Tarihimizdeki bazı devletler hemen hemen unutulmak üzere.''Şanlı Türk milleti''nin evlatları olarak her birimizin görevi bu her biri birbirinden değerli ve şanlı Türk devletleri hakkında bilgi öğretmektir.Türklük bilincimizi,Türk tarihimizi ve milli değerlerimizi unutmayalım sahip çıkalım.Zaten zaferlerle dolu tarihimizi kıskanan milletlerinde amacı da budur.Onların amaçlarına zemin hazırlamıyalım.
Şimdi çok önemli bir türk devletinden bahsedicem.
TÜRGİŞ DEVLETİ(630-766)
Kendilerinden önce gelen:2.GÖKTÜRK(KUTLUK) DEVLETİ
Kendilerinden sonra gelen:Karluklar
İlk türgiş kağanı olarak kabul edilen Baga Tarkan Batı Göktürk devletinin güçsüz durumundan faydalanarak dağılmış Türk boylaının bir kısmını sancağı altına alarak kısa sürede 7 bin kişilik büyük bir kuvvet(o zamana göre)topladı.
Turan ve Kuca eyaletlerine kadar sınırlarıı genişletti.Çin'in zayıf durumundan yararlanarak çin hakimiyetindeki tüm türkellerini ele geçirdi.Bu dönemde altın çağını yaşamakta olan 2. Göktürkleri yıkmak için kırgızlar ve çin ile iş birliği yaptı.
Göktürklerin yıkılmasını isteyen 3 devletten biri oldukları için Tonyukuk türgişlerin üzerine yürüdü.Yapılan savaşta Baga Tarkan mağlup olup esir düştüve yeniden göktürk himayesine girildi.
Bir süre sonra çinin kışkırtmaları nedeniyle isyanlar baş gösterdi.Göktürklerin gösterdiği şiddet bahanesi ve çinin kışkırtması nedeniyle isyan ettiler.Faka bu da olumsuz şartlara rağmen Göktürk ordusu tarafından bastırıldı.Türgişler sonra ''Su-lu''Tarkanı kağan seçiyorlar.Batıya ileleyip yeniden bir göktürk saldırısında kurtuldular.Çin kaynaklarına göre yanlarında göktürk teginlerinin büyük bir kısmı var.Bu da Göktürklerin karışıklık içinde olduğunu göstermekteydi.
Başkenti Talas'ın kuzey-batısında, Balasagun şehri olarak, uzunca süren hükümdarlığı zamanında Su-lu, Maveraünnehir'den doğuya Arap ilerlemesini durdurarak Orta Asya Türk halkının Arap tebaası olmasını engelleyen ve üzerinde Türklerin tarihi hak sahibi bulunduğu Maveraünnehir'i yine Türk eline almağa çalışan bir hakan olarak görünür.
Arap kaynaklarına göre araplara karıçıkanların hepsinin Türk olarak belirtildiği göz çarpar.Bu sırada halife olan Ömer bin Abdulaziz Seyhn ötesine,Türk engelini kaldırmak için girişimlerde bulundu fakat seyhun yakınlaında hiç beklemedikleri bir karşı taaruza mağruz kaldılar ve ordularının büyük bölümü telef oldu.Bu da araplara türklerin küçümsenmiyecek kadar büyük bir engel olduklarını gösterdi.Daha dikkatli olan araplar çin ile türklere karşı ittifak kurdu.
Ama bu girişimleri çin ordusunun pusu sonunda kumanları da dahil tamamen kılıçtan geçirilmesiyle son buldu.
Çine vurulan bu ağır darbeden sonra ferahlayan türgişler faaliyete başladılar.
Zaten Emevi yönetiminden memnun olmayan Maveraünnehir'deki türk boyları türgişlere katıldı.Seyhunu aşarak arapları üzerine yürüyen türgişler 2 büyük zafer kazandı.
1.Said bin adulaziz komutasındaki sayıca üstün arap ordusu mağlup edildi.
2.Bu bölgedeki arap vali değiştirildi.Yerine gelen yeni valide halka zulüm uyguladığından bölgedeki arapların büyük kısmı türgişlere sığındı ve türgişleri askeri gücü arttı.
Bu valide değiştirildi ve yerine atanan yeni vali büyük bir ordu ile seyhunu geçti.burda arapları bizzat sulu kağan karşıladı.Burada çok büyük ve kanlı savaş yaşandı ve araplar semekanda çekildi.
Bu zaferden sonra arap halk kurtuluşun türgişlerde olduğunu savunuyordu.Türgişler semerkant önlerine kadar gelerek arap ordularını yendi.
Bu zaferden sonra arap halkın isyanı ve abbasi ve şii olaylarının artması Maveraünnehir deki arap hakimiyetini zayıflattı.Bu durumdan yaralanan Su-Lu kağan buharayı zaptetti ve bunca savaşın inamını buhadan alıyomuş gib şehri yerle bir etti.
Arapların elinde artık 2 küçük kale ve debusiya ve semerkant kaleleri kaldı.Yaptığı yeniliklere rağmen ümit ettiğini bulamayan yeni arap valisi şehirden çıkmak zorunda kaldı.Aralaındaki onca mesafeyi yıldırım hızıyla kapatan Kül-çur idaresindeki türgiş kuvvetleri tarafından kuşatıldı.Bundaki amaç semerkantı içten isyanlarla çökertim ele geçirmek ve arapları tamamen attmaktı.Bu sırada Su-lu kağan kuşatmaya giderken Türklerle savaşmaya çekinen arap karagah kumandanı horasan valisinden yardım istedi.Fakat horasan valisinin 12.000 kişilik ordusu türgişler tarafından bozguna uğratıldı.Zar zor semekanta 2.000 kişi ile gele bildi.Durumu haber alan Halife 20.000 kişilik bir ordu gönderdi.Su-lu kağan kışında etkisiyle kuşatmayı kaldırdı.Bu sırada abbasi taraftarı olan arapların valiliği zaptetmesi kudretli arap gücünü iyice kırdı.3 yıl süren isyandan sonra isyancılar türgişlerden yardım istedi.Kağan bu seferde bir hayli müttefik bulmuştu.Arapların bir kısmı ve arapları istemeyen çililerdende yardım alındı.Kağan ilk olarak Maveraünnehir deki arap ve türk halkı kışkırttı.Böylece işi kolaylaşmış olcaktı.
Fakat savaş sırasında bazı araplar türkleri arkadan vurdu.Araplar ihanet etti.Savaş berabee sonuçlandı ve kağan Türkeline dönerken kendisine yıllarca hizmet etmş olan Kül-çur tarafından öldürüldü.Sebebi kalıp savaşmak yerine Kül-çur'a göre korkak çinliler gibi kaçmışlardı.
Su-lunun oğlunu öldürmüş ve kara-türgiş beyini ortadan kaldırarak kendi kağan ilan etti.Çin bu durumdan faydalanarak Kara- türgişleri desteklemiş ve türgişlerle kara-türgişler savaşmıştır.Türgiş iktidar bu savaşlar donucu yıpranmış ve Karluklar tarafından yıkılmıştır.Sonra Karluk devleti kurulmuştur.(BOZKIRIN ASLANLARI-2'DE KARLUK DEVLETİ)
Çeşitli kaynaklardan da yardım alınmıştır.
Şimdi çok önemli bir türk devletinden bahsedicem.TÜRGİŞ DEVLETİ(630-766)
Kendilerinden önce gelen:2.GÖKTÜRK(KUTLUK) DEVLETİ
Kendilerinden sonra gelen:Karluklar
İlk türgiş kağanı olarak kabul edilen Baga Tarkan Batı Göktürk devletinin güçsüz durumundan faydalanarak dağılmış Türk boylaının bir kısmını sancağı altına alarak kısa sürede 7 bin kişilik büyük bir kuvvet(o zamana göre)topladı.
Turan ve Kuca eyaletlerine kadar sınırlarıı genişletti.Çin'in zayıf durumundan yararlanarak çin hakimiyetindeki tüm türkellerini ele geçirdi.Bu dönemde altın çağını yaşamakta olan 2. Göktürkleri yıkmak için kırgızlar ve çin ile iş birliği yaptı.
Göktürklerin yıkılmasını isteyen 3 devletten biri oldukları için Tonyukuk türgişlerin üzerine yürüdü.Yapılan savaşta Baga Tarkan mağlup olup esir düştüve yeniden göktürk himayesine girildi.
Bir süre sonra çinin kışkırtmaları nedeniyle isyanlar baş gösterdi.Göktürklerin gösterdiği şiddet bahanesi ve çinin kışkırtması nedeniyle isyan ettiler.Faka bu da olumsuz şartlara rağmen Göktürk ordusu tarafından bastırıldı.Türgişler sonra ''Su-lu''Tarkanı kağan seçiyorlar.Batıya ileleyip yeniden bir göktürk saldırısında kurtuldular.Çin kaynaklarına göre yanlarında göktürk teginlerinin büyük bir kısmı var.Bu da Göktürklerin karışıklık içinde olduğunu göstermekteydi.
Başkenti Talas'ın kuzey-batısında, Balasagun şehri olarak, uzunca süren hükümdarlığı zamanında Su-lu, Maveraünnehir'den doğuya Arap ilerlemesini durdurarak Orta Asya Türk halkının Arap tebaası olmasını engelleyen ve üzerinde Türklerin tarihi hak sahibi bulunduğu Maveraünnehir'i yine Türk eline almağa çalışan bir hakan olarak görünür.
Arap kaynaklarına göre araplara karıçıkanların hepsinin Türk olarak belirtildiği göz çarpar.Bu sırada halife olan Ömer bin Abdulaziz Seyhn ötesine,Türk engelini kaldırmak için girişimlerde bulundu fakat seyhun yakınlaında hiç beklemedikleri bir karşı taaruza mağruz kaldılar ve ordularının büyük bölümü telef oldu.Bu da araplara türklerin küçümsenmiyecek kadar büyük bir engel olduklarını gösterdi.Daha dikkatli olan araplar çin ile türklere karşı ittifak kurdu.
Ama bu girişimleri çin ordusunun pusu sonunda kumanları da dahil tamamen kılıçtan geçirilmesiyle son buldu.
Çine vurulan bu ağır darbeden sonra ferahlayan türgişler faaliyete başladılar.
Zaten Emevi yönetiminden memnun olmayan Maveraünnehir'deki türk boyları türgişlere katıldı.Seyhunu aşarak arapları üzerine yürüyen türgişler 2 büyük zafer kazandı.
1.Said bin adulaziz komutasındaki sayıca üstün arap ordusu mağlup edildi.
2.Bu bölgedeki arap vali değiştirildi.Yerine gelen yeni valide halka zulüm uyguladığından bölgedeki arapların büyük kısmı türgişlere sığındı ve türgişleri askeri gücü arttı.
Bu valide değiştirildi ve yerine atanan yeni vali büyük bir ordu ile seyhunu geçti.burda arapları bizzat sulu kağan karşıladı.Burada çok büyük ve kanlı savaş yaşandı ve araplar semekanda çekildi.
Bu zaferden sonra arap halk kurtuluşun türgişlerde olduğunu savunuyordu.Türgişler semerkant önlerine kadar gelerek arap ordularını yendi.
Bu zaferden sonra arap halkın isyanı ve abbasi ve şii olaylarının artması Maveraünnehir deki arap hakimiyetini zayıflattı.Bu durumdan yaralanan Su-Lu kağan buharayı zaptetti ve bunca savaşın inamını buhadan alıyomuş gib şehri yerle bir etti.
Arapların elinde artık 2 küçük kale ve debusiya ve semerkant kaleleri kaldı.Yaptığı yeniliklere rağmen ümit ettiğini bulamayan yeni arap valisi şehirden çıkmak zorunda kaldı.Aralaındaki onca mesafeyi yıldırım hızıyla kapatan Kül-çur idaresindeki türgiş kuvvetleri tarafından kuşatıldı.Bundaki amaç semerkantı içten isyanlarla çökertim ele geçirmek ve arapları tamamen attmaktı.Bu sırada Su-lu kağan kuşatmaya giderken Türklerle savaşmaya çekinen arap karagah kumandanı horasan valisinden yardım istedi.Fakat horasan valisinin 12.000 kişilik ordusu türgişler tarafından bozguna uğratıldı.Zar zor semekanta 2.000 kişi ile gele bildi.Durumu haber alan Halife 20.000 kişilik bir ordu gönderdi.Su-lu kağan kışında etkisiyle kuşatmayı kaldırdı.Bu sırada abbasi taraftarı olan arapların valiliği zaptetmesi kudretli arap gücünü iyice kırdı.3 yıl süren isyandan sonra isyancılar türgişlerden yardım istedi.Kağan bu seferde bir hayli müttefik bulmuştu.Arapların bir kısmı ve arapları istemeyen çililerdende yardım alındı.Kağan ilk olarak Maveraünnehir deki arap ve türk halkı kışkırttı.Böylece işi kolaylaşmış olcaktı.
Fakat savaş sırasında bazı araplar türkleri arkadan vurdu.Araplar ihanet etti.Savaş berabee sonuçlandı ve kağan Türkeline dönerken kendisine yıllarca hizmet etmş olan Kül-çur tarafından öldürüldü.Sebebi kalıp savaşmak yerine Kül-çur'a göre korkak çinliler gibi kaçmışlardı.
Su-lunun oğlunu öldürmüş ve kara-türgiş beyini ortadan kaldırarak kendi kağan ilan etti.Çin bu durumdan faydalanarak Kara- türgişleri desteklemiş ve türgişlerle kara-türgişler savaşmıştır.Türgiş iktidar bu savaşlar donucu yıpranmış ve Karluklar tarafından yıkılmıştır.Sonra Karluk devleti kurulmuştur.(BOZKIRIN ASLANLARI-2'DE KARLUK DEVLETİ)
Çeşitli kaynaklardan da yardım alınmıştır.
