Kurumlar vergisi tam mükellefiyet esasında kesinti
5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununda kesinti müessesesi 15’inci madde ile getirilmiş bulunulmaktadır. Daha önce Gelir Vergisi Kanununun 94’üncü maddesinde düzenleme yapılmak suretiyle kurumlar ile ilgili kesintiler uygulanmakta iken bu kez Kurumlar Vergisi Kanununa özel olarak hüküm getirilmiş olması ve kurumlar ile ilgili vergi kesintisi uygulamasının kurumlar vergisine taşınmış olması doğru bir yaklaşımı ifade etmektedir. Çünkü GVK’nda yer alan tevkifat müessesesi esas itibariyle gelir vergisine mahsuben yapılan kesintilerini ifade etmektedir. Dolayısıyla GVK’nda yer almış bulunan kurumlar ile ilgili kesinti hükümleri esasen vergi tekniğine de aykırı bulunmakta idi.
1) Kurumlar Vergisi Kanununun 15’inci maddesine göre, Kamu idare ve kuruluşları, iktisadî kamu kuruluşları, sair kurumlar, ticaret şirketleri, iş ortaklıkları, dernekler, vakıflar, dernek ve vakıfların iktisadî işletmeleri, kooperatifler, yatırım fonu yönetenler, gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabı, ziraî kazançlarını bilânço veya ziraî işletme hesabı esasına göre tespit eden çiftçiler; kurumlara avanslar da dahil olmak üzere nakden veya hesaben yaptıkları aşağıdaki ödemeler üzerinden istihkak sahiplerinin kurumlar vergisine mahsuben % 15 oranında kesinti yapmak zorundadırlar.
Madde hükmünde üzerinden kesinti yapılacak ödemeler sayılmış bulunmaktadır;
a)GVK’nda belirtilen esaslara göre birden fazla takvim yılına yaygın inşaat ve onarım işleri ile uğraşan kurumlara bu işleri ile ilgili olarak yapılan hakediş ödemeleri. (%3)
b)Kooperatiflere ait taşınmazların kiralanması karşılığında bunlara yapılan kira ödemeleri. (%20)
c)Her nevi tahvil ve hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetlerden sağlanan gelirler.(%10)
ç)Mevduat faizleri. (%15)
d)Katılım bankaları tarafından katılma hesabı karşılığında ödenen kâr payları.(%15)
e)Kâr ve Zarar Ortaklığı Belgesi karşılığı ödenen kâr payları.(%15)
f) Her nevi tahvil ve hazine bonosu ile Toplu Konut İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetlerin geri alım veya satım taahhüdü ile elde edilmesi veya elden çıkarılmasından sağlanan gelirler. (%15)
2)Vergiden muaf olan kurumlara Gelir Vergisi Kanununun 75’inci maddesinin ikinci fıkrasının (1), (2) ve (3) numaralı bentlerindeki belirtilen kâr payları üzerinden % 15 oranında vergi kesintisi yapılır.
Kârın sermayeye eklenmesi durumunda sermayeye eklenen kısım kâr dağıtımı sayılmaz ve bu nedenle söz konusu sermayeye eklenen kâr üzerinden kesinti yapılmaması gerekir.
3)Emeklilik yatırım fonlarının kazançları hariç olmak üzere, Kanunun 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendinde yazılı yatırım fon ve ortaklıklarının kazançlarından, dağıtılsın veya dağıtılmasın, kurum bünyesinde % 15 oranında vergi kesintisi yapılır.
Yatırım fonları ve ortaklıkları kazanç elde etmeleri sırasında kendilerinden kesilen vergileri, vergi kesintisi yapanlarca ilgili vergi dairesine ödenmiş olmak şartıyla, yukarıda belirtilen, kurum bünyesinde yapacakları vergi kesintisinden mahsup edebilirler. Mahsup edilemeyen kesinti tutarı mükellefin başvurusu halinde kendisine ret ve iade edilir. (Md.34 son fıkra)
Bakanlar Kurulu, bu maddede belirtilen vergi kesintisi oranlarını, her bir ödeme ve gelir için ayrı ayrı sıfıra kadar indirmeye, kurumlar vergisi oranına kadar yükseltmeye ve aynı sınırlar dahilinde yatırım fon ve ortaklıkları itibariyle farklılaştırmaya yetkili bulunmaktadır.
Vergi kesintisi yapmak zorunda olanlar, bu vergileri ödeme veya tahakkukun yapıldığı yer itibarıyla bağlı oldukları vergi dairesine, vergilendirme dönemini izleyen ayın yirminci günü akşamına kadar muhtasar beyanname ile bildirmeye mecburdurlar. Ancak Yatırım fon ve ortaklıklarının kazançları üzerinden kurum bünyesinde yapılan kesinti, kurumlar vergisi beyannamesinin verildiği döneme ait muhtasar beyanname ile beyan edilir.
Vergi kesintisi kazanç ve iratların gayrisafî tutarları üzerinden yapılır. Kesilmesi gereken verginin ödemeyi yapan tarafından üstlenilmesi halinde vergi kesintisi, ödenen tutar ile ödemeyi yapanın yüklendiği verginin toplamı üzerinden hesaplanır.
5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununda kesinti müessesesi 15’inci madde ile getirilmiş bulunulmaktadır. Daha önce Gelir Vergisi Kanununun 94’üncü maddesinde düzenleme yapılmak suretiyle kurumlar ile ilgili kesintiler uygulanmakta iken bu kez Kurumlar Vergisi Kanununa özel olarak hüküm getirilmiş olması ve kurumlar ile ilgili vergi kesintisi uygulamasının kurumlar vergisine taşınmış olması doğru bir yaklaşımı ifade etmektedir. Çünkü GVK’nda yer alan tevkifat müessesesi esas itibariyle gelir vergisine mahsuben yapılan kesintilerini ifade etmektedir. Dolayısıyla GVK’nda yer almış bulunan kurumlar ile ilgili kesinti hükümleri esasen vergi tekniğine de aykırı bulunmakta idi.
1) Kurumlar Vergisi Kanununun 15’inci maddesine göre, Kamu idare ve kuruluşları, iktisadî kamu kuruluşları, sair kurumlar, ticaret şirketleri, iş ortaklıkları, dernekler, vakıflar, dernek ve vakıfların iktisadî işletmeleri, kooperatifler, yatırım fonu yönetenler, gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabı, ziraî kazançlarını bilânço veya ziraî işletme hesabı esasına göre tespit eden çiftçiler; kurumlara avanslar da dahil olmak üzere nakden veya hesaben yaptıkları aşağıdaki ödemeler üzerinden istihkak sahiplerinin kurumlar vergisine mahsuben % 15 oranında kesinti yapmak zorundadırlar.
Madde hükmünde üzerinden kesinti yapılacak ödemeler sayılmış bulunmaktadır;
a)GVK’nda belirtilen esaslara göre birden fazla takvim yılına yaygın inşaat ve onarım işleri ile uğraşan kurumlara bu işleri ile ilgili olarak yapılan hakediş ödemeleri. (%3)
b)Kooperatiflere ait taşınmazların kiralanması karşılığında bunlara yapılan kira ödemeleri. (%20)
c)Her nevi tahvil ve hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetlerden sağlanan gelirler.(%10)
ç)Mevduat faizleri. (%15)
d)Katılım bankaları tarafından katılma hesabı karşılığında ödenen kâr payları.(%15)
e)Kâr ve Zarar Ortaklığı Belgesi karşılığı ödenen kâr payları.(%15)
f) Her nevi tahvil ve hazine bonosu ile Toplu Konut İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetlerin geri alım veya satım taahhüdü ile elde edilmesi veya elden çıkarılmasından sağlanan gelirler. (%15)
2)Vergiden muaf olan kurumlara Gelir Vergisi Kanununun 75’inci maddesinin ikinci fıkrasının (1), (2) ve (3) numaralı bentlerindeki belirtilen kâr payları üzerinden % 15 oranında vergi kesintisi yapılır.
Kârın sermayeye eklenmesi durumunda sermayeye eklenen kısım kâr dağıtımı sayılmaz ve bu nedenle söz konusu sermayeye eklenen kâr üzerinden kesinti yapılmaması gerekir.
3)Emeklilik yatırım fonlarının kazançları hariç olmak üzere, Kanunun 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendinde yazılı yatırım fon ve ortaklıklarının kazançlarından, dağıtılsın veya dağıtılmasın, kurum bünyesinde % 15 oranında vergi kesintisi yapılır.
Yatırım fonları ve ortaklıkları kazanç elde etmeleri sırasında kendilerinden kesilen vergileri, vergi kesintisi yapanlarca ilgili vergi dairesine ödenmiş olmak şartıyla, yukarıda belirtilen, kurum bünyesinde yapacakları vergi kesintisinden mahsup edebilirler. Mahsup edilemeyen kesinti tutarı mükellefin başvurusu halinde kendisine ret ve iade edilir. (Md.34 son fıkra)
Bakanlar Kurulu, bu maddede belirtilen vergi kesintisi oranlarını, her bir ödeme ve gelir için ayrı ayrı sıfıra kadar indirmeye, kurumlar vergisi oranına kadar yükseltmeye ve aynı sınırlar dahilinde yatırım fon ve ortaklıkları itibariyle farklılaştırmaya yetkili bulunmaktadır.
Vergi kesintisi yapmak zorunda olanlar, bu vergileri ödeme veya tahakkukun yapıldığı yer itibarıyla bağlı oldukları vergi dairesine, vergilendirme dönemini izleyen ayın yirminci günü akşamına kadar muhtasar beyanname ile bildirmeye mecburdurlar. Ancak Yatırım fon ve ortaklıklarının kazançları üzerinden kurum bünyesinde yapılan kesinti, kurumlar vergisi beyannamesinin verildiği döneme ait muhtasar beyanname ile beyan edilir.
Vergi kesintisi kazanç ve iratların gayrisafî tutarları üzerinden yapılır. Kesilmesi gereken verginin ödemeyi yapan tarafından üstlenilmesi halinde vergi kesintisi, ödenen tutar ile ödemeyi yapanın yüklendiği verginin toplamı üzerinden hesaplanır.