Ateş Nedir?
Çocuk doktorlarının ana kaynak kitabı olan Nelson Textbook of Pediatrics, ‘vücut ısısının o kişi için normal değerlerin üzerinde oluşu’ olarak tanımlıyor ateşi. Vücut sıcaklığı yaşa, ölçümün yapıldığı saate, ölçümün yapıldığı vücut bölgesine, ateş öncesi yapılan fiziksel aktiviteye ve çevre ısısına bağlı olarak değişkenlik gösterir. Vücut sıcaklığı sabah 5.00 – 6.00 sıralarında en düşük, 17.00 – 18.00’ de ise en yüksek değerine ulaşır. Bebeklerde vücut sıcaklığı daha yüksektir ve 1 yaş civarında erişkin düzeye doğru düşüş gözlenir. Kızlarda 13-14, erkeklerde 17-18 yaşında sabitlenir. Koltuk altından 37.4 °C, ağızdan 37.5 °C, makattan 38 °C, kulaktan ölçümlerde 37.8 °C üzerindeki değerler ateş olarak kabul edilir.
Ateş Neden Ortaya Çıkar?
Ateşin en sık sebebi enfeksiyonlardır. Bunun dışında romatizmal hastalıklar, apandisit, ilaçlar, sıcak çarpması ve kanserler ateşe neden olabilir.
Ateş Nasıl Ölçülür?
Ateş kulaktan, makattan, alından, koltuk altından, ciltten ve ağızdan ölçülür. Bugün için ateş ölçümünde en geçerli cihaz nedir ve ateş en uygun nereden ölçülür sorusunun cevabı net olarak verilebilmiş değildir. Çocuklarda cıvalı cam termometreler civanın zararlı etkilerinden dolayı artık kullanılmamaktadır.
Makattan Ölçüm: Vücut kor sıcaklığını en iyi yansıtan bölge olmasına rağmen huzursuzluğa ve yaralanmalara neden olabileceğinden tercih edilen bir ateş ölçümü değildir. Dijital termometrenin temiz olduğundan emin olunmalıdır. Termometrenin ucu vazelin veya jel ile yağlanır ve çocuğun makatının içine doğru 1.5-2 cm kadar nazik bir şekilde ilerletilir. En az 3 dk süre ile makat içinde kalması sağlanır.
Ağızdan Ölçüm: Küçük çocuklarda iletişim sorunu; gıda ve sıcak-soğuk sıvı alımından ve ağız içi yaralardan etkilenmesi nedeniyle tercih edilen bir yöntem değildir. Bu yolla ateş ölçümü küçük bebeklerde emzik termometrelerle de yapılabilir.
Kulaktan Ölçüm: Her iki kulaktan birkaç kez ölçüm yapılmalı ve en yüksek değer doğru kabul edilmelidir. Küçük çocuklarda dışkulak yolu kavisli ve S şeklinde olduğu için termometrenin ucu kulak zarını göremez ve hatalı ölçüm yapılabilir. Bu yüzden iki yaşın altındaki çocuklarda kulaktan ateş ölçümü tercih edilmez. Hızlı bir ölçüm sağlar. Kullanmadan önce kullanım klavuzu mutlaka incelenmelidir. Ölçüm yapılırken çocuğun kulak kepçesi üst kısmından tutulup nazikçe üste yukarı kaldırılıp termometrenin ucu haffçe kulk içine doğru itilir. Dış kulak yolunda buşon varlığı ve enfeksiyon; ölçüm öncesi çok soğuk veya sıcak suyla yapılmış banyo ölçüm sonucunu etkileyebilir.
Koltuk Altından Ölçüm: Koltukaltı kurulandıktan sonra ölçüm yapılmalıdır. Çocuklarda en sık tercih edilen yöntemdir. Yenidoğanda ise en uygun ölçüm şeklidir. Güvenilirdir ve kolay uygulanır. Ancak ciltte ateşle birlikte olabilecek damarbüzüşmesi ve terlemeye bağlı olarak gerçekten daha düşük değer gösterebileceği akılda tutulmalıdır.
Alından/Ciltten Ölçüm: Çok hızlı ölçüm yapılabilir ancak güvenirliği düşüktür. Yüksek ateş çıkarsa koltuk altından ölçümün tekrarı gerekir.
Plastik Şerit Termometreyle Ölçüm: Isıyla değişen duyarlı sıvı kristaller içeren bu termometreler alına yapıştırılır, vücut sıcaklığı bir dakika sonra renk değişikliği skalasından okunur. Bu yöntemle ölçüm güvenilir değildir.
Evde 0-5 yaş grubu ateşli çocuklarda rutin olarak ağız ve makattan ateş ölçümü yapılmamalıdır. Ateş ölçümü, yenidoğanlarda (ilk 4 hafta) koltukaltından; 4 hafta-5 yaş arası çocuklarda ise koltuk altı ve kulaktan yapılmalıdır.
Ateşi Ne Zaman Düşürelim?
Yüzyıllardır ateşin fazla önem*senmemesi gereken bir bulgu mu, yoksa hızla önlem alınması gereken önemli bir durum mu olduğu tartı*şılmaktadır. Ateşin yaralı bir yanıt olduğunu bilmelerine rağmen, birçok hekim ve aile, ateşin düşmesiyle hastanın durumunun iyileşeceği ve hastalığın daha kısa süreceğine inandıkları için, ateş düşürücüleri ve bazı yanlış fiziksel soğutma yöntemlerini yaygın olarak kullanmaktadırlar. Oysaki ateşli çocukların çok az bir kısmında yaşamı teh*dit eden veya sonraki dönemlerde yaşam kalitesini etkileyebilecek olan ciddi enfeksiyonlar söz konusu*dur.
Ateş bir hastalık değil, vücudun hastalıklara karşı verdiği normal bir reaksiyondur. Ateş düşürme hastalığın seyrini değiştirmez. Ateşin vücudumuz için pek çok faydası bulunmaktadır. Ateş varlığında mikropları öldürmekle görevli beyaz kan hücrelerinin mikropların bulunduğu ortama göçünün hızlandığını, beyaz kan hücrelerinin mikropları öldürücü madde salgılama yeteneklerinin arttığını gösteren çalışmalar mevcuttur. Ateş yanıtıyla bakterilerin ölmesi hızlanmaktadır.
Dünya Sağlık Örgütü sağlıklı çocuklarda ateş düşürücüleri rutin olarak kullanılmamasını; vücut ısısının 39 °C veya üzerinde olduğu durumlarda ateş düşürücü kullanılmasını önermektedir. Ancak ateş çocuğu rahatsız edip, tedavi uyumunu zorlaştırabilir. Ateşli çocuklarda sıvı kaybı, huzursuzluk ve havaleye görülebilir. Ayrıca metobolizma hızını ve doku oksijen ihtiyacını buna bağlı olarak da kalbin iş yükünü arttırır. Bu bilgiler ışığı altında ateşi düşürmek her hasta için ayrı ayrı düşünülmelidir.
Ateşli Çocuğun Evde Tedavisi: Annelere Öneriler
Doktorunuzu aramanızı gerektirecek ateş; çocuğunuzun yaşına, kronik hastalığı olup olmamasına ve ateşe eşlik eden başka bir bulgu olup olmadığına göre değişir. Eğer çocuğunuzun durumu hakkında yorum yapmakta zorluk çekiyorsanız doktorunuza başvurmanız en iyi yoldur.
Ateşli Çocuğa Ne Yapılmaz?
Çocuk doktorlarının ana kaynak kitabı olan Nelson Textbook of Pediatrics, ‘vücut ısısının o kişi için normal değerlerin üzerinde oluşu’ olarak tanımlıyor ateşi. Vücut sıcaklığı yaşa, ölçümün yapıldığı saate, ölçümün yapıldığı vücut bölgesine, ateş öncesi yapılan fiziksel aktiviteye ve çevre ısısına bağlı olarak değişkenlik gösterir. Vücut sıcaklığı sabah 5.00 – 6.00 sıralarında en düşük, 17.00 – 18.00’ de ise en yüksek değerine ulaşır. Bebeklerde vücut sıcaklığı daha yüksektir ve 1 yaş civarında erişkin düzeye doğru düşüş gözlenir. Kızlarda 13-14, erkeklerde 17-18 yaşında sabitlenir. Koltuk altından 37.4 °C, ağızdan 37.5 °C, makattan 38 °C, kulaktan ölçümlerde 37.8 °C üzerindeki değerler ateş olarak kabul edilir.
Ateş Neden Ortaya Çıkar?
Ateşin en sık sebebi enfeksiyonlardır. Bunun dışında romatizmal hastalıklar, apandisit, ilaçlar, sıcak çarpması ve kanserler ateşe neden olabilir.
Ateş Nasıl Ölçülür?
Ateş kulaktan, makattan, alından, koltuk altından, ciltten ve ağızdan ölçülür. Bugün için ateş ölçümünde en geçerli cihaz nedir ve ateş en uygun nereden ölçülür sorusunun cevabı net olarak verilebilmiş değildir. Çocuklarda cıvalı cam termometreler civanın zararlı etkilerinden dolayı artık kullanılmamaktadır.
Makattan Ölçüm: Vücut kor sıcaklığını en iyi yansıtan bölge olmasına rağmen huzursuzluğa ve yaralanmalara neden olabileceğinden tercih edilen bir ateş ölçümü değildir. Dijital termometrenin temiz olduğundan emin olunmalıdır. Termometrenin ucu vazelin veya jel ile yağlanır ve çocuğun makatının içine doğru 1.5-2 cm kadar nazik bir şekilde ilerletilir. En az 3 dk süre ile makat içinde kalması sağlanır.
Ağızdan Ölçüm: Küçük çocuklarda iletişim sorunu; gıda ve sıcak-soğuk sıvı alımından ve ağız içi yaralardan etkilenmesi nedeniyle tercih edilen bir yöntem değildir. Bu yolla ateş ölçümü küçük bebeklerde emzik termometrelerle de yapılabilir.
Kulaktan Ölçüm: Her iki kulaktan birkaç kez ölçüm yapılmalı ve en yüksek değer doğru kabul edilmelidir. Küçük çocuklarda dışkulak yolu kavisli ve S şeklinde olduğu için termometrenin ucu kulak zarını göremez ve hatalı ölçüm yapılabilir. Bu yüzden iki yaşın altındaki çocuklarda kulaktan ateş ölçümü tercih edilmez. Hızlı bir ölçüm sağlar. Kullanmadan önce kullanım klavuzu mutlaka incelenmelidir. Ölçüm yapılırken çocuğun kulak kepçesi üst kısmından tutulup nazikçe üste yukarı kaldırılıp termometrenin ucu haffçe kulk içine doğru itilir. Dış kulak yolunda buşon varlığı ve enfeksiyon; ölçüm öncesi çok soğuk veya sıcak suyla yapılmış banyo ölçüm sonucunu etkileyebilir.
Koltuk Altından Ölçüm: Koltukaltı kurulandıktan sonra ölçüm yapılmalıdır. Çocuklarda en sık tercih edilen yöntemdir. Yenidoğanda ise en uygun ölçüm şeklidir. Güvenilirdir ve kolay uygulanır. Ancak ciltte ateşle birlikte olabilecek damarbüzüşmesi ve terlemeye bağlı olarak gerçekten daha düşük değer gösterebileceği akılda tutulmalıdır.
Alından/Ciltten Ölçüm: Çok hızlı ölçüm yapılabilir ancak güvenirliği düşüktür. Yüksek ateş çıkarsa koltuk altından ölçümün tekrarı gerekir.
Plastik Şerit Termometreyle Ölçüm: Isıyla değişen duyarlı sıvı kristaller içeren bu termometreler alına yapıştırılır, vücut sıcaklığı bir dakika sonra renk değişikliği skalasından okunur. Bu yöntemle ölçüm güvenilir değildir.
Evde 0-5 yaş grubu ateşli çocuklarda rutin olarak ağız ve makattan ateş ölçümü yapılmamalıdır. Ateş ölçümü, yenidoğanlarda (ilk 4 hafta) koltukaltından; 4 hafta-5 yaş arası çocuklarda ise koltuk altı ve kulaktan yapılmalıdır.
Ateşi Ne Zaman Düşürelim?
Yüzyıllardır ateşin fazla önem*senmemesi gereken bir bulgu mu, yoksa hızla önlem alınması gereken önemli bir durum mu olduğu tartı*şılmaktadır. Ateşin yaralı bir yanıt olduğunu bilmelerine rağmen, birçok hekim ve aile, ateşin düşmesiyle hastanın durumunun iyileşeceği ve hastalığın daha kısa süreceğine inandıkları için, ateş düşürücüleri ve bazı yanlış fiziksel soğutma yöntemlerini yaygın olarak kullanmaktadırlar. Oysaki ateşli çocukların çok az bir kısmında yaşamı teh*dit eden veya sonraki dönemlerde yaşam kalitesini etkileyebilecek olan ciddi enfeksiyonlar söz konusu*dur.
Ateş bir hastalık değil, vücudun hastalıklara karşı verdiği normal bir reaksiyondur. Ateş düşürme hastalığın seyrini değiştirmez. Ateşin vücudumuz için pek çok faydası bulunmaktadır. Ateş varlığında mikropları öldürmekle görevli beyaz kan hücrelerinin mikropların bulunduğu ortama göçünün hızlandığını, beyaz kan hücrelerinin mikropları öldürücü madde salgılama yeteneklerinin arttığını gösteren çalışmalar mevcuttur. Ateş yanıtıyla bakterilerin ölmesi hızlanmaktadır.
Dünya Sağlık Örgütü sağlıklı çocuklarda ateş düşürücüleri rutin olarak kullanılmamasını; vücut ısısının 39 °C veya üzerinde olduğu durumlarda ateş düşürücü kullanılmasını önermektedir. Ancak ateş çocuğu rahatsız edip, tedavi uyumunu zorlaştırabilir. Ateşli çocuklarda sıvı kaybı, huzursuzluk ve havaleye görülebilir. Ayrıca metobolizma hızını ve doku oksijen ihtiyacını buna bağlı olarak da kalbin iş yükünü arttırır. Bu bilgiler ışığı altında ateşi düşürmek her hasta için ayrı ayrı düşünülmelidir.
- Kardiyolojik, metabolik, nörolojik hastalığı olan çocuklarda,
- Ateşli havale geçirme riski bulunan çocuklarda,
- 41 derece ve üstü ateşlerde,
- Ateşe eşlik eden düşkünlük, huzursuzluk, aşırı ağlama gibi durumların varlığında,
- ateş düşürülmelidir.
Ateşli Çocuğun Evde Tedavisi: Annelere Öneriler
- Kalın kıyafetler, ateşin daha fazla yükselmesine neden olabileceğinden çocuklar az giydirilmeli, uyuturken giysiler daha da azaltılmalıdır. Oda ısısı ne çok sıcak ne çok soğuk olmalıdır (21-22 derece idealdir).
- Alın, şakaklar, koltukaltı, kasıklar ve bacak arkalarına ıslak ve ılık kompres uygulanabilir. Uygulanan kompresler sık sık değiştirilmelidir.
- Çocuğa ılık suyla duş aldırılabilir. Ancak ateş düşürücü vermeden tek başına ılık duş ve ılık kompres, bazen çocuğun sudan rahatsızlık duyup titremesine ve ateşin biraz daha artmasına neden olabilir.
- Ateş, hızlı su kaybına sebep olarak vucudun susuz kalmasına yolaçabilir. Bu yüzden çocuk sıvı alımı için teşvik edilmelidir. Anne sütü, su, süt, ılık bitki çayları, çorba…Hangisini seviyor ve içebiliyorsa o içirilmeli; kafein içeren kola ve çay gibi içeceklerden uzak durulmalıdır.
- Hastayken tüm insanlar gibi çocukların da iştahı azalır. Yemek yemek istemeyen çocuk zorlanmamalıdır. Böyle dönemlerde en sevdiği yemekler hazırlanmalı ve yiyebildiği kadar yemesi için teşvik edilmelidir.
- Okula giden ateşli çocuklar ateş 24 .saat yükselmeyinceye dek evde istirahat etmelidir.
- 39° C den daha düşük ateşlerin çoğunda; eğer çocuğun genel durumu iyi ise, ilaç ihtiyacı olmayabilir. 39° C üzerinde ateşli ise parasetamol veya ibuprofen içeren ateş düşürücüler, çocuğunuzun yaşı ve kilosuna göre verilebilir. Çocuğunuzun yaş ve kilosuna göre önerilen dozu bilmiyor iseniz, doktorunuza danışmalısınız.
- Ateşin hemen düşmesi beklenmemeli; ateş düşürücü ilaçların hastalığın gidişatında herhangi bir değişiklik yapmadığı ve iyileştirmediği unutulmamalıdır.
Doktorunuzu aramanızı gerektirecek ateş; çocuğunuzun yaşına, kronik hastalığı olup olmamasına ve ateşe eşlik eden başka bir bulgu olup olmadığına göre değişir. Eğer çocuğunuzun durumu hakkında yorum yapmakta zorluk çekiyorsanız doktorunuza başvurmanız en iyi yoldur.
- Bebeğiniz 6 aydan küçükse,
- Ateşle beraber çocuğunuzda susturulamayan sürekli ağlama, sürekli uyuklama hali, bilinç bulanıklığı ve sayıklama, halusinasyon varsa,
- Ağlarken gözyaşı olmaması, bıngıldakta çöküklük, dudak ve ağız içi kuruluğu, idrar miktarında azalma gibi vücudun susuz kaldığına dair bulgular mevcutsa,
- Ateşi 72 saatten daha uzun süredir sürüyorsa,
- Ateşle beraber öksürük, kulak ağrısı, boğaz ağrısı, ense sertliği, sık idrara çıkma, idrar renginde değişiklik,karın ağrısı, kusma, ishal, eklemlerde kızarıklık, eklem hareketlerinde kısıtlılık ve şişme, cilt döküntüsü mevcut ise,
- Bitkin, genel durumu kötü ( rengi soluk veya dudak-parmak uçları mor, çok halsiz ve yorgun görünümde ) ise,
- Kalp atışları ve nefes alması hızlı ise,
- Bebeklerde emmeme, ağlamama, beslenememe mevcutsa,
- Ateş düşürücüler ile düşmeyen ateş varsa,
- 12 saatten daha uzun süre gaz ve kaka çıkarmama ve karında şişkinlik varsa,
- Yakın zamanda ameliyat geçirmişse,
- Kalp, akciğer, bağışıklık sistemi hastalığı mevcutsa
Ateşli Çocuğa Ne Yapılmaz?
- Ateş düşürücüler; normal vücut ısılarında, çok sık ve yüksek dozda kullanılmamalıdır. Aileler ateşten çok endişelendiği için ateşi yokken bile çocuklara ateş düşürücü ilaç uygulayabiliyorlar.
- Ateşli çocuğa çok soğuk suyla kompres yaptırılmamalı yine aynı şekilde çok soğuk suyla duş aldırılmamalı. Soğuk suyla temas eden çocuk titrer ve bu da ateşin daha çok çıkmasına sebep olabilir.
- Yüksek ateş nedeniyle titreyen çocuğun üşüdüğü için titrediği sanılarak daha kalın giyiysiler giydirilmemeli; üzeri örtülmemelidir. Ateşli çocuk mümkün olduğunca az şey giymiş olmalıdır. Unutmayınız ki ateşli çocuk üşütmez. Aileler bazen de ateşin terleyerek düşeceğini düşünmekte ve çocuğu daha da ısıtarak terletmeye çalışmaktadır.
- Hekim önerisi olmadan antibiyotik kullanmamalıdır. Küçük çocuklardaki ateşin en sık sebebi virüs kaynaklı enfeksiyonlardır ve antibiyotikler virüslere değil bakterilere karşı etkilidir. Böyle bir durumda antibiyotik kullanmak çocuğunuza yarar değil zarar verecektir. Antbiyotiklerin ateş düşürücü etkisi yoktur.
- Ateş düşürücü olarak doktor önermeden aspirin kullanılmamalıdır. Aspirin kullanımı, bazı viral hastalıklarda ”reye sendromu”denilen ağır bir tabloya neden olabilir
- Alkollü veya sirkeli suyla kompres yapılmamalıdır. Bu durum cilt damarlarının büzüşmesine ve ateşin daha da yükselmesine sebep olabilir.
