Erkeğin üreme sisteminin bir bölümü vücut dışında, bir bölümü vücut içerisindedir (Şekil 2). Testisler (erbezleri) skrotum (torba) adı verilen keseler içerisinde yer alır ve hem sperm, hem de erkeklerin cinsel karakteristiklerinin devamına yardımcı hormon olan testosteron yapar. Testislerde yapılan sperm, epididim adını alan ve spermleri depolayarak olgunlaşıncaya kadar besleyen organın kıvrımlı kanallarından geçer. Olgunlaşan spermler, vas deferens adı verilen bir tüpten geçerek, olgunlaşmış spermleri depolamakla görevli, kese-biçimi 2 organ ola meni keselerine (seminal veziküller) geçer. Spermlerin oluşmaya başlamasıyla olgunlaşma arasında geçen süre, yaklaşık 72 gündür. Erkek ejakülasyonu sırasında meni keselerinden çıkan sperm, prostat bezinden salgılanan koyu kıvamdaki salgıyla karışarak meni adlı sıvı meydana getirir ve spermleri taşıyan bu sıvı kadının vajinası içerisine bırakılır.
Sperm yapılması (Spermatogenez)
Normal olgun spermlerin yapılması (spermatogenez), erkeğin döl yeteneğinin anahtarı konumundadır. Sperm yapımı, FSH, LH ve testosteron hormonları tarafında gerçekleştirilir ve düzenlenir. Erkeklerde hem FSH hem de LH testisleri etkiler ve FSH, Sertoli hücrelerinde sperm yapımını, LH ise Leydi hücrelerinin testosteron yapmasını uyarır.
Sertoli hücrelerindeki olgunlaşmamış spermle yavaş yavaş gelişerek spermatozoon adı verilen olgun spermlere dönüşür. Anca spermatozoonların hareket yeteneğini kazanabilmeleri için, epididimden geçmeleri gerekir. Bu şekilde hareketlilik kazanan spermler ejakülasyon gerçekleşene kadar meni keselerinde saklanır.
Erkeklerde döllenmeyi ve döl yeteneğini (fertilite) etkileyen faktörler Ejakülasyondan sonra spermler, kadının üreme yolunda canlılığını ve yumurtayı dölleme yeteneğini, 48-72 saat kadar devam ettirmektedir. Ovülasyon (yumurtlama) günü dolayındaki her 2-3 günde bir cinsel ilişkide bulunulmasının, kadının gebe kalması açısından yeterli olma nedeni budur. Döllenmede spermlerin hareketliliği, en az sayıları kadar önemli gözükmektedir; sperm sayısı düşük olan erkekler, spermlerinin hareket yeteneğinin mükemmel olması durumunda eşlerini gebe bırakabilmektedir. Fertilizasyon şansı ayrıca, meni hacminden ve sperm biçiminden (morfolojisinden) de etkilenmektedir.
Erkeğin döl yeteneği, spermlerin niteliği ve sayısının dışında torbalardaki varislerin (varikosel) varlığından da etkilenebilmektedir. Varikosel, erkeklerde en sık karşılaştığımız infertilite (çocuk sahibi olamama) nedenlerinden biridir (Tablo 1). Üreme organlarındaki tıkanıklıklar, ejakülasyon zorlukları, çeşitli ilaçlar veya testis anormallikleri de erkeklerde infertilite nedeni olabilmektedir.
İnsanlardaki döl yeteneği: Hassas bir fonksiyon
İnsanlardaki üreme sürecinin karışık olması nedeniyle, eşlerin çok büyük bölümünün herhangi bir zorlukla karşılaşmaksızın çocuk sahibi olabilmesi, adeta bir mucizedir. Döllenme, doğanın, gerekli her faktörü aşırı miktarda sağlamasından yardım görür: Ortalama bir kadın, çocuk sahibi olabildiği yıllar boyunca yaklaşık 400 defa yumurtlar ve infertilite sorunu olmayan bir erkeğin bir tek ejakülasyonda boşalan meni sıvısında milyonlarca sperm vardır. Ancak bu karmaşık olaylar dizisinde görülebilecek herhangi bir değişiklik ovülasyonu, gebe kalmayı veya gebeliği olumsuz yönde etkileyerek çiftin çocuk sahibi olamamasıyla sonuçlanabilir.
Dişi üreme sistemi-Kadın üreme sistemi
Düzenleyen yönetici:
