milyona yakını Avrupa'da olmak üzere yaklaşık 6,3 milyon muvazaf personele sahiptir. Ek olarak 700.000 kişilik ulusal güvenlik kuvvetleri vardır. Pakt'ın dünya üzerinde aktif durumda; 244 tümen, 27 bağımsız tugay, 60,000 savaş tankı ve 12.000 uçağı içeren Hava Kuvvetleri vardı. Büyük bölümünü Sovyet donanmasının oluşturduğu Deniz Kuvvetleri, nükleer balistik füze denizaltılarına ek olarak 300 denizaltı gemisi vardır. Bunların bir bölümü, denizaltılarından Cruise-seyir füzeleri atabilmektedir. Su üstü kuvvetlerinde, uçak gemisi ve kruvazörlerden oluşan 40 savaş gemisi, çok sayıda değişik tipten gemi ve havadan gemilere güdümlü füze atabilen 500 deniz bombardıman uçağı bulunmaktadır.
Sovyetler'in 1984 yılında Dünya üzerinde bulunan denizüsleri ve gemileri
Paktın kıtalararası balistik (ICBM), denizaltı gemilerindan atılan balistik füzeler (SLBM) ve bombardıman uçaklarından oluşan stratejik kuvvetlerinin tümü Sovyetler Birliği tarafından sağlanmaktadır. 1989’da Varşova paktının asker sayısı 6.310.000 dolayındaydı. Fiili asker sayısı 5.390.000 olan NATO silahlı kuvvetleriyle 920.000 kişilik bir fark vardı. SSCB ise tek başına ABD’den üç kat fazla askere sahipti.
Ayrıca donanma bakımından da Nato güçlerine karşı fazlaca bir üstünlüğü vardı.
Varşova Paktı Operasyonları
Macaristan'ın işgali
Çekoslovakya'nın işgali
Sovyet-Afgan Savaşı
Çöküşü
1989'da SSCB'nin çökmesi ve çok partili parlamenter rejime geçilmesi, Avrupa'nın iki bloklu yapısını siyasal bakımdan ortadan kaldırdı. Varşova Paktı, 1 Temmuz 1991'de dağıtıldı ve böylece savaş sonrası Avrupa'sının iki kutuplu yapısı askeri bakımdan da tarihe karıştı.
