Maya-Mısır-Asya-Anadolu Ortak Kültürü
DİL GRUBU KURALLARI
Doç. Dr. Haluk BERKMEN
Ön-Türk kültürünün birçok kültürü etkilediği ve onların dillerine, dinlerine ve mimari tarzlarına temel teşkil ettiği konusunda birçok örnek sundum. Tüm bu örneklerin tesadüf olmadıklarını kanıtlamak için bir kural ortaya koymak gerekir. Bu kuralın uygulanması ile bir dil grubundan diğerine geçiş gösterilebilmelidir. Bu kuralın tekrarlanabilir olması ve çeşitli örneklerle desteklenmesi gerekir.
Ön-Türk Dillerinden Örnekler
A ve B iki ayrı dil gurubu ise öyle bir f(k) kuralları olmalıdır ki B = f(k).A şeklinde A gurubu B gurubuna dönüşebilsin. Burada f(k) tek bir kural olmayıp bir dizi kural olabilir. A dil gurubu Ön-Türk dili veya en genel anlamda EKLEMELİ Diller ve B dil gurubu BÜKÜMLÜ diller olsun. Şimdi size birinci kuralı yazıyorum:
Kural 1: Eklemeli dildeki takılardan sözcük önünde olanları arkaya, arkada olanları öne alarak yeni bir sözcük üretmek. Anlam değiştirmeden sözcük sonunda bulunan takı başa gelmekle dilin yapısı değişmiş olur. Çünkü uzun sözcük oluşamaz ve kısa fakat sayıca fazla sözcük ortaya çıkar.
Şimdi bu kurala örnekler sunayım.
Fransızca'da /Si il cours/ koşarsa demektir. Türkçe -sa takısı başa alınıp si (şart belirten) ön sözcük olmuştur.
İngilizce /Why did he come?/ neden geldi? Burada da geçmiş zamanı belirten -di takısı öne alınıp did olmuştur.
İngilizce /on the table/ masanın üstünde demektir. Türkçe -nın takısı on olarak değişip başa alındığı görülüyor.
Almanca'daki der, die, das sözcükleri de benzer bir bükümden elde edilmiştir. /Der Tisch/ masadır şeklinde –dır => der olup öne geçmiştir. Bu ön takıların cinsiyet takısı oldukları sanılır ama cansız nesnelere de ön takılar geldiğinden cinsiyetle hiçbir ilgileri yoktur. Türkçe –dir => die olmuştur.
İngilizce'deki /in/ sözü, içinde demektir. Dikkat edilirse Türkçe İÇ- İN-DE derken üç hece kullanılıyor. Ayrıca, İN /inmek/ eyleminden olduğu gibi /Kurt ini/ inilen ve içine girilen yerdir.
İngilizce belirtici olan THE sözünün oluşumu Türkçe'den Almanca aracılığı ile, DIR => DİE => THE şekline girmiştir.
Türkçe –LI ve -Lİ takıları Arapça'da EL, İspanyolca'da EL, Fransızca'da LE ve LA olarak belirir. Türkçe'de –EL takısını hala görmekteyiz.
Örnekler : Yer-el, Gün-cel, Gök-sel, Tüm-el, Tük-el, Çep-el ..vs. Bu örnekler eski sözcükler olmayabilir ama –EL takısı eskidir. Hepsi de – EL takısını almakla AİT anlamını kazanmışlardır.
Ayrıca, -LE / -LA takıları da Türkçe'de bol kullanılır. “Bir eyleme AİT ol” anlamında kullanılırlar. Örnekler: Gür-le, Giz-le, Par-la, Yağ-la, Bel-le, Bağ-la, Dağ-la...vs. Fransızca'da bu takıları LE ve LA olarak, İsveççe'de EN ve ET olarak bulmaktayız..
Türkçe –ER ve –AR takıları aynen kalmışlardır. Almanca /schreiber/ (yazar), /macher/ (yapar, yapıcı), /leufer/ (koşucu. koşar).
İngilizce /runner/ (koşar, koşucu), /builder/ (inşaat yapan, yapar), /turner/ (çevirir, çevirici), /talker/ (konuşkan,
konuşur)...vs. Ancak, eylemin kendisi eylem yapıcıya dönüşmüştür.
Latince ne kök sözcüğü hem soru adılıdır hem de nasıl?, ne biçim? anlamlarını taşır. Orhun yazıtlarında /neçük, negüle, neke, nençe/ nasıl, ne biçim, neden ne kadar demektir. Türkçe'de ön takı olan ne, Latince'de sona alınmıştır.
Latince /venisti-ne/ (geldin-mi?), /vidisti-ne/ (gittin-mi?). biz de /geldin mi ne?/ deriz. Demek ki, yer değiştirme esas olmaktadır. Son takı öne, ön sözcük sona alınmıştır.
Daha önce de sözünü etmiştim. Türkçedeki –IZ ve –İZ takıları çoğul belirtir (koşarız, gideriz, alırız, koruruz ....vs). Bu takı başa alınıp ayrı bir sözcük olmuştur. İngilizcede US (biz) sözcüğü -IZ / - UZ takısından dönüştürülmüştür. Almanca /biz/ UNS demektir.
Türkçe karşılaştırma takısı –DAN / -DEN İngilizceye THAN olarak geçmiştir. /taller than, longer than, bigger than/ (-den uzun, -den büyük) takıları sıfatın önünden ardına geçmişlerdir.
Türkçe'nin bir lehçesinde, yaparız yerine /yaparıh/ denir. Örnekler: Alırıh, koşarıh, giderih, bakarıh....vs. Bu –IH takısı Almanca'da İCH olmuştur ve anlamı /ben/ dir. Çoğulun tekil’e dönüşü önemli kişilerin kendilerini çoğul olarak tanımlamalarından kaynaklanır.
