Ergenlik dönemi
12 - 21. yaş arası dönemdir. Hızlı bir fiziksel büyüme, cinsel ve ruhsal gelişme dönemidir.
Üç döneme ayrılır:
1. Erken ergenlik: 12 - 15. yaşları arasındaki dönemdir. Kızlarda göğüslerin, erkeklerde testis (erbezi) ve testis torbasının (skrotum) gelişmeye başlaması, bazı vücut bölgelerinde kıllarıma olmasına neden olur. Seste değişiklikler, kızlarda âdet görme başlar.
2. Tam ergenlik: 15 - 18. yaşlan arasındadır. Üreme organları son şeklini alır. Kızlarda yüz incelir, vücut hatları belirginleşir. Erkeklerde görünüş ve davranış değişiklikleri tamamlanır.
3. Geç ergenlik: 18 -21. yaşlan arasındaki dönemdir. Yaşça ilerleme, olgunlaşma dönemidir. Artık karşı cinsle kalıcı ilişkiler kurulur. Düşünce ve hayat görüşü değişir.
e)Yetişkinlik dönemi
21-65 yaş arasına yetişkinlik dönemi adı verilir. Bu dönemde kişi meslek sahibidir. Aile kurar, çocuklarını yetiştirir. Ailesini geçindirmek, çocuklarını büyütmek ve okutmak çabası içindedir. Kişiliği ve düşünceleri son hâlini almıştır. Kendine göre hayat felsefesi vardır. Kişinin en verimli olduğu, topluma en fazla katkıda bulunduğu dönemdir. Yetişkinlik döneminin başlangıcında meslek ve eş seçiminde yapılan yanlışlıklar kişinin bütün yaşamım olumsuz etkileyebilir. Ailedeki huzursuzluklar, iş ortamındaki problemler yetişkinliklerde ruhsal sorunlara neden olabilir.
f) Yaşlılık dönemi
65 yaşın üzerini kapsar. Bu bir anlamda emeklilik dönemidir. Emekliler topluma üretimden ziyade tecrübeleriyle faydalı olmaktadır. Torunlarıyla ilgilenir, mevcut hobileriyle uğraşır. Bu dönemde yaşlılığa bağlı hastalıklar görülmeye başlar. Görme yeteneğinde azalma, çabuk yorulma, unutkanlık, kalp ve akciğer hastalıkları, romatizmal hastalıklar gibi problemler oluşur. Yaşlılık döneminde iş gücü kaybı, çocukların evlenip aileden ayrı bir yuva kurması kişilerde yalnızlık ve işe yaramama duygusuna yol açabilir. Bu yüzden kendilerini sık sık arayarak unutulmadıklarını hatırlatmak daha sağlıklı ve mutlu bir yaşlılık dönemi geçirmelerini sağlayacaktır.
12-21 yaş arasını kapsayan bu dönemde kızlar ve erkekler arasında bedensel ve ruhsal farklılıklar oluşur. Kızlar, erkeklere göre 2 yıl önce ergenlik dönemine girerler. Genetik ve çevre faktörlerinin etkisiyle 10 yaşında ergenliğe girip 11-12 yaşında âdet görebilirler. 10-20 cm arasında boylan uzar. Ağırlıkları ortalama 20 kg artar. Büyüme olayı tiroid hormonu ve cinsiyet hormonları (androjen ve östrojen) etkisi altındadır. Ergenlik dönemindeki esas değişiklik, üremeyi sağlayan bezlerin çalışmasıdır. Kızlarda bu dönemde vücut hatları yuvarlaklaşır, kollar, bacaklar, yüz çizgileri, kalçalar ve göğüsler kadında olduğu gibi biçimlenir ve kadınsı görünüm oluşur. Koltuk altında, cinsel bölgelerde kıllanmalar başlar. Yüzde sivilceler görülebilir. 10-13 yaşları arasında ilk âdet kanamaları başlar. Âdet kanamaları her 28 günde bir görülen 3-7 gün süren kanamalardır. 45 - 49 yaşlar arasında menapozla birlikte kanamalar kesilir. Kadınlarda yumurtalıklardan her 28 günde, bir tane olgunlaşmış yumurta atılır. Âdet döneminin 14. gününde gerçekleşen bu olaya ovulasyon (yumurtlama) denir. Yumurta fallop tüpünde ilerleyerek rahme gelir. Bu arada rahim içindeki doku kalınlaşarak gebeliğe hazırlanır. Yumurta fallop tüpünde erkek spermi (üreme hücresi) ile döllenirse rahim içine yerleşir ve gebelik başlar. Döllenmeyen yumurtalar rahim içinde salgılanan bir sıvı ile vücut dışına atılırken bunu izleyen günlerde âdet kanaması başlar. Kalınlaşmış rahim dokusu kanamayla atılır.
Erkeklerde ergenlik döneminde boy 20 cm kadar uzar. Kaslar gelişir, vücut hatları belirginleşir. Erkek üreme bezlerinden salgılanan hormonların etkisiyle ses kalınlaşır. Gırtlak gelişir, kemik çıkıntısı belirginleşir. Koltuk altı ve kasıklarda kıllanmalar olur. Sakallar ve bıyıklar çıkar. Testis ve testis torbası gelişmeye başlar. Testiste spermler oluşur. Penis sertleşmesi ve meni gelmesi bunların sonucudur.
Ergenlik döneminde kız ve erkeklerde duygu ve davranış değişiklikleri olur. Sinirlilik, okula ve derslerine ilgisizlik vardır. Ergen geleceğe yönelik hayaller kurar. Grup içinde kendini kabul ettirme, karşı cinse kendini beğendirme çabası içindedir. Saatlerce süslenir, saçım tarar, kıyafet beğenmez. Zor seçim yapar, kararsızlık vardır. Cinsel konulan konuşmaktan büyük zevk alır. Merak duyduğu bu konuyla ilgili bilgi toplamaya çalışır. Sivilcelerini, boyunu, kilosunu problem olarak görebilir. Kızlar, göğüslerinin büyümesinden ve âdet görmekten rahatsız olur. Erkekler, sakal ve bıyıklarının çıkmasını erkeklik simgesi gibi görür. Daha sonra anatomik gelişmelere uygun psikolojik değişiklikler de olur. Arkadaş grupları gittikçe daha önemli olur. Grup içinde daha rahat davranır. Aileden ayrılır. Karşı cinstekilerle ilişki kurma isteği artar. Karşı cinsin, vücut görünüşü kadar kişiliğiyle de ilgilenmeye başlar, ortak yönlerini keşfeder. Geleceğe yönelik hayaller kurar, projeler yapar. Artık sorumluluklarını yüklenmeye hazırdır.
Ergenlerin doğru bilgilendirilmeleri, bu dönemdeki problemlerinin daha kolay çözülmesine yardım eder. Bu konuda öğretmen ve ailelere büyük görev düşmektedir. Ergenin enerjisini spor ve güzel sanatlara yöneltmek çok faydalıdır. Böylece vücudunun disipline edilmesi, psikolojik dengesinin sağlanması ve mutlu olması kolaylaşır. Bu dönem bir geçiş ve bocalama dönemidir. Anne ve babanın yakın desteği bocalama döneminin daha kısa sürmesini sağlar. Ergenle bir arkadaş gibi oturup konuşmalı, problemlerini tartışmalı, merak ettiği konularda aydınlatıcı bilgiler verilmelidir. Böylece ergen toplum içi ilişkilerinde daha tutarlı olacaktır. Daha kolay arkadaşlık kuracaktır. Kendine doğru arkadaşlar seçmesini öğrenecektir. Çünkü yanlış arkadaş grubunun yönlendirmesi ergeni hatalara sürükler. Bu hatalar, ilerdeki yaşantısını tamamen alt üst edebilir.
Meslek seçiminde de ergene yardımcı olmak gerekir. Önemli olan kendisinin istediği, zevk aldığı ve saygı duyduğu bir işi seçmesidir. Yoksa aile ve toplum baskısıyla yanlış seçilen meslek, ömür boyu problemlere yol açabilir.
Ergenlik döneminde geçirilen hastalıklar ve uygulanan tedaviler ilerideki
tüm yaşantıyı etkileyen sonuçlar doğurabilir. Örneğin, bu dönemde geçirilen kabakulak, erkeklerde kısırlığa yol açabilir.
Ergenlik dönemini her birey farklı geçirir. Bu dönemdeki bedensel ve ruhsal gelişmeler herkeste birbirinden farklıdır.
Ergenliğin her döneminin farklı özellikleri ve sorunları vardır.
Erken ergenlik döneminin en önemli özelliği otoriteye karşı çıkmaktır. Ergen, bu dönemde kendi başına kalmayı sever. Çalışmaya, okula ve derslerine ilgisizdir. Sosyal ilişkilerinde çekingendir. İnsanlardan kaçmaya çalışır. Kendi vücuduna aşırı ilgi gösterir. Cinsellik içeren konulara oldukça meraklıdır.
Tam ergenlik dönemi kişisel bağımsızlığın kazanıldığı dönemdir. Ergen, ailesinden uzaklaşarak arkadaş grubundan destek arar. Grup içinde mutlu ve rahattır. Cinsel kimliğin benimsenmesinde kendini yetersiz hissedebilir. Yoğun bir gerilim yaşamaktadır. Bu dönem, ergenin hayata uyum için geçirdiği fırtınalı bir dönemdir.
Geç ergenlik döneminde gençler, artık arkadaş seçiminde kişiliğe önem verir. Ailesiyle ilişkileri yumuşamış, aradaki problemleri azalmıştır. Sosyal ilişkilerde daha girişken ve başarılıdır. Kalıcı arkadaşlıklar kurar. Cinsel ve psikolojik olgunluğa gelmiştir. Bu dönemde fırtınalar durulmuş, gerilim azalmıştır.
Ergenlik dönemi, bütün problemlerine rağmen, geliştirilen olumlu tutum ve davranışlar sebebiyle tüm
hayatı etkileyen bir dönemdir. Bu dönemde gençler grup arkadaşlarına uyum sağlama, her iki cinsle
dengeli arkadaşlıklar kurma gibi önemli özellikler kazanırlar. Bunlar kişinin bütün hayatını etkileyecek özelliklerdir. Bu dönemde grup ve kişilerle uyumlu ilişkiler sağlayamayan bir ergen, yaşantısının ilerideki yıllarında da aynı sıkıntıları çekebilir. İş hayatında, aile hayatında, toplum içinde sağlam ilişkiler ve arkadaşlar kurmasını engelleyebilir. Yalnız ve bunalımlı bir hayat sürecektir. Sosyal ilişkilerinde tutarlı, saygılı ve katılımcı kişiler, topluma çok daha yararlı olurlar.
Ergenlik döneminde kendi yeteneklerini tanıyan, yetenek ve isteklerine uygun meslek seçen kişiler başarılı olurlar. Yeteneklerine ve isteklerine ters düşen bir meslek seçen kişinin işinde başarılı olması düşünülemez. Kişi mutlu olduğu işi yaparken basan kazanır. Ayrıca plânlı çalışmanın temelleri de ergenlikte atılır. Plânsız çalışma, boşuna çaba sarf etmekle ve enerjiyi yanlış yerlere harcamakla sonuçlanır. Her işe başlamadan önce ne yapılacağı, nasıl yapılacağı hesaplanmalıdır.
Ergenlik döneminde yapılan spor, bedensel ve ruhsal gelişmeyi hızlandırır. Daha güçlü kaslar, daha sağlıklı vücut tüm yaşantımızı olumlu etkiler. Ayrıca yarışmak ve grup sporları yapmak kişinin sosyal ilişkilerini geliştirir.
Ergenlik döneminde kazanılması gereken bir diğer özellik de hobiler edinmektir. Resim, müzik, el sanatları, koleksiyon yapmak gibi. Bu hobiler kişiliğin gelişmesini olumlu etkiler. Kişinin ruh sağlığını korumasına, dinlenmesine, mutlu olmasına yardımcı olabilir.
Geleceğe yönelik hedefler ergenlikte belirlenir. Doğru hedefler, başarılı bir hayat, mutluluk ve sağlık demektir.
12 - 21. yaş arası dönemdir. Hızlı bir fiziksel büyüme, cinsel ve ruhsal gelişme dönemidir.
Üç döneme ayrılır:
1. Erken ergenlik: 12 - 15. yaşları arasındaki dönemdir. Kızlarda göğüslerin, erkeklerde testis (erbezi) ve testis torbasının (skrotum) gelişmeye başlaması, bazı vücut bölgelerinde kıllarıma olmasına neden olur. Seste değişiklikler, kızlarda âdet görme başlar.
2. Tam ergenlik: 15 - 18. yaşlan arasındadır. Üreme organları son şeklini alır. Kızlarda yüz incelir, vücut hatları belirginleşir. Erkeklerde görünüş ve davranış değişiklikleri tamamlanır.
3. Geç ergenlik: 18 -21. yaşlan arasındaki dönemdir. Yaşça ilerleme, olgunlaşma dönemidir. Artık karşı cinsle kalıcı ilişkiler kurulur. Düşünce ve hayat görüşü değişir.
e)Yetişkinlik dönemi
21-65 yaş arasına yetişkinlik dönemi adı verilir. Bu dönemde kişi meslek sahibidir. Aile kurar, çocuklarını yetiştirir. Ailesini geçindirmek, çocuklarını büyütmek ve okutmak çabası içindedir. Kişiliği ve düşünceleri son hâlini almıştır. Kendine göre hayat felsefesi vardır. Kişinin en verimli olduğu, topluma en fazla katkıda bulunduğu dönemdir. Yetişkinlik döneminin başlangıcında meslek ve eş seçiminde yapılan yanlışlıklar kişinin bütün yaşamım olumsuz etkileyebilir. Ailedeki huzursuzluklar, iş ortamındaki problemler yetişkinliklerde ruhsal sorunlara neden olabilir.
f) Yaşlılık dönemi
65 yaşın üzerini kapsar. Bu bir anlamda emeklilik dönemidir. Emekliler topluma üretimden ziyade tecrübeleriyle faydalı olmaktadır. Torunlarıyla ilgilenir, mevcut hobileriyle uğraşır. Bu dönemde yaşlılığa bağlı hastalıklar görülmeye başlar. Görme yeteneğinde azalma, çabuk yorulma, unutkanlık, kalp ve akciğer hastalıkları, romatizmal hastalıklar gibi problemler oluşur. Yaşlılık döneminde iş gücü kaybı, çocukların evlenip aileden ayrı bir yuva kurması kişilerde yalnızlık ve işe yaramama duygusuna yol açabilir. Bu yüzden kendilerini sık sık arayarak unutulmadıklarını hatırlatmak daha sağlıklı ve mutlu bir yaşlılık dönemi geçirmelerini sağlayacaktır.
-ERGENLİK DONEMİ VE ÖZELLİKLERİ
12-21 yaş arasını kapsayan bu dönemde kızlar ve erkekler arasında bedensel ve ruhsal farklılıklar oluşur. Kızlar, erkeklere göre 2 yıl önce ergenlik dönemine girerler. Genetik ve çevre faktörlerinin etkisiyle 10 yaşında ergenliğe girip 11-12 yaşında âdet görebilirler. 10-20 cm arasında boylan uzar. Ağırlıkları ortalama 20 kg artar. Büyüme olayı tiroid hormonu ve cinsiyet hormonları (androjen ve östrojen) etkisi altındadır. Ergenlik dönemindeki esas değişiklik, üremeyi sağlayan bezlerin çalışmasıdır. Kızlarda bu dönemde vücut hatları yuvarlaklaşır, kollar, bacaklar, yüz çizgileri, kalçalar ve göğüsler kadında olduğu gibi biçimlenir ve kadınsı görünüm oluşur. Koltuk altında, cinsel bölgelerde kıllanmalar başlar. Yüzde sivilceler görülebilir. 10-13 yaşları arasında ilk âdet kanamaları başlar. Âdet kanamaları her 28 günde bir görülen 3-7 gün süren kanamalardır. 45 - 49 yaşlar arasında menapozla birlikte kanamalar kesilir. Kadınlarda yumurtalıklardan her 28 günde, bir tane olgunlaşmış yumurta atılır. Âdet döneminin 14. gününde gerçekleşen bu olaya ovulasyon (yumurtlama) denir. Yumurta fallop tüpünde ilerleyerek rahme gelir. Bu arada rahim içindeki doku kalınlaşarak gebeliğe hazırlanır. Yumurta fallop tüpünde erkek spermi (üreme hücresi) ile döllenirse rahim içine yerleşir ve gebelik başlar. Döllenmeyen yumurtalar rahim içinde salgılanan bir sıvı ile vücut dışına atılırken bunu izleyen günlerde âdet kanaması başlar. Kalınlaşmış rahim dokusu kanamayla atılır.
Erkeklerde ergenlik döneminde boy 20 cm kadar uzar. Kaslar gelişir, vücut hatları belirginleşir. Erkek üreme bezlerinden salgılanan hormonların etkisiyle ses kalınlaşır. Gırtlak gelişir, kemik çıkıntısı belirginleşir. Koltuk altı ve kasıklarda kıllanmalar olur. Sakallar ve bıyıklar çıkar. Testis ve testis torbası gelişmeye başlar. Testiste spermler oluşur. Penis sertleşmesi ve meni gelmesi bunların sonucudur.
Ergenlik döneminde kız ve erkeklerde duygu ve davranış değişiklikleri olur. Sinirlilik, okula ve derslerine ilgisizlik vardır. Ergen geleceğe yönelik hayaller kurar. Grup içinde kendini kabul ettirme, karşı cinse kendini beğendirme çabası içindedir. Saatlerce süslenir, saçım tarar, kıyafet beğenmez. Zor seçim yapar, kararsızlık vardır. Cinsel konulan konuşmaktan büyük zevk alır. Merak duyduğu bu konuyla ilgili bilgi toplamaya çalışır. Sivilcelerini, boyunu, kilosunu problem olarak görebilir. Kızlar, göğüslerinin büyümesinden ve âdet görmekten rahatsız olur. Erkekler, sakal ve bıyıklarının çıkmasını erkeklik simgesi gibi görür. Daha sonra anatomik gelişmelere uygun psikolojik değişiklikler de olur. Arkadaş grupları gittikçe daha önemli olur. Grup içinde daha rahat davranır. Aileden ayrılır. Karşı cinstekilerle ilişki kurma isteği artar. Karşı cinsin, vücut görünüşü kadar kişiliğiyle de ilgilenmeye başlar, ortak yönlerini keşfeder. Geleceğe yönelik hayaller kurar, projeler yapar. Artık sorumluluklarını yüklenmeye hazırdır.
Ergenlerin doğru bilgilendirilmeleri, bu dönemdeki problemlerinin daha kolay çözülmesine yardım eder. Bu konuda öğretmen ve ailelere büyük görev düşmektedir. Ergenin enerjisini spor ve güzel sanatlara yöneltmek çok faydalıdır. Böylece vücudunun disipline edilmesi, psikolojik dengesinin sağlanması ve mutlu olması kolaylaşır. Bu dönem bir geçiş ve bocalama dönemidir. Anne ve babanın yakın desteği bocalama döneminin daha kısa sürmesini sağlar. Ergenle bir arkadaş gibi oturup konuşmalı, problemlerini tartışmalı, merak ettiği konularda aydınlatıcı bilgiler verilmelidir. Böylece ergen toplum içi ilişkilerinde daha tutarlı olacaktır. Daha kolay arkadaşlık kuracaktır. Kendine doğru arkadaşlar seçmesini öğrenecektir. Çünkü yanlış arkadaş grubunun yönlendirmesi ergeni hatalara sürükler. Bu hatalar, ilerdeki yaşantısını tamamen alt üst edebilir.
Meslek seçiminde de ergene yardımcı olmak gerekir. Önemli olan kendisinin istediği, zevk aldığı ve saygı duyduğu bir işi seçmesidir. Yoksa aile ve toplum baskısıyla yanlış seçilen meslek, ömür boyu problemlere yol açabilir.
Ergenlik döneminde geçirilen hastalıklar ve uygulanan tedaviler ilerideki
tüm yaşantıyı etkileyen sonuçlar doğurabilir. Örneğin, bu dönemde geçirilen kabakulak, erkeklerde kısırlığa yol açabilir.
Ergenlik dönemini her birey farklı geçirir. Bu dönemdeki bedensel ve ruhsal gelişmeler herkeste birbirinden farklıdır.
-ERGENLİK DÖNEMİNDE GÖRÜLEN SORUNLAR
Ergenliğin her döneminin farklı özellikleri ve sorunları vardır.
Erken ergenlik döneminin en önemli özelliği otoriteye karşı çıkmaktır. Ergen, bu dönemde kendi başına kalmayı sever. Çalışmaya, okula ve derslerine ilgisizdir. Sosyal ilişkilerinde çekingendir. İnsanlardan kaçmaya çalışır. Kendi vücuduna aşırı ilgi gösterir. Cinsellik içeren konulara oldukça meraklıdır.
Tam ergenlik dönemi kişisel bağımsızlığın kazanıldığı dönemdir. Ergen, ailesinden uzaklaşarak arkadaş grubundan destek arar. Grup içinde mutlu ve rahattır. Cinsel kimliğin benimsenmesinde kendini yetersiz hissedebilir. Yoğun bir gerilim yaşamaktadır. Bu dönem, ergenin hayata uyum için geçirdiği fırtınalı bir dönemdir.
Geç ergenlik döneminde gençler, artık arkadaş seçiminde kişiliğe önem verir. Ailesiyle ilişkileri yumuşamış, aradaki problemleri azalmıştır. Sosyal ilişkilerde daha girişken ve başarılıdır. Kalıcı arkadaşlıklar kurar. Cinsel ve psikolojik olgunluğa gelmiştir. Bu dönemde fırtınalar durulmuş, gerilim azalmıştır.
-ERGENLİK DÖNEMİNDE OLUMLU TUTUM GELİŞTİRME
Ergenlik dönemi, bütün problemlerine rağmen, geliştirilen olumlu tutum ve davranışlar sebebiyle tüm
hayatı etkileyen bir dönemdir. Bu dönemde gençler grup arkadaşlarına uyum sağlama, her iki cinsle
dengeli arkadaşlıklar kurma gibi önemli özellikler kazanırlar. Bunlar kişinin bütün hayatını etkileyecek özelliklerdir. Bu dönemde grup ve kişilerle uyumlu ilişkiler sağlayamayan bir ergen, yaşantısının ilerideki yıllarında da aynı sıkıntıları çekebilir. İş hayatında, aile hayatında, toplum içinde sağlam ilişkiler ve arkadaşlar kurmasını engelleyebilir. Yalnız ve bunalımlı bir hayat sürecektir. Sosyal ilişkilerinde tutarlı, saygılı ve katılımcı kişiler, topluma çok daha yararlı olurlar.
Ergenlik döneminde kendi yeteneklerini tanıyan, yetenek ve isteklerine uygun meslek seçen kişiler başarılı olurlar. Yeteneklerine ve isteklerine ters düşen bir meslek seçen kişinin işinde başarılı olması düşünülemez. Kişi mutlu olduğu işi yaparken basan kazanır. Ayrıca plânlı çalışmanın temelleri de ergenlikte atılır. Plânsız çalışma, boşuna çaba sarf etmekle ve enerjiyi yanlış yerlere harcamakla sonuçlanır. Her işe başlamadan önce ne yapılacağı, nasıl yapılacağı hesaplanmalıdır.
Ergenlik döneminde yapılan spor, bedensel ve ruhsal gelişmeyi hızlandırır. Daha güçlü kaslar, daha sağlıklı vücut tüm yaşantımızı olumlu etkiler. Ayrıca yarışmak ve grup sporları yapmak kişinin sosyal ilişkilerini geliştirir.
Ergenlik döneminde kazanılması gereken bir diğer özellik de hobiler edinmektir. Resim, müzik, el sanatları, koleksiyon yapmak gibi. Bu hobiler kişiliğin gelişmesini olumlu etkiler. Kişinin ruh sağlığını korumasına, dinlenmesine, mutlu olmasına yardımcı olabilir.
Geleceğe yönelik hedefler ergenlikte belirlenir. Doğru hedefler, başarılı bir hayat, mutluluk ve sağlık demektir.
