Van’da Düğün öncesi ve düğün sırasındaki başlık, görücü, söz kesme, şerbet içme, nikâh, kına gecesi, düğün, sağdıç, yenge, kadın, çeyiz, gelin alma, duvak gibi merhalelerin ayrı bir önemi sosyal yaşantıda belli bir geleneği, töresi vardır.Van’da aileler genelde kendi aralarında anlaştıktan sonra, adet yerini bulsun diye kız isteme yapılır. İki ailenin de ileri gelenleri, kız evinde toplanıp sohbet ederler. Sohbet muhabbet derken iş asıl meseleye geldiğinde erkek tarafının ileri gelen büyüğü,söze efendim sebebi ziyaretimiz ile başlar ve devam eder.“Allah’ın emri Peygamberimizin kavli ile kızınızı oğlumuza istemeye geldik.” denilerek kız istenir.İster merkezde, ister kırsal kesimde olsun, evlenme yaşını ve zamanını ekonomik şartların, kimi sosyal olayların, göçlerin, ölümlerin belirlediğini de söylemek gerekir. Vanda görücülük usulünün yaygın olduğu evlilikte evlilik yaşı yukarıdaki şartlar da dikkate alınarak erkeklerde 18-20, kızlarda 16-18 yaş civarındadır.
Nişan günü kararlaştırıldıktan sonra, nişan eşyalarını almak için kız ve oğlan evinden gençler çarşıya çıkarlardı. O gün, kız, erkek, ana ve babalar, varsa kızın ve erkeğin kardeşleri ve yengeleri, nişan için alınacak olanları almaya gelir. O gün kız ve erkeğe birer yüzük alınır. Yine erkeğe ve kıza birer takım elbise, iç çamaşırı, mendil, çorap, ayakkabı, terlik vb. şeyler alınır. Alınan eşyalar paket yapılır ve evlere götürülür. Eskiden kız ile erkeğin görüştürülmesi yasaktı. Erkek kız evine ancak düğün ve bayramlarda gidebilirdi.Nişan günü, erkeğin ailesi yanına birkaç kişi alarak kız evine gider ve kıza alınan eşyaları teslim eder. Nişanlılık süresi ailelerin durumuna bağlıdır. Özel durumlara bağlı olarak bu süre, uzayıp kısalabilmektedir. Geleneksel kesimde önceleri nişanlıların birbirleri ile görüşmeleri engellenirken, günümüzde görüşme yakın akrabaların da bulunduğu bir ortamda sağlanmaktadır.
Van düğünlerinde “Kına” adetleri
Van’da düğünler özellikle cumartesi ve pazara rast getirilir ve Cumartesi akşamı kına gecesi yapılır ve ertesi gün Pazar da düğün yapılır. Cumartesi-Pazar arası yapılan düğünlerde cumartesi günü kına gecesi yapılır. Kız evinin yakınları kızın arkadaşları kız evinde toplanır, çalgı eşliğinde oynarlar. Gelin kına gecesi için özel bir elbise veya gelinlik giyer. Gecenin ilerleyen saatlerinde oğlan evinden kına gelir. Tepsi içinde karıştırılan kına çiçeklerle ve mumlarla süslenir. Gelinin başına bir örtü örtülür, el ve ayaklarına kına yakılır. Kına yakılırken gelini ağlatmak amacıyla ağıtlar söylenir ve gelin ağlatılır. Buna “gelin ağlatması” adı verilir. Artan kına misafirlere dağıtılır.
Van düğünlerinde “Nikâh” adetleri
Damadın bazen kız evine rahat gidip gelebilmesini teminen öncelikle imam nikâhı kıyılır.İmam nikâhı usulü dairesinde yapılır ve bundan sonrada başka bir günde belediyeye gidilerek şahitlerin huzurunda resmi nikâh kıyılır. Geleneksel düğünlerde önemsenen nikah, dinî nikahtır. Belli bir zamanı olmamakla birlikte genellikle Kesbiç, Nişan ya da Şerbet töreninde yapılır. Dini nikâh, kızın babası, damat ve onun çok yakınının katılacağı bir törenle genellikle kız evinde bazen de camide kıyılır.
]Van düğünlerinde “Gelin Alma” adetleri
Eskiden gelin için at süslenir ve hazırlanırdı. Ancak günümüzde gelin getirme otomobillerle olur. Düğün sabahı sağdıç ya da sağdıcın görevlendirdiği kişiler tarafından Gelin arabası hazırlanır.Akşama doğru Gelin arabası ile birlikte kalabalık bir araç konvoyu oluşturularak Toy Büyüğü önderliğinde kız evine hareket edilir.Kız evine gelindiğinde burada davul zurna eşliğinde çeşitli oyunlar oynanır. Kız evi ve erkek evinin oyuncuları oyunlarla birbirlerine üstünlük kurmaya çalışırlar ve birbirlerine hava atarlar.Gelin, evinden Toy Büyüğü ve karısı tarafından çıkartılır. Bu arada davul zurna eşliğinde geleneksel “Gelin Ağlatma “çalınır.
Van düğünlerinde “Söz” adetleri
Aile büyükleri oğlanın sevdiği varsa öncelikle onu oğullarına isterler. Şayet sevdiği beğendiği biri yoksa aile büyükleri etrafa bakınır ve damat adayının da beğeneceği aileye en uygun buldukları kızı istemeye giderler.Her zaman ki gibi kızın ailesi düşünmek ve araştırmak için zaman ister. Biraz süre oğlanı etraftan soruştururlar. Şayet uygun bulunursa oğlan evine haber gönderirler.Sonuç Olumlu ise ikinci kez kız evine giden oğlan evi artık kızın büyüklerinden söz alırlar. Ve kıza bir yüzük takar ve hediyeler getirirler.Böylelikle söz kesilmiş olur.Van düğünlerinde “Nişan” adetleri
Nişan günü kararlaştırıldıktan sonra, nişan eşyalarını almak için kız ve oğlan evinden gençler çarşıya çıkarlardı. O gün, kız, erkek, ana ve babalar, varsa kızın ve erkeğin kardeşleri ve yengeleri, nişan için alınacak olanları almaya gelir. O gün kız ve erkeğe birer yüzük alınır. Yine erkeğe ve kıza birer takım elbise, iç çamaşırı, mendil, çorap, ayakkabı, terlik vb. şeyler alınır. Alınan eşyalar paket yapılır ve evlere götürülür. Eskiden kız ile erkeğin görüştürülmesi yasaktı. Erkek kız evine ancak düğün ve bayramlarda gidebilirdi.Nişan günü, erkeğin ailesi yanına birkaç kişi alarak kız evine gider ve kıza alınan eşyaları teslim eder. Nişanlılık süresi ailelerin durumuna bağlıdır. Özel durumlara bağlı olarak bu süre, uzayıp kısalabilmektedir. Geleneksel kesimde önceleri nişanlıların birbirleri ile görüşmeleri engellenirken, günümüzde görüşme yakın akrabaların da bulunduğu bir ortamda sağlanmaktadır.
Van düğünlerinde “Kına” adetleri
Van’da düğünler özellikle cumartesi ve pazara rast getirilir ve Cumartesi akşamı kına gecesi yapılır ve ertesi gün Pazar da düğün yapılır. Cumartesi-Pazar arası yapılan düğünlerde cumartesi günü kına gecesi yapılır. Kız evinin yakınları kızın arkadaşları kız evinde toplanır, çalgı eşliğinde oynarlar. Gelin kına gecesi için özel bir elbise veya gelinlik giyer. Gecenin ilerleyen saatlerinde oğlan evinden kına gelir. Tepsi içinde karıştırılan kına çiçeklerle ve mumlarla süslenir. Gelinin başına bir örtü örtülür, el ve ayaklarına kına yakılır. Kına yakılırken gelini ağlatmak amacıyla ağıtlar söylenir ve gelin ağlatılır. Buna “gelin ağlatması” adı verilir. Artan kına misafirlere dağıtılır.
Van düğünlerinde “Nikâh” adetleri
Damadın bazen kız evine rahat gidip gelebilmesini teminen öncelikle imam nikâhı kıyılır.İmam nikâhı usulü dairesinde yapılır ve bundan sonrada başka bir günde belediyeye gidilerek şahitlerin huzurunda resmi nikâh kıyılır. Geleneksel düğünlerde önemsenen nikah, dinî nikahtır. Belli bir zamanı olmamakla birlikte genellikle Kesbiç, Nişan ya da Şerbet töreninde yapılır. Dini nikâh, kızın babası, damat ve onun çok yakınının katılacağı bir törenle genellikle kız evinde bazen de camide kıyılır.
]Van düğünlerinde “Gelin Alma” adetleri
Eskiden gelin için at süslenir ve hazırlanırdı. Ancak günümüzde gelin getirme otomobillerle olur. Düğün sabahı sağdıç ya da sağdıcın görevlendirdiği kişiler tarafından Gelin arabası hazırlanır.Akşama doğru Gelin arabası ile birlikte kalabalık bir araç konvoyu oluşturularak Toy Büyüğü önderliğinde kız evine hareket edilir.Kız evine gelindiğinde burada davul zurna eşliğinde çeşitli oyunlar oynanır. Kız evi ve erkek evinin oyuncuları oyunlarla birbirlerine üstünlük kurmaya çalışırlar ve birbirlerine hava atarlar.Gelin, evinden Toy Büyüğü ve karısı tarafından çıkartılır. Bu arada davul zurna eşliğinde geleneksel “Gelin Ağlatma “çalınır.
