İlk Yerli Roman - İlk Yerli Romanımız (Şemsettin Sami Taaş-şuk-ı Talat ve Fitnat )
Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat, Tanzimat Edebiyatı'nın birçok türünde eserler vermiş yazarlarından Şemsettin Sami tarafından kaleme alınmış bir romandır. Kasım 1872'den 1873 yazına değin Hadîka gazetesinde tefrika edilmiş, kitap olarak ilk basımı 1875 yılında yapılmıştır. Acıklı bir aşk hikâyesini anlatan bu eser Osmanlıca harflerle basılmış ilk Türkçe roman örneğidir.
Konu
Küçük yaşta babasız kalan Talat'ı, annesi Saliha Hanım büyütür. Talat, işe gidip gelirken Hacı Mustafa’nın dükkânına uğrayarak tütün almaktadır. Hacı Mustafa'nın Fitnat adlı bir üvey kızı vardır. Fitnat'ın annesi Zekiye Hanım, Fitnat'a hamile iken kocasından ayrılmış, Hacı Mustafa ile evlenmiş, birkaç yıl sonra da ölmüştür. Talat yine bir gün eve dönerken, dükkânın üstündeki evin cumbasında Fitnat'a görür görmez tutulur. Fitnat da Talat’ı görür görmez deli gibi aşık olur. Fakat Fitnat "Hacı Baba"sının korkusundan sokağa çıkamaz. Talat, çarşaf giyerek, genç bir kız kılığında eve girer. Fitnat'la konuşur. Hacı Baba, Fitnat'ı zengin bir adamla evlendirir. Fitnat, Ali Bey adındaki bu adamı yanına yaklaştırmaz. Fitnat'ın boynunda, annesinden hatıra kalmış bir muska vardır. Bir tartışma sırasında muskanın kayışı kopar, Ali Bey bu muskayı açıp okur, ve bunun gerçekte Fitnat'ın annesinin yazmış olduğu bir mektup olduğunu anlar. Mektupta, Fitnat'ın babasının Ali Bey olduğu yazmaktadır. Ali Bey mektupta okuduklarını Fitnat'a da söylemek ister, ancak Fitnat intihar etmiştir. Bu sırada yine kadın kıyafetiyle Fitnat'ı görmeye gelen Talat da Fitnat'ın intiharına tanık olur ve ölür. Ali Bey akli dengesini yitirir ve Talat'tan altı ay sonra ölür.
Başlıca Karakterler
* Tal'ât: İstanbullu genç bir adam.
* Fitnat: Genç bir kız; üvey babası Hacı Mustafa'nın evinde yaşamaktadır.
* Ali Bey: Orta yaşlı bir İstanbul beyefendisi.
* Saliha Hanım: Talat'ın annesi. Çok genç yaşta çocukluk aşkı Rıfat Bey'le evlenmiştir.
* Hacı Mustafa ("Hacıbaba"): Fitnat'ın üvey babası. Tütüncüdür, sert bir tabiatı vardır.
Değerlendirme
Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat Batı edebiyatı tarzında yazılmış ve Osmanlıca harflerle basılmış olan ilk Türk romanıdır. (İlk Türkçe roman örneği olan Akabi Hikâyesi Vartan Paşa tarafından kaleme alınmış ve 1851 yılında Ermeni harfleriyle yayımlanmıştı).
Tanzimat romancılığında, kadınların toplum içindeki yerlerini belirtme, dönemin evlilik ilişkilerini irdeleme, uygunsuz evlenmelerin sorunlarına değinme noktaları dikkat çeker. Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat'ta da bu temalar ön plana çıkmaktadır. Romanda, daha sonraları da sıklıkla işlenen kadın eğitimi ve görmeden evlenme ile bunun doğurduğu acıklı sonuçlar en belirgin temalardandır. Ayrıca kitapta aşkın ve sevdanın önemi vurgulanmıştır. Yazar, görmeden evlenmenin acı sonuçlarını basit bir teknikle, duygusal karakter çözümlemeleriyle yansıtır; gerçekçi bir romantizm içerisinde, konuşulan dili roman anlatımına yansıtmaya çalışır. Romanda diyaloglar önemli bir yer tutar.
Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat, Tanzimat Edebiyatı'nın birçok türünde eserler vermiş yazarlarından Şemsettin Sami tarafından kaleme alınmış bir romandır. Kasım 1872'den 1873 yazına değin Hadîka gazetesinde tefrika edilmiş, kitap olarak ilk basımı 1875 yılında yapılmıştır. Acıklı bir aşk hikâyesini anlatan bu eser Osmanlıca harflerle basılmış ilk Türkçe roman örneğidir.
Konu
Küçük yaşta babasız kalan Talat'ı, annesi Saliha Hanım büyütür. Talat, işe gidip gelirken Hacı Mustafa’nın dükkânına uğrayarak tütün almaktadır. Hacı Mustafa'nın Fitnat adlı bir üvey kızı vardır. Fitnat'ın annesi Zekiye Hanım, Fitnat'a hamile iken kocasından ayrılmış, Hacı Mustafa ile evlenmiş, birkaç yıl sonra da ölmüştür. Talat yine bir gün eve dönerken, dükkânın üstündeki evin cumbasında Fitnat'a görür görmez tutulur. Fitnat da Talat’ı görür görmez deli gibi aşık olur. Fakat Fitnat "Hacı Baba"sının korkusundan sokağa çıkamaz. Talat, çarşaf giyerek, genç bir kız kılığında eve girer. Fitnat'la konuşur. Hacı Baba, Fitnat'ı zengin bir adamla evlendirir. Fitnat, Ali Bey adındaki bu adamı yanına yaklaştırmaz. Fitnat'ın boynunda, annesinden hatıra kalmış bir muska vardır. Bir tartışma sırasında muskanın kayışı kopar, Ali Bey bu muskayı açıp okur, ve bunun gerçekte Fitnat'ın annesinin yazmış olduğu bir mektup olduğunu anlar. Mektupta, Fitnat'ın babasının Ali Bey olduğu yazmaktadır. Ali Bey mektupta okuduklarını Fitnat'a da söylemek ister, ancak Fitnat intihar etmiştir. Bu sırada yine kadın kıyafetiyle Fitnat'ı görmeye gelen Talat da Fitnat'ın intiharına tanık olur ve ölür. Ali Bey akli dengesini yitirir ve Talat'tan altı ay sonra ölür.
Başlıca Karakterler
* Tal'ât: İstanbullu genç bir adam.
* Fitnat: Genç bir kız; üvey babası Hacı Mustafa'nın evinde yaşamaktadır.
* Ali Bey: Orta yaşlı bir İstanbul beyefendisi.
* Saliha Hanım: Talat'ın annesi. Çok genç yaşta çocukluk aşkı Rıfat Bey'le evlenmiştir.
* Hacı Mustafa ("Hacıbaba"): Fitnat'ın üvey babası. Tütüncüdür, sert bir tabiatı vardır.
Değerlendirme
Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat Batı edebiyatı tarzında yazılmış ve Osmanlıca harflerle basılmış olan ilk Türk romanıdır. (İlk Türkçe roman örneği olan Akabi Hikâyesi Vartan Paşa tarafından kaleme alınmış ve 1851 yılında Ermeni harfleriyle yayımlanmıştı).
Tanzimat romancılığında, kadınların toplum içindeki yerlerini belirtme, dönemin evlilik ilişkilerini irdeleme, uygunsuz evlenmelerin sorunlarına değinme noktaları dikkat çeker. Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat'ta da bu temalar ön plana çıkmaktadır. Romanda, daha sonraları da sıklıkla işlenen kadın eğitimi ve görmeden evlenme ile bunun doğurduğu acıklı sonuçlar en belirgin temalardandır. Ayrıca kitapta aşkın ve sevdanın önemi vurgulanmıştır. Yazar, görmeden evlenmenin acı sonuçlarını basit bir teknikle, duygusal karakter çözümlemeleriyle yansıtır; gerçekçi bir romantizm içerisinde, konuşulan dili roman anlatımına yansıtmaya çalışır. Romanda diyaloglar önemli bir yer tutar.
