Fransızlar'ın Adana'da yaptığı vahşet 88 yıl sonra ortaya çıktı
Fransızların iş birlikçi Ermeni çeteleriyle 24 Aralık 1918'de işgal ettiği Adana'da, dönemin Valisi Celal Bey'in İstanbul Hükümetine yazdığı ve 88 yıl sonra Osmanlı Devlet Arşivlerinde bulunan mektubu, yaşanılanların boyutunu yansıtıyor.
Tarihçi, araştırmacı Cezmi Yurtsever, AA muhabirine yaptığı açıklamada, 1. Dünya Savaşı sonrası, Adana ve çevresinde başlayan Ermeni çeteleri destekli Fransa işgalinin boyutlarının, Osmanlı Devlet Arşivlerinin yayınlanmaya başlanmasıyla daha iyi anlaşıldığını söyledi.
Yurtsever, arşivlerde yaptığı araştırmalar sırasında, işgalden bir yıl sonra Adana'ya atanan ve 6 ay görevde kalan Vali Celal Bey'in gözlemlerinin yer aldığı ve 21 Aralık 1919 tarihinde İstanbul Hükümetine gönderdiği mektuba ulaştığını kaydetti.
İşgalin vali tarafından belgelenmesinin ve dünya kamuoyuna sergilenmesinin önemine dikkati çeken Yurtsever, "Adana Valisi Celal Bey imzalı mektupta yer alan dramatik satırlar, tarihi bir belge olarak önemli olduğu kadar, Fransızlar ve Ermeni çetelerinin işgal sırasında yaptıklarını, yaşanılanları anlatması bakımından da düşündürücüdür" dedi.
Vali Celal Bey'in mektubunda sık sık Fransız Albay Bremond'ın "Türk düşmanı" niteliklerinden bahsedildiğini belirten Yurtsever, mektupta, "Bu adamlar, özellikle Fransız Albay Bremond'un Türk düşmanı olduğu muhakkaktır. Bremond'un bazılarına "Türkleri sevmeseydin iyi adam olurdun" dediğini işittim" şeklinde satırlar olduğunu kaydetti.
FRANSIZ BAYRAĞI ASMAYANLARA PARA CEZASI
Yurtsever, mektupta, işgalci güçlerin, Türklere zorla evlerine, iş yerlerine Fransa bayrağı astırdıklarının anlatıldığını vurguladı.
Yurtsever, Fransızların uygulamalarla ilgili, Vali Celal Bey'in mektupta şu ifadelere yer verdiğini kaydetti:
"Vilayet hukuk işleri müdürü, vali vekili, diğer memurlar ve belde eşrafı ile birlikte Fransız General Guro'yu karşılamak için zorla Mersin'e gönderildiği zaman evinde olmamasından yararlanarak, polisler içeri girip iki bayrak bırakmış ve asılmazsa 15 altın para cezası alınacağını ifade etmişlerdir. Alınan para cezasına karşılık verilen kağıtlardan ele geçirdiğim bir adedini takdim ediyorum. Bu kağıt, Fransızların Türklere zorla bayrak çektirdiklerini ve çekmeyenlerin para cezasına çarptırıldıklarını hiçbir itiraza mahal bırakmayacak surette açıklamaktadır."
"İNSANLAR KURŞUNA DİZİLİYOR"
Çaresiz insanların sorgulanmadan ve mahkemeye çıkarılmadan kurşuna dizildiğini, Celal Bey'in mektupta, Fransız Albay Normand'ın emriyle Adana'da 32, Ceyhan'da 7, Osmaniye'de 18 kişinin öldürüldüğünü yazdığını belirten Yurtsever, katliamların mezarlıkta aleni olarak yapıldığını anlatıyor.
Mektupta, küçük bir kız çocuğunun babasına uygulanan cezayla ilgili şu satırlar yer alıyor:
"Adana'da, Türklere uygulanan cezaların emsaline başka yerlerde tesadüf edilemez. Mesela, evinin balkonunda oynamakta olan Pamukçu oğlu Aziz Efendi'nin 5-6 yaşındaki kızı, Madam Bremond'a otomobiliyle geçerken tükürmüş, fakat tükürük otomobile tesadüf etmemiştir. Bu hareket, çocuğun babasına 5 bin altın paraya mal olmuştur. Kendisinden nakdi ceza olarak bu parayı tahsil etmişlerdir."
Yurtesever, işgal sırasında başta Adana merkez olmak üzere çevre ilçelerle birlikte yaklaşık 10 bin Türkün katledildiğini belirterek, bununla ilgili başta Vali Celal Bey'in mektupları olmak üzere çok sayıda belgenin arşivlerde yer aldığını söyledi.
Celal Bey'in Adana ve çevresinde Kuvayı Milliye derneklerinin örgütlenmesinde, kurtuluş mücadelesinde baş aktör olduğunun altını çizen Yurtsever, bu çalışmaların yeni nesiller tarafından iyi öğrenilmesinin önemine dikkati çekti.
Fransızların iş birlikçi Ermeni çeteleriyle 24 Aralık 1918'de işgal ettiği Adana'da, dönemin Valisi Celal Bey'in İstanbul Hükümetine yazdığı ve 88 yıl sonra Osmanlı Devlet Arşivlerinde bulunan mektubu, yaşanılanların boyutunu yansıtıyor.
Tarihçi, araştırmacı Cezmi Yurtsever, AA muhabirine yaptığı açıklamada, 1. Dünya Savaşı sonrası, Adana ve çevresinde başlayan Ermeni çeteleri destekli Fransa işgalinin boyutlarının, Osmanlı Devlet Arşivlerinin yayınlanmaya başlanmasıyla daha iyi anlaşıldığını söyledi.
Yurtsever, arşivlerde yaptığı araştırmalar sırasında, işgalden bir yıl sonra Adana'ya atanan ve 6 ay görevde kalan Vali Celal Bey'in gözlemlerinin yer aldığı ve 21 Aralık 1919 tarihinde İstanbul Hükümetine gönderdiği mektuba ulaştığını kaydetti.
İşgalin vali tarafından belgelenmesinin ve dünya kamuoyuna sergilenmesinin önemine dikkati çeken Yurtsever, "Adana Valisi Celal Bey imzalı mektupta yer alan dramatik satırlar, tarihi bir belge olarak önemli olduğu kadar, Fransızlar ve Ermeni çetelerinin işgal sırasında yaptıklarını, yaşanılanları anlatması bakımından da düşündürücüdür" dedi.
Vali Celal Bey'in mektubunda sık sık Fransız Albay Bremond'ın "Türk düşmanı" niteliklerinden bahsedildiğini belirten Yurtsever, mektupta, "Bu adamlar, özellikle Fransız Albay Bremond'un Türk düşmanı olduğu muhakkaktır. Bremond'un bazılarına "Türkleri sevmeseydin iyi adam olurdun" dediğini işittim" şeklinde satırlar olduğunu kaydetti.
FRANSIZ BAYRAĞI ASMAYANLARA PARA CEZASI
Yurtsever, mektupta, işgalci güçlerin, Türklere zorla evlerine, iş yerlerine Fransa bayrağı astırdıklarının anlatıldığını vurguladı.
Yurtsever, Fransızların uygulamalarla ilgili, Vali Celal Bey'in mektupta şu ifadelere yer verdiğini kaydetti:
"Vilayet hukuk işleri müdürü, vali vekili, diğer memurlar ve belde eşrafı ile birlikte Fransız General Guro'yu karşılamak için zorla Mersin'e gönderildiği zaman evinde olmamasından yararlanarak, polisler içeri girip iki bayrak bırakmış ve asılmazsa 15 altın para cezası alınacağını ifade etmişlerdir. Alınan para cezasına karşılık verilen kağıtlardan ele geçirdiğim bir adedini takdim ediyorum. Bu kağıt, Fransızların Türklere zorla bayrak çektirdiklerini ve çekmeyenlerin para cezasına çarptırıldıklarını hiçbir itiraza mahal bırakmayacak surette açıklamaktadır."
"İNSANLAR KURŞUNA DİZİLİYOR"
Çaresiz insanların sorgulanmadan ve mahkemeye çıkarılmadan kurşuna dizildiğini, Celal Bey'in mektupta, Fransız Albay Normand'ın emriyle Adana'da 32, Ceyhan'da 7, Osmaniye'de 18 kişinin öldürüldüğünü yazdığını belirten Yurtsever, katliamların mezarlıkta aleni olarak yapıldığını anlatıyor.
Mektupta, küçük bir kız çocuğunun babasına uygulanan cezayla ilgili şu satırlar yer alıyor:
"Adana'da, Türklere uygulanan cezaların emsaline başka yerlerde tesadüf edilemez. Mesela, evinin balkonunda oynamakta olan Pamukçu oğlu Aziz Efendi'nin 5-6 yaşındaki kızı, Madam Bremond'a otomobiliyle geçerken tükürmüş, fakat tükürük otomobile tesadüf etmemiştir. Bu hareket, çocuğun babasına 5 bin altın paraya mal olmuştur. Kendisinden nakdi ceza olarak bu parayı tahsil etmişlerdir."
Yurtesever, işgal sırasında başta Adana merkez olmak üzere çevre ilçelerle birlikte yaklaşık 10 bin Türkün katledildiğini belirterek, bununla ilgili başta Vali Celal Bey'in mektupları olmak üzere çok sayıda belgenin arşivlerde yer aldığını söyledi.
Celal Bey'in Adana ve çevresinde Kuvayı Milliye derneklerinin örgütlenmesinde, kurtuluş mücadelesinde baş aktör olduğunun altını çizen Yurtsever, bu çalışmaların yeni nesiller tarafından iyi öğrenilmesinin önemine dikkati çekti.
