Şimdiki Zaman Örnekleri
Bu ek fiilin şimdiki zaman çekimini yapan ektir. Şekil olarak bildirme, zaman olarak şimdiki zaman ifade eder. Şimdiki zamanla beraber devamlılık fonksiyonu da vardır. “Her zaman yapıyorum.” gibi. Bu sebeple geniş zaman ifade edebilir.
Bugün kullanılan şimdiki zaman eki -yor’dur.
Bu ek aslında yorır “yürür” yardımcı fiilinin ekleşmesiyle ortaya çıkmış yeni bir ektir: geli yorır, gide yorır gibi.
Bu ek de bugün, şimdiye kadar gördüğümüz bütün yapım ekleri gibi bir yardımcı sesle, bir yardımcı sessiz birleşir: başlı-yor, gel-i-yor gibi.
Şimdiki zaman eki, taşıdığı “y” sesi dolayısıyla fiillerin düz, geniş, orta hece vokallerini değiştirir: bekli-yor ( bekle-yor ) , beklemi-yor ( bekleme-yor ).
Şimdiki zaman çekimi de zamir menşeli eklerle yapılır. Bu çekim şöyledir:
Yazı dilinde kullanılan ancak konuşma dilinde kullanılmayan ve kullanıldığı kelimeye şimdiki zamananlamı veren, bir de “-makta, -mekte, -mada, -mede” ekleri de vardır.
Bu iki çeşit şimdiki zaman arasında iki fark vardır:
Bu ek fiilin şimdiki zaman çekimini yapan ektir. Şekil olarak bildirme, zaman olarak şimdiki zaman ifade eder. Şimdiki zamanla beraber devamlılık fonksiyonu da vardır. “Her zaman yapıyorum.” gibi. Bu sebeple geniş zaman ifade edebilir.
Bugün kullanılan şimdiki zaman eki -yor’dur.
Bu ek aslında yorır “yürür” yardımcı fiilinin ekleşmesiyle ortaya çıkmış yeni bir ektir: geli yorır, gide yorır gibi.
Bu ek de bugün, şimdiye kadar gördüğümüz bütün yapım ekleri gibi bir yardımcı sesle, bir yardımcı sessiz birleşir: başlı-yor, gel-i-yor gibi.
Şimdiki zaman eki, taşıdığı “y” sesi dolayısıyla fiillerin düz, geniş, orta hece vokallerini değiştirir: bekli-yor ( bekle-yor ) , beklemi-yor ( bekleme-yor ).
Şimdiki zaman çekimi de zamir menşeli eklerle yapılır. Bu çekim şöyledir:
al-ı-yor-um oku-yor-um
al-ı-yor-sun oku-yor-sun
al-ı-yor oku-yor
al-ı-yor-uz oku-yor-uz
al-ı-yor-sunuz oku-yor-sunuz
al-ı-yor-lar oku-yor-lar
al-ı-yor-sun oku-yor-sun
al-ı-yor oku-yor
al-ı-yor-uz oku-yor-uz
al-ı-yor-sunuz oku-yor-sunuz
al-ı-yor-lar oku-yor-lar
Yazı dilinde kullanılan ancak konuşma dilinde kullanılmayan ve kullanıldığı kelimeye şimdiki zamananlamı veren, bir de “-makta, -mekte, -mada, -mede” ekleri de vardır.
al-makta-y-ım
al-makta-sın
al-makta-dır (al-makta)
al-makta-y-ız
al-makta-sınız
al-makta-dırlar
al-makta-sın
al-makta-dır (al-makta)
al-makta-y-ız
al-makta-sınız
al-makta-dırlar
Bu iki çeşit şimdiki zaman arasında iki fark vardır:
- -makta, -mekte şimdiki zamanı konuşma dilinde pek kullanılmaz, sadece yazı dilinde kalır.
- -yor eki başlamamış, uzak şimdiki zamanı da bildirir. “ Yarın geliyorum.” cümlesinde olduğu gibi. –makta, -mekte ekinde ise başlamış bir hareket, mutlak şimdiki zaman ifadesi vardır. “Biraz sonra gelmekteyim” diyemeyiz. “Gelmekteyim” diyorsak hareket başlamıştır.
Şimdiki zamanın olumsuzu -ma, -me ekleriyle yapılır. Olumsuzu ise; -ma,-me, -mu,-mü,-mı,-mi ile yapılır.
gel-mi-yor-um oku-mu-yor-um
gel-mi-yor-sun oku-mu-yor-sun
gel-mi-yor oku-mu-yor
gel-mi-yor-uz oku-mu-yor-uz
gel-mi-yor-sunuz oku-mu-yor-sunuz
gel-mi-yor-lar oku-mu-yor-lar
gel-mi-yor-sun oku-mu-yor-sun
gel-mi-yor oku-mu-yor
gel-mi-yor-uz oku-mu-yor-uz
gel-mi-yor-sunuz oku-mu-yor-sunuz
gel-mi-yor-lar oku-mu-yor-lar