Meridyen nedir? Enlem nedir? Boylam nedir?

Meridyen nedir?
Kuzeyden güneye kutuplar arasında uzanan çizgiler meridyen yaylarıdır.İngiltere'nin Greenwich gözlemevinden geçen meridyen başlangıç meridyeni kabul edilir.0 derece olarak gösterilir.Doğusunda kalan yerlere Doğu Yarım KüreBatısında kalan yerlere Batı Yarım Küre denir.Başlangıç meridyeninin 180 doğusunda 180 batısında olmak üzere toplam 360 meridyen yayı vardır.Kutup noktalarında birleşirler.Her meridyen arası 4 dk.lık yerel saat farkı vardır.Doğu ve Batı olmak üzere ikiye ayrılırlar.Ekvator ve paralel çizgilerini keser.Yarım çemberdirler.Meridyen uzunlukları aynıdır değişmez.İki meridyen arası uzaklık sadece Ekvator'da 111 km'dir.Kutup noktalarında 0 olur.Kuzey Güney yönlü uzanırlar.

Dünya üzerindeki bir noktanın ekvator’a olan uzaklığının açısal değerine enlem denir. Ekvatorun güneyinde 90 kuzeyinde 90 adet olmak üzere toplam 180 enlem vardır.


Enlem nedir?

Ekvator kuşağı ile Kuzey Kutbu arasında, düzenli aralarla dünyayı çevreleyen yatay durumda seksen sekiz kuşak düşünün. Daire biçimindeki bu kuşaklar Kuzey Kutbu"na yaklaştıkça daha küçülecektir. Aynı durum Ekvator"la Güney Kutbu arasında da söz konusudur. Bu kuşaklar "paralel" ya da " enlem" diye tanımlanır.

Her enlem çizgisi, Ekvator hattı "O-sıfır" kabul edilerek numaralandırılmıştır. Ekvator kuşağının 10 derece kuzeyindeki enlem, "10° kuzey enlem" olarak belirlenir. (NOT : Bir derece, bir dairenin 360 da biridir.) Kuzey Kutbu, 90°kuzey enlem üzerindedir. Buna karşılık, Güney Kutbu " 90° güney enlem" üzerinde bulunur.

* Güneş ışınlarının düşme açısı kutuplara doğru küçülür. Işınların atmosferdeki yolu uzar. Tutulma artar ve sıcaklık ta kutuplara doğru azalır.
* Denizlerin sıcaklığı ve tuzluluğu kutuplara doğru azalır.
* Matematik iklim kuşakları oluşur
* Bitki örtüsü kutuplara doğru aralıksız kuşaklar oluşturur.
* Tarımın yükselti sınırı Toktağan kar sınırı (Daimi kar sınırı) Orman üst sınırı kutuplara doğru azalır.
* Akarsuların donma süresi kutuplara doğru uzar.
* Gece gündüz arasındaki zaman farkı kutuplara doğru artar.
* Dünyanın çizgisel dönüş hızı kutuplara doğru azalır.

Aynı Enlem Üzerindeki Merkezlerde Ortak Özellikler
* Ekvatora ve kutuplara eşit uzaklıktadırlar.
* Güneş ışınlarını aynı açıyla alırlar.
* Gece-gündüz süreleri birbirine eşittir.
* Dünyanın çizgisel dönüş hızı aynıdır.
* Aynı iklim kuşağındadırlar. Fakat aynı iklim özelliği görülmeyebilir (özel konumdan dolayı).
* İki meridyen arasındaki mesafe aynıdır.

Boylam nedir?

Boylam ekvatora dik açı yapacak şekilde yerküreyi üç yüz altmış eşit parçaya böldüğü varsayılan ve uçları kutuplarda birleşen en geniş aralığa ekvatorda sahip olan varsayımsal çizgilerdir.

Başlangıç olarak İngiltere'deki Greenwich Boylamı (0) alınır. Yüz seksen tane doğu ve yüz seksen tane batı boylamı vardır. Herhangi bir noktanın boylamı ise bu noktadan geçen coğrafi boylam ile Greenwich boylamı arasındaki açıdır

Enlem ve Boylam

Dünya üzerinde bir yeri veya bir noktayı saptamağa yarayan dereceli ölçüler.

Dünya, iki ucundan, yani kutuplardan hafifçe basık bir küre biçimindedir. Bu küre üzerindeki herhangi bir yerin konumunu belirlemek için, kürenin paralel ve meridyen denilen çemberlerle hayalî olarak bölünmesi düşünüldü: bu çemberlerin kesişme noktaları yer tayininde büyük rol oynar.

PARALELLER VE ENLEM

Ekvator Dünya'yı, Güney Yarımküre ve Kuzey Yarımküre olmak üzere iki eşit bölüme ayıran hayalî bir dairedir. Paraleller, ekvator düzlemine paralel dairelerdir. Paralel dairelerin birbirine uzaklığı 111 kilometredir, uzunlukları ise, Dünya küre biçiminde olduğundan eşit değildir. Bu paralellerin en büyüğü olan ekvatorun uzunluğu 40076 kilometredir, kutuplarda ise paraleller sıfıra indirgenmiş birer noktadır. Kuzeye doğru 90, güneye doğru 90 paralel vardır. Bunlar ekvatorda sıfır ve kutuplarda 90 derece olmak üzere enlemi ölçmeğe yarar. Örneğin 42 derece kuzey enleminde bulunan Sinop ekvator ile Kuzey Kutbu arasında aşağı yukarı yarı yoldadır.

MERİDYENLER VE BOYLAM

Kutuplardan geçen daireler ise meridyenleri meydana getirir. Bunların uzunluğu değişmez ve ekvator çevresiyle hemen hemen eşittir. Aralarındaki uzaklık ekvatorda ve kutuplar yakınında farklıdır.

Meridyenler, boylamı ölçmeğe yarar. Bunun için, İngiltere'de, ünlü gözlemevinin bulunduğu Greenwich'ten geçen meridyen başlangıç alınmıştır. Greenwich meridyeni üzerinde boylam sıfır derecedir. Öteki meridyenlere de batıya doğru 0'dan 180'e ve doğuya doğru da gene 0'dan 180'e kadar numara verilmiştir.

BİR NOKTAYI İŞARETLEMEK

Okyanusun ortasında bulunan bir gemici hangi noktada bulunduğunu anlamak için bir yer belirlemesi yapar. Bir ¤¤¤¤tant yardımıyla, öğleyin, Güneş'in ufuk üzerindeki yüksekliğini ölçmekle bulunduğu enlemi saptayabilir. Boylamı bulmak içinse gene öğleyin, esas olarak meridyen saatine göre ayarlanmış bir kronometreye bakar. Bir saatlik fark 15 derece anlamına gelir. Sözgelimi eğer hesaplar 40 derece kuzey enlemi ve 20 derece doğu boylamı gösteriyorsa, gemici Atlas Okyanusu'nda Portekiz açıklarında, kıyıdan 900 kilometre kadar uzakta bulunduğunu öğrenmiş olur.

Bugün bu çok eski teknik, yerini gittikçe daha yaygın olarak radyoelektrik ölçü yöntemlerine bırakmaktadır