Dağlık Karabağ Cumhuriyeti
Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin illeri:
1. Şaumyan;
2. Mardakert;
3. Askeran;
4. Martuni;
5. Hadrut;
6. Şuşi;
7. Kaşatag.
Haritada Stepanakert gösterilmemektedir.
Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin illeri:
1. Şaumyan;
2. Mardakert;
3. Askeran;
4. Martuni;
5. Hadrut;
6. Şuşi;
7. Kaşatag.
Haritada Stepanakert gösterilmemektedir.
Dağlık Karabağ Cumhuriyeti (Ermenice: Լեռնային Ղարաբաղ Հանրապետություն Lernayin Garabaği Hanrapetutyun; Artsah (Artsakh) Cumhuriyeti / Արցախ olarak da bilinir), hukuken Azerbaycan'a ait Dağlık Karabağ ve çevresindeki 7 Azerbaycan ilini kapsayan topraklar üzerinde kurulmuş fiilen bağımsız cumhuriyet. Çoğunlukla Ermenilerin yaşadığı bölgede, Sovyetler Birliğinin dağılmasından sonra yükselen etnik gerilim, Ermenistan'ın desteklediği Ermeni militanlarla Azerbaycan arasında çatışmalar çıkmasına neden oldu. Ermeni güçlerinin bölgeye girişiyle birlikte Azerbaycanlılara yönelik başlattıkları katliamlar halkı göçe zorlamıştır. 10 Aralık 1991'de Azerbaycanlıların boykot ettiği ve yalnız Ermenilerin katıldığı halkoylaması sonucuna göre bağımsızlık kararı alında ve 6 Ocak 1992'de de bağımsızlık resmen ilan edildi. Fakat Ermenistan dahil, hiçbir ülke veya uluslararası kuruluş Dağlık Karabağ'ın bağımsızlığını tanımadı.
Tarih
1988'den önceki dönemler için Dağlık Karabağ Tarihi, Dağlık Ermenistan Cumhuriyeti, Dağlık Karabağ Özerk Oblastı maddelerine bakabilirsiniz.
Karabağ Sorunu
1988 yılın başında Ermeniler ve Azeriler arasındaki bir dizi kızıştırıcı saldırı ve misillemeleri başlamıştır. Perestroika ortamında Karabağ'daki Ermenilerin Azerbaycan rejimine karşı protestler başlamıştır. Fakat bu protest hareketi hızla siyasi örgütlenmeye dönüşmüş ve demokrasi ve ulusal egemenliğini kazanmayı amaçlayan anti-komünist geniş bir ififak olan Karabağ Komitesi oluşturulmuştur. 20 Şubat 1988'de Dağlık Karabağ Özerk Oblastı Ulusal Konseyi'nin Ermeni temsilcileri bölgenin Ermenistan ile birleşmesi için oyu kullanmışlardır. Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti resmî olarak buna yanıt vermemiştir. Fakat Ulusal Konseyi'ndeki hareketi Sumgayıt'ta 26 - 100'den fazla Ermenileri öldürüldüğü katliama yol açtı. Ermenistan'ın Spitak kentinde ise Azeriler'e saldırıldı. Pogromlar başlayınca çok sayıda Ermeniler ve Azeriler göç etmişlerdir.
7 Aralık 1988'de Spitak civarında meydana gelen ve Ermenistan'ın kuzey kesimini tahrip eden depremin ardındaki karışık ortamda Sovyet yetkilileri Karabağ Komitesinin önderlerini tutuklayarak karşıtı hareketinin büyümesini engellemeye çalışmıştır.
Ancak Ermeni milliyetçilerinin desteği olmadan Ermenistan'ı yönetmek için Ermenistan Komünist Partisi'nin giriştirği uygulamalar siyasi krizi kötüleştirmiştir. Mart 1989'da seçmenlerin çoğu, Sovyetler Birliği'nin Yüksek Halk Temsilciler Meclisi genel seçimini boykot etmiştir. Karabağ Komitesi üyelerinin serbest bırakılması için gösteriler düzenlenmiş ve Mayıs ayında yapılan Ermenistan Yüksek Sovyet'i seçiminde Ermeni seçmenleri Karabağ davasını destekleyen temsilcileri seçmişlerdir. Seçiminden sonra Karabağ Komitesi üyeleri tahliye edilmişlerdir.
Mihail Gorbaçov Karabağ Sorunu'nu çözmek için Özel Yönetim Komitesi'ni kurmuş ve Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın özerklik haklarının artırılmasını önermiştir.
Haziran 1989'da Levon Ter-Petrosyan önderliğinde çok sayıda gayriresmî milliyetçi örgütleri birleştirilerek Bütün Ermeni Hareketi (Հայոց Համազգային Շարժում / Hayots Hamazgain Sharzhum) kurulmuş ve Ermenistan hükûmeti de resmen onaylamıştır. Hem Bütün Ermeni Hareketi hem de Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde kurulan Azebaycan Halk Cephesi, Özel Yönetim Komitesi'nin kaldırılmasını istemiştir. Ermeniler bölgenin Ermenistan'ın bir parçası olması gerektiğini, Azeriler ise Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın özerkliğinin kaldırılmasını savunmuştur.
Ağustos 1989'da Karabağ'daki Ermeniler kendi Ulusal Konseyi'ni seçmiş ve Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nden ayrılması ve Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'yle birleşmesini açıklamıştır.
Eylül 1989'da Azerbaycan, o zamana kadar Ermenistan'ın diğer Sovyet Cumhuriyetlerinden yaptığı ithalatın %90'ı karşılamakta olan hayati yakıt ve besleme hatlarına karşı ekonomik ablukayı uygulamaya başlamıştır.
Kasım 1989'da SSCB Yüksek Sovyeti Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nin özerkliğini kaldırılıp doğrudan Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlanmasına dair karar almıştır. Fakat Sovyetlerin politikası ters etki yaratmış ve Aralık 1989'da Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Yüksek Sovyetiyle Karabağ Ulusal Konseyi'nin ortak oturumu, Moskova'nın kararını geçersiz sayarak Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın Ermenistan ile birleşmesini açıklamıştır.
Ermenistan'ın tutumu
18 Mayıs 2001 tarihinde dönemin Ermenistan Savunma Bakanı Serj Sarkisyan Ermenistan parlamentosunda yaptığı şu konuşması Türk basınında yer almıştır:
“ İşgal ettiğimiz topraklar var. Bunda utanılacak bir şey yok. Güvenliğimiz gereği bu toprakları işgal ettik. Biz bunu 1992 yılı ve öncesinde de söylüyorduk, şimdi de söylüyoruz. Belki üslubum diplomatik değil ama gerçek bu“
Yönetim birimleri
Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin illeri:
1. Şaumyan;
2. Mardakert;
3. Askeran;
4. Martuni;
5. Hadrut;
6. Şuşi;
7. Kaşatag.
Haritada Stepanakert gösterilmemektedir.
Cumhuriyet, eski Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın büyük çoğunluğunun yanı sıra Laçın[6] ve Kelbecer gibi bölgeleri de kapsamaktadır.
Günümüzde başkenti Stepanakert ile Askeran, Hadrut, Mardakert, Martuni, Şaumyan, Şuşa ve Kaşatag mazrlarına ayrılmaktadır. En büyük kenti Stepanakert (Hankendi) ve diğer büyük kentleri ise Şuşi (Şuşa) ve Berdzor (Laçın)'dır.
