Türkiye'deki Körfezler

Marmara Bölgesi'nde Marmara Denizi'nin doğu ucunda yer alan İzmit Körfezi, kuzeyinde batıdan doğuya doğru Pendik, Tuzla, Eskihisar, Gebze, Hereke, Körfez ve izmit ile çevrilidir. Güneyi ise Gölcük, Değirmendere, Halıdere, Karamürsel ve Yalovaya kadar uzanır. Deniz ulaşımına son derece müsait doğal bir liman halinde olan Körfez'de Eskihisar-Topçular arası feribot seferi düzenlenir.

İzmit Körfezi 30 yıl öncesine kadar çevresinin doğal güzelliği, denizinin sakinliği ile sayfiye yeri olarak kullanılıp özellikle İstanbul ve Ankara'dan gelen yazlıkçılara ev sahipliği yaparken, sanayileşmenin başlaması ve hızla ilerlemesiyle bu özelliğini yitirmek üzeredir.

Özellikle kilimleri ile ünlü Hereke'nin aslında 30 yıl öncesinde açıklarında bulunan Kılıçbalıkları ile ünlendiğini belirtmek, bu denizin zamanında ne kadar temiz olduğunu gösterecek en büyük belge. Çevresinde bununan yüzlerce yazlık site ve villa bu durumu ayrıca destekleyen bir oluşumdur. Yapılan bir araştırmaya göre izmit körfezini mesken tutan 121 kuş türü bulunuyor.

İzmir Körfezi Ege Denizi'nin Anadolu içine uzanan bir uzantısıdır.
İzmir Körfezi şekil konum itibariyle 2 kesime sahiptir.

* 1.'si iç körfez (Sasalı/Karşıyaka sahil şeridiyle Güzelbahçe/Bayraklı arası körfez)
* 2. kesim ise Karaburun yarımadası ve Foça kıyıları arasında başlayıp Urla yarımadası önünde son bulan dış körfezdir.

Derinlik itibariyle iç körfez deniz taşımacılıgna uygundur. Konak-Karşıyaka-Alsancak-Bayraklı-Bostanlı-Göztepe ve Üçkuyular'dan karşılıklı vapur ve arabalı vapur seferleri yapılmaktadır. İç körfez İzmir'in ulaşımı açısından çok önemli bir yere sahiptir. Konumu sayesinde şiddetli rüzgarlardan korunaklıdır (Karaburun yarımadasındaki Akdağ, kuzeyde Yamanlar Dağları ve güneyde Balçova tepeleri rüzgarı kesmektedir).

Dış körfez rüzgara açık daha geniş daha derin ve ulaşım bakımından fakirdir. Dış körfeze sadece yaz aylarında Konak'tan ve Karşıyaka'dan kalkan vapurlar Yassıca Ada ziyaretiyle uğrarlar. Dış körfez kıyısındaki Mordoğan, Karaburun ve Foça gibi yerleşimlerde balıkçılık gelişmiştir ve yatçılık ve yelken yapılabilmektedir.

Yelkencilik iç körfezde 2 ayrı İzmir kulübüyle (K.S.K ve Göztepe S.K) desteklenen önemli bir spor dalıdır.

Körfezin kuzeydoğu kıyıları Akdeniz foklarına barınak durumundadır (Foça-Sasalı kıyıları). Karaburun kıyıları ise el değmemiş koyları ve dağlık derin rüzgarlı yapısıyla ulaşım açısından da elverişsiz olması nedeniyle bakir kalmayı başarmıştır. Karaburun yarımadasının körfez kıyılarında çiftlik balıkçılığı ve süngercilik yapılır; özellikle Mordoğan sonrası Karaburun yarımadası körfezi süsleyen koylarıyla büyülemektedir.

Açık deniz balıkçılıgı Mordoğan-Karaburun-Foça üçgeninde yaygındır. Körfezde kefal, levrek, çipura, barbun, kalamar bolca yakalanır. Ayrıca dış körfezde laos, vatoz, kalkan balığının yanısıra fok ve yunus gibi memeli canlılara da sıkça rastlanır.

Edremit Körfezi, Ege Denizi'nde Balıkesir ve Çanakkale illeri arasında Anadolu yarımadası ile Midilli adasını ayıran körfezdir. Baba Burnu ile başlar, güneyde Ayvalık, Sarımsaklı ile biter. Çanakkale ve Balıkesir illerinin merkezleri Marmara Bölgesi'nde iken, Edremit Körfezi tamamen Ege Bölgesi'nin, Kıyı Ege bölümünde yer alır. Körfezin Çanakkale kıyıları, coğrafî bölge ayırımlarında Ege Bölges'ine sınırını oluşturur. Kıyıdan uzaklaşınca Marmara Bölgesi'ne girilir.

Tarih
Edremit Körfezi, antik olarak Troas, Mysia ve Aeolis bölgelerinin kesişimindedir. Bölgedeki en eski kalıntıda Havran ilçesinde İnboğazı Mağarasındadır, yaklaşık MÖ 50.000 yılına tarihlendiriliyor. Thebe ve Lyrnessos körfezin en eski, ve önemli şehirleridir. Bu yüzden bölge için Thebe ovası adıda kullanılır. Bu iki şehir, İlyada da çok sık karşımıza çıkar. Şehirler, Troya savaşına giden Akhalar tarafından yağmalanır. Hektor'un eşi Thebe kralı Eeiton'un kızıdır. Aşilin uğruna savaşı bıraktığı kızda bölgedeki bir Apollon rahibinin kızıdır. Bölge daha sonra önce Midilliden gelen Aioller tarafından kolonileştirilir. Sonra sırasıyla Lydialılar, Persler, İskender İmparatorluğu, Bergama Krallığı ve Romaya bağlanır. Roma ve Bizans zamanında özellikle Adramytteion kenti öne çıkar. Burda bir piskoposluk merkezi bile kurulur. Bizanstan sonrada Selçuklu, Karesi Beyliği ve Osmanlılar bölgeye egemen olur. Kurtuluş Savaşında körfezin kuzeyi boğazlar bölgesine ait tarafsız kısımda yer alırken güneyi yunanlılara vaat edilmiş.

Ekonomi
Bölgenin ekonomisi zeytincilik ve turizme dayanır. Türkiyedeki zeytin ağaçlarının yaklaşık %10 bu bölgededir. Bu ağaçlardan üretilen 260.000 ton zeytinin %15-20 sofralık olarak, kalanında zeytin yağına dönüştürülerek kullanılır. Bu 45.000 ton zeytin yağı demektir, yani Türkiyenin zeytinyağ üretiminin %28'ine denk gelir. Bölgenin türistik yerleri; Hasanboğuldu mesire yeri, Sutüven Çağlayanı Şahindere kanyonu, Kazdağı MillÎ Parkı, Kazdağı Zirvesi, Assos antik kenti, Antandros antik kenti, Şeytan Sofrası,Tahtakuşlar Etnografya Müzesi, Babakale, Adatepe köyü ve Zeus Sunağı ve Alibey(Cunda) adası sayılabilir. Turizm açısından bölgede daha çok yerli turist bulunur. Ama son zamanlarda Midilli ve Ayvalık arasındaki düzenli feribot seferleri ile başta Ayvalık olmak üzere bölgede yunan turistte görülebilir.

Erdek Körfezi, Marmara Denizi’nin güneybatısında bulunan körfezdir. Doğusunda Kapıdağ, batısında Karabiga vardır. Güneyde, Edincik-Karabiga arasında düz ve alçak kıyı ovalarıyla sınırlanır. Paşalimanı, Avşa ve diğer küçük adalar, körfezin kuzeyinde yer alır.

Gemlik Körfezi, Marmara Denizi'nin, güneydoğu yönündeki koludur. Doğu-batı doğrultusundadır. Çevresinde bir çok yerleşim yeriyle, orta yükseklikte sıradağlar yer alır.
Yerleşim yerleri Bursa ve Yalova illerine bağlıdır.

Gökova Körfezi, Kerme Körfezi ya da İstanköy Körfezi olarak da bilinir, Ege Bölgesi kıyılarının güneyinde körfez.

Kuzeyde Bodrum, güneyde Reşadiye (Datça) yarımadaları arasında, kabaca üçgen biçiminde doğu-batı doğrultusunda uzanır. İlkçağda Kerameikos adıyla bilinen körfez daha sonra İstanköy ve Kerme adlarıyla anılmıştır. Eskiden körfezin doğu kesimini belirtmek için kullanılan ve doğu ucundaki ovadan gelen Gökova adı bugün körfezin bütünü için kullanılır.

Doğal Yapı
Tektonik hareketler sonucunda Ege Bölgesi'nde doğu-batı doğrultusunda oluşan çukur alanlardan en güneyde yer alanı Gökova Körfezidir.Doğu kıyıları yakınında sığ olan körfezin derinliği, açıklara ve batıya gidildikçe artar. Körfezin kuzey kıyıları dik ve yüksektir. Bu kıyıların ardında Yaran Dağı uzanır. Körfezin en önemli özelliği, güneydoğu kıyısının Türkiye'nin en girintili çıkıntılı kıyı kesimi olmasıdır. Bu kesimde iç içe geçmiş, genellikle daire biçiminde ve yörede bük adıyla anılan çok sayıda koy vardır. Körfeze dökülen çok sayıda kısa akışlı dere yazları kurur; bu derelere yörede azmak adı verilir. Gökova'dan geçerek körfeze dökülen Çaydere, Akçapınar ile Akyaka köyleri arasında bir bataklık alanı oluşturur.

Adalar
Körfezin kuzey kesiminde yer alan en önemli adalar, Bodrum kentinin karşısındaki Karaada ile daha doğudaki Orak Adası'dır. Körfezin en büyük adası olan Karaada'nın yüzölçümü 9 km²'yi aşar. Körfezin güneydoğu kıyılarının önünde ise irili ufaklı çok sayıda ada yer alır. Bunlardan başlıcaları olan Karacaada, İncirliada, Yalı Adası, Şehir Adası, olarak da bilinen Sedir Adası (eskiden Sideyri), Ortaada, Gelibolu Adası, Zeytinli Ada ve Yedi Adalar'ın her birinin yüzölçümü Orak Adası gibi 1 km²'den azdır. Körfezin batısında Yunanistan'a ait İstanköy Adası yer alır.

Bitki Örtüsü
Körfezin çevresi çeşitli türlerde makilerle kaplıdır. Güneydoğusundaki koyların çevresinde kızıl çamlara rastlanır. Körfez kıyılarındaki bazı koylarda kendiliğinden yetişen ve yörede delihurma adıyla anılan bir tür hurma ile sığla (günlük) ağaçları görülür. Tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan bu ağaç türlerinin yer aldığı vadilerin Doğayı Koruma Alanı olarak ayrılması planlanmaktadır. Körfezin güneydoğusunda yer alan Çamlı (eskiden Gelibolu) köyü yakınlarında Bucak ve Çetibeli orman içi dinlenme yerleri vardır.

Tarihi Yerler
Antik Çağ'da Karya kıyılarında yer alan körfez tarihsel kent kalıntıları bakımından da zengindir. Bunlardan en önemlileri Keramos ve Kedreai'dir. Milas'a bağlı bucak merkezi Ören yakınlarında kalıntıları bulunan Keramos kenti, ilkçağda seramik sanatının başlıca merkezlerindendi. Körfezin o dönemdeki adı olan Kerameikos bu kentten geliyordu. İlkçağda körfezin kuzeyinde Halikarnassos (bugün Bodrum), güney ucunda da Knidos kentleri yer alıyordu. Kedreai antik kentinin kalıntıları Sedir Adası'ndadır.

Yerleşim
Gökova'nın çevresinde önemli yerleşme yeri yoktur.Kıyıları Muğla'nın Bodrum, Milas, Muğla (merkez), Ula, Marmaris ve Datça ilçeleriyle çevrilidir.Bodrum dışındaki önemli yerleşimlerden biri de körfezin en doğusunda bulunan Ula İlçesine bağlı Akyaka kasabasıdır.
Doğal ve tarihsel değerleri zengin olan körfez yat turizmi bakımından büyük önem taşır. Yatların ve Mavi Yolculuk'a çıkan teknelerin uğrak yeri olan, rüzgardan korunaklı koylardan başlıcaları Çökertme Koyu, Akbük, Gelibolu Koyu, Söğüt Bükü, Ballısu Koyu, İngiliz Limanı, Değirmen Bükü, Longöz Limanı ve kıyısında bir tatlı su kaynağı bulunan Mersincik Limanıdır.
Muğla-Marmaris-Datça karayolu, Sakar Geçidini aşarak körfezin doğu kıyısından geçer. Turistik konaklama ve konutları özellikle körfezin doğu ve güneydoğu kıyılarında yoğunlaşır.

Gökova Termik Santralı
Gökova Körfezinin kuzeyindeki linyit yataklarının değerlendirilmesi amacıyla Milas İlçesi sınırları içindeki Türkevleri köyü ile Ören beldesi arasında bir termik santral yer alır. Asıl adı Kemerköy Termik Santralı olan santralın yoğun hava ve deniz kirliliğiyle körfezle çevresindeki doğal dengenin bozulmasına yol açabileceği tartışmalara neden olmaktadır.

İskenderun Körfezi, Akdeniz'in Hatay ve Adana illeri arasına sokulmuş olan en doğu noktasıdır. Kara ve deniz ulaşımında hizmetlerin oldukça gelişmiş olduğu bölgede ticaret büyük öneme sahiptir. Adını aldığı İskenderun ilçesinde bulunan liman, Türkiye'nin Akdeniz kıyısında bulunan en büyük üçüncü limanıdır. Geçmişte Ortadoğu'da yaşanmış olan bunalımlardan dolayı Beyrut'un eski önemini yitirmesi körfez ve çevresine değer kazandırmıştır.

Mersin Körfezi, batıda Taşucu'ndan başlayarak doğuda Karataş'a kadar uzanan körfez. Mersin Körfezi sahil şeridinde Toros Dağları kıyıya paralel uzanır. Körfez içinde kalan Mersin Limanı 2005'in ortalarında özelleştirilmiştir. Türkiye'nin en büyük liman sahasıdır. Taşucu Limanı Türkiye'den Kıbrıs'a denizden en kısa ulaşım noktasıdır.