Büyük Ünlü Uyumu
Bir- kelimenin birinci hecesinde kalın bir ünlü (a, ı, o, u) bulunuyorsa, diğer hecelerdeki ünlüler de kalın; ince bir ünlü (e, i, ö, ü) bulunuyorsa diğer hecelerdeki ünlüler de ince olur'. Buna büyük ünlü uyumu adı verilir.
"adım, ağız, ayak, boyun, boyunduruk, burun, dalga, dudak, duvak, kırlangıç; beşik, bilezik, gelincik, gözlük, üzengi, vergi, yüzük" sözcükleri büyük ünlü uyumuna uyan sözcüklerdir'.
Büyük ünlü uyumuna aykırı bazı Türkçe kelimeler de vardır:
"anne, dahi, elma, hangi, hani, inanmak, kardeş, şişman" sözcükleri zamanla ses değişikliğine uğramıştır.
Birleşik kelimelerde büyük ünlü uyumu aranmaz.
"açıkgöz, bilgisayar-, çekyat, hanımeli." sözcüklerinde ünlü uyumu aranmaz.
"-gil, -ken, -leyin, -mtırak, -yor, -daş, -ki" ekleri büyük ünlü uyumuna uymaz.
akşam-leyin, bakla-gil-ler, çalışır-ken, ekşi-mtırak, yürü-yor, akşamki, meslektaş gibi.
Büyük ünlü uyumuna girmeyen kelimelere gelen ekler, kalınlık incelik bakımından son hecenin ünlüsüne uyar':
adalet-li, anne-si, kardeş-lik, meslektaş-imiz, şişman-lık gibi.
Son ünlüleri kalın şuadan olmasına karşın incelik özelliği gösteren bazı alıntı kelimeler ince ünlülü ekler alır': alkol / alkolü, hakikat / hakikati, helak / helakimiz, kabul / kabulü, kontrol / kontrolü, protokol / protokolü gibi.
Bir- kelimenin birinci hecesinde kalın bir ünlü (a, ı, o, u) bulunuyorsa, diğer hecelerdeki ünlüler de kalın; ince bir ünlü (e, i, ö, ü) bulunuyorsa diğer hecelerdeki ünlüler de ince olur'. Buna büyük ünlü uyumu adı verilir.
"adım, ağız, ayak, boyun, boyunduruk, burun, dalga, dudak, duvak, kırlangıç; beşik, bilezik, gelincik, gözlük, üzengi, vergi, yüzük" sözcükleri büyük ünlü uyumuna uyan sözcüklerdir'.
Büyük ünlü uyumuna aykırı bazı Türkçe kelimeler de vardır:
"anne, dahi, elma, hangi, hani, inanmak, kardeş, şişman" sözcükleri zamanla ses değişikliğine uğramıştır.
Birleşik kelimelerde büyük ünlü uyumu aranmaz.
"açıkgöz, bilgisayar-, çekyat, hanımeli." sözcüklerinde ünlü uyumu aranmaz.
"-gil, -ken, -leyin, -mtırak, -yor, -daş, -ki" ekleri büyük ünlü uyumuna uymaz.
akşam-leyin, bakla-gil-ler, çalışır-ken, ekşi-mtırak, yürü-yor, akşamki, meslektaş gibi.
Büyük ünlü uyumuna girmeyen kelimelere gelen ekler, kalınlık incelik bakımından son hecenin ünlüsüne uyar':
adalet-li, anne-si, kardeş-lik, meslektaş-imiz, şişman-lık gibi.
Son ünlüleri kalın şuadan olmasına karşın incelik özelliği gösteren bazı alıntı kelimeler ince ünlülü ekler alır': alkol / alkolü, hakikat / hakikati, helak / helakimiz, kabul / kabulü, kontrol / kontrolü, protokol / protokolü gibi.
