Osmanlı Padişah Anneleri

Osmanlı Padişah Anneleri


Kösem Sultan

Mâh-Peyker Kösem (1590-2 Eylül 1651) Osmanlı devlet yönetiminde etkin bir rol oynamış Valide Sultan. Osmanlı padişahı I. Ahmed'in eşi olup, padişah IV. Murad ve I. İbrahim'in annesidir. Osmanlı tarihinin en güçlü kadın sultanıdır.

Osmanlı tarihinin ünlü ve etkili kadınlarından olan Kösem Sultan, 1590 yılında Yunanistan'da Anastasya adıyla doğdu. Bosna Beylerbeyi tarafından İstanbul'a kızlarağasına gönderildi. 15 yaşındayken Sultan I. Ahmet'e haseki oldu. Keskin zekasıyla padişahı etkisi altına aldı ve bütün saraya nüfuzunu kabul ettirdi. Kösem Sultan'ın dört erkek doğurdu: Murad Süleyman, İbrahim ve Kasim ve kızları Ayşe, Fatma, Atike ve Hanzade.

Kocası ölünce önce tahta geçen kocasının kardeşi Sultan I. Mustafa ve daha sonra da kocasının başka bir kadından olma oğlu Sultan II. Osman zamanında devlet işlerinde etkinliği arttı. Fakat II. Osman yaşı çok genç olmakla birlikte Kösem Sultan'ın devlet işlerine çok karışmasından rahatsız oldu ve muhtemelen annesi Valide Sultan Mahfiruz Hadice Sultan'ın da etkisiyle onu eski saraya gönderdi. Genç Osman'ın tahtan indirilmesi ve tekrar yerine geçen I. Mustafa'nın da tekrar tahttan indirilmesi üzerine tahta nihayet Kösem Sultan'ın kendi oğlu IV. Murat çıktı. IV. Murat tahta çıktığında sadece 11 yaşındaydı ve Kösem Sultan artık oğlu adına devleti büyük ölçüde yönetmeye başlamıştı.

Zamanla Sultan IV. Murat olgunlaşarak annesinin faaliyetlerini bir ölçüde engellemeye başlamışsa da genç yaşta ölümü üzerine tahta Kösem Sultan'ın diğer oğlu İbrahim çıktı ve Kösem Sultan'ın nüfuzu tekrar arttı. İbrahim tahta çıktığında Osmanlı Hanedanı büyük bir krizle karşılaştı. İbrahim hanedanın tek erkek varisi durumundaydı ve acil bir şekilde hanedanın devamını sağlama zorunluğu vardı. Oysa I. İbrahim bir ölçüde dengesiz görünüyor ve kadınlarla olan ilişkilere ilgi duymuyordu. Osmanlı hanedanının devamını sağlama görevi büyük ölçüde Kösem Sultan'a düştü. Oğlunu tedavi amacıyla ülkenin her yanından üfürükçüler getirtti. Bu üfürükçülerin en ünlüsü Cinci Hoca lakabıyla tanınan Safranbolulu Karabaşzade Hüseyin Efendi'ydi. Nihayet İbrahim'in tahta çıkmasından 2 yıl sonra şehzade Mehmet doğdu kösem sultan buna karşılık olarak Hüseyin Efendi'ye safranbolu da daha sonra cinci hanı olarak anılacak han'ın yapım masraflarını karşılayacak para verdirmiştir. En nihayetinde hanedanın devamı sağlanmış oldu.Hatta Cinci hoca o kadar güçlendi ki Cinci Hoca'nın öldürülmesinden sonra hazineye aktarılan paralar askere cülus olarak dağıtıltı ve bu paralar halk arasında 'cinci hoca akçesi' diye anılır oldu.

I. İbrahim, İstanbul'da patlak veren bir isyan sonucunda öldürüldükten sonra yerine Kösem Sultan'ın torunu 6 yaşındaki Sultan IV. Mehmet geçti. Önceleri Kösem Sultan'ın nüfuzu devam etti ama bir süre sonra Kösem Sultan'a rakip olan bir başka kadın ortaya çıktı. IV. Mehmet'in annesi Turhan Sultan'la Kösem Sultan arasında kıyasıya bir rekabet başladı. Bu rekabet 3 yıl sürdü ve Kösem Sultan'ın bir gece, dairesinde basılarak boğdurulmasıyla noktalandı. Bu olaydan sonra Köprülü ailesinden sadrazamlar iş başına geldi ve Valide Sultanların (padişahların anneleri) devlet siyasetindeki etkileri sona erdi. Kösem Sultan'ın cenazesi Sultan Ahmet Camii'ndeki I. Ahmet türbesine gömüldü.


Devlet Hatun

Devlet Hatun, دولت خاتون, (doğum ? - ölüm 1411) Germiyanoğlu II. Yakup Bey'in kızı; Yıldırım Bayezid’in eşi; Osmanlı Padişahı I. Mehmet ile Şehzade İsa Çelebi'in annesi
Mevlânâ Celâleddin-î Rûm-î’in oğlu Sultan Veled’in kızı Mutahhara Hâtûn’un soyundan gelen Devlet Hâtûn, 1411 yılında Fetret Devri’nde öldü. Oğlunun padişahlığını göremedi. Bu nedenledir ki hiçbir zaman Valide Sultan olamadı. Cenazesi Bursa’da yapılan Devlet Hâtûn Türbesi’ne defnedildi.


Devlet Şah Hâtûn

Devlet Şah Hâtûn, دولت شاه خاتون, (doğum ? - ölümü ? ), Germiyanoğlu Süleyman Şah'ın kızı; Yıldırım Bayezid'in eşi; Osmanlı Şehzâdeleri Musa Çelebi ile (Düzmece) Mustafa Çelebi'nin annesidir.

Kütahya civarında hüküm sürmüş Germiyanoğulları Beyliği hükümdarı ve kurucusu Yakup bin Ali Şir'in 1341 yılında ölmesinden sonra yerine oğlu Mehmet Bey, onun da ölümünden sonra 1361'de büyük oğlu Süleymanşah (Şah Çelebi) hükümdar oldu. Osmanlılar'la ilk ilişkiler Süleymanşah Şah zamanında kuruldu. Şah Çelebi, Karamanoğulları'nın istilasından korkarak Osmanlılar'la uyuşmuş, kızı Devlet Şah Hâtûn 'u Murad Hüdâvendîgâr'ın oğlu Yıldırım Bayezid'e vermiş, çeyiz olarak da Kütahya ile beraber Simav, Emet, Tavşanlı kazalarını Osmanlılar'a bırakmıştı.

Not: Devlet Şah Hâtûn'un oğullarından biri olan Musa Çelebi, Bizans Prensesi Angelina'nın oğlu Şehzâde Musa ile karıştırılmamalıdır.


Ayşe Hatun

I. Ayşe Hâtûn, عایشه خاتون (ölümü yaklaşık 1514) Dulkadiroğulları Beyliği'nden Alaüddevle Bozkurt Bey'in kızı ve Yavuz Sultan Selim'in mânevî annesidir. Yavuz Sultan Selim tahta çıkmadan önce iki yıl önce öz annesi Gül-Bahar Hâtûn[1] vefât ettiğinden, "Valide Hatun" ünvanı "Ayşe Hâtûn" tarafından kullanılmıştır.

Yavuz Sultan Selim, Trabzon'da annesinin anısına 1514 yılında Hâtûniye Camii ve Hatûniye (Gülbahar-Ayşe Hâtûn) Külliyesi 'ni yaptırdı. Bu caminin Trabzon'daki ilk İslâmi eser olduğu düşünülmektedir.


II. Gülbahar Hatun

II. Gül-Bahar Sultan, گلبهار سلطان (ölümü yaklaşık 1510) Osmanlı padişahı Yavuz Sultan Selim'in annesi ve II. Bayezid'in eşidir. 1453'te Trabzon'da doğmuş olup Abd-üs-Samed isminde bir şahsın kızıdır. 1469'da Amasya'da II. Bayezid ile evlenmiştir. Gülbahar Hatun 1510 yılı civarında oğlu tahta çıkmadan önce öldü. O sırada Trabzon valisi olan Yavuz Sultan Selim, Trabzon'da annesinin anısına 1514 yılında Hatûniye Camii ve Hatûniye (Gülbahar Hatun) Külliyesi'ni yaptırdı. Bu camiinin Trabzon'daki ilk İslâmi eser olduğu düşünülmektedir. Gülbahar Hatun oğlu Yavuz Sultan Selim'in tahta çıkmasından evvel vefât ettiğinden ötürü hiç bir zaman Valide Hatûn olamadı. Bu ünvan Yavuz Sultan Selim'in üvey annesi olan Ayşe Hatun tarafından kullanılmıştır.


Gülcemal Kadın Efendi

Gülcemal Kadın Efendi (1826-29 Aralık 1895) Osmanlı padişahı Mehmet Reşat'ın annesi ve ve Sultan Abdülmecit'ın eşlerinden biriydi.

Çerkez asıllıydı ve doğduğu zamanki ismi Sofiya idi. 27 Mart 1843 tarihinde Sultan Abdülmecit'in eşi oldu. 5 çocuk doğurdu. Çocukları sırasıyla Fatma Sultan (1 Kasım 1840-29 Ağustos 1884), Hatice Sultan (7 Şubat 1842-1842), Refia Sultan (7 Şubat 1842-4 Ocak 1880), Şehzade Mehmet Reşat (2 Kasım 1844-4 Temmuz 1918) ve Rukiye Sultan'dır (1850-). Gülcemal Kadın Efendi 29 Aralık 1895 tarihinde oğlu padişah olmadan önce vefat etti. Cenazesi İstanbul Yeni Cami Havatin Türbesine gömüldü.


Gülüstü Kadın Efendi

Fatma Gülüstü Kadın Efendi, (Abhazya, 1831 - İstanbul, Mayıs 1861) son Osmanlı padişahı Mehmet Vahidettin'in annesi ve Sultan Abdülmecit'in eşlerinden biriydi.

Abhaz asıllıydı ve son Abhaz Kral Hanedanı olan Çaçba-Şervaşidze'lere mensuptu. Babası Prens Tahir Şervaşidze'dir. 1854 yılında politik sebeplerden dolayı Sultan Abdülmecit'in eşi oldu. İki çocuğu oldu. 30 Temmuz 1856'da Mediha Sultan'ı ve 2 Şubat 1861'de Vahidettin'i doğurdu. Yaptığı doğumdan üç ay sonra Mayıs ayında önce kendisi ve hemen akabinde dört hafta sonra Haziran ayında da eşi Sultan Abdülmecit vefat etti ve Gülüstü Kadın Efendi Fatih Camii'nin mihrap önünde bulunan Münire Sultan Türbesi'ne defnedildi.

Oğlu Vahidettin annesinin ölümünden çok sonra, 57 yaşındayken tahta çıktığı için Gülüstü Kadın Efendi hiçbir zaman Valide Sultan olamadı

Hatice Muazzez Sultan

Hatice Muazzez Sultan (d. ? - ö. 1687) Osmanlı padişahı II. Ahmet'in annesi ve ve Sultan I. İbrahim'ın eşiydi. Yahudi Leh asıllıydı ve doğduğu zamanki ismi Eva idi. Oğlu II. Ahmet tahta geçmeden öldüğü için Valide Sultan olamadı. Cenazesi İstanbul Süleymaniye Camii'deki Kanuni Sultan Süleyman'ın türbesine defnedildi.


Hürrem Sulta
Hürrem (Haseki) Sultan (1500-1506 arası – 15 Nisan 1558; doğum adı: Alexandra Lisowska, Osmanlıca adı: خرم سلطان, Avrupa'da tanındığı ad: Roxelana), Osmanlı padişahı I. Süleyman'ın eşi ve sonraki padişah II. Selim'in annesidir.

Renkli hayatı ile efsaneleşmiş; zekası, cesareti, ihtiraslarıyla ün salmış bir Hanım Sultan'dır. Hayatı romanlara, tiyatro oyunlarına, opera eserlerine konu olmuştur. Devlet işlerinde etkin rol oynayarak Osmanlı İmparatorluğu’nda "Kadınlar saltanatı" denilen devri başlattığı kabul edilir.
Osmanlı sarayına gelene kadarki yaşamı hakkında kesin bir bilgi yoktur.Lehistan Krallığı'nın sınırları içerisinde bulunan Rutenya'da 1504 yılında doğduğu rivayetler arasındadır, Tatar akıncılar tarafından 1520 tarihinde 20'li yaşlarında Rutenya'den kaçırıldığı, Kırım Hanı'nın himayesine girdikten sonra Osmanlı sarayına sunulduğu tarihçiler ve yazarlar tarafından kabul görmüş bir rivayettir.

16. yüzyıl kaynaklarına göre kızlık ismi bilinmiyordu. Ama daha sonraki kayıtlara göre - mesela 19. yüzyılın Ukrayna'daki ilk kayıtlarına göre - Anastasia (Kısaca Nastia) Polonyalıların geleneğinde, Aleksandra Lisowska olarak bilinir. Genelde Hürrem Sultan ya da Hürrem balsaq sultan olarak bilinirdi; Avrupa dillerinde Roxolena, Roxolana, Roxelane, Rossa, Ruziac, Türkçe'de Hürrem (Farsça kökenliخرم Hürrem), neşeli olan kişi ve (Arapçada Kerîme -كريمة) Soylu olan kişianlamına gelir. Roxelana, onun gerçek ismi olmayabilir ama takma adı onun Ukraynalı soyuna ait olan (Günümüze ait yaygın isim Ruslana) ve doğu slav ismi olan, Roxolany ya da Roxelany, şimdiki Ukrayna halkında 15. yüzyıldan sonra kullanılıyordu.


Mihrişah Sultan

Emine Mihr-î-Şah Kadın Sultan (ölümü 1732) Osmanlı padişahı III. Mustafa'ın annesi ve Sultan III. Ahmet'ın eşiydi. Mihrişah Sultan Fransız asıllıydı ve doğduğu zamanki ismi Janet idi. Oğlu III. Mustafa tahta çıkmadan önce öldüğü için Valide Sultan olamadı. Istanbul Eminönü'ndeki Yeni Camii Turhan Hatice Valide Sultan Türbesi haziresine gömüldü.


Nûrbanû Sultan

Nûrbanû Sultan ya da Afife Nûr-Banû Sultan (Doğum adı: Rachel veya Cecilia Venier-Baffo, 1525 - 6 Aralık 1583), Osmanlı Padişahı II. Selim'in eşi, Sultan III. Murat'ın annesi, ve Venedik Dükü Sebastiano Venier'in kardeşi olan Kiklad Takım Adaları'na ait Páros adası Lordlarından Nicolò Venier ile eşi Violanta Baffo 'nun Rachel ya da Cecilia adındaki kızı.
1525 yılında, o devirde Venedik Cumhuriyeti'nin toprağı olan Ege Denizi'ndeki Páros adasında, muhtemelen Yahudi bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Kanuni Sultan Süleyman'ın eşi Haseki Hürrem Sultan tarafından saraya alınarak eğitime yollandı. Daha sonraki yıllarda kendisine Hürrem Sultan tarafından Afife yani "namuslu" adı verilerek II. Selim ile evlendirildi.

Hürrem Sultan'ın oğlu Selim tüm kardeşlerinin ölümüyle önce Kanuni Sultan Süleyman'nın varisi, daha sonra da 29 Eylül 1566 tarihinde Kanuni'nin vefat etmesi üzerine Osmanlı Padişahı oldu. Selim'in 21 Aralık 1574 tarihinde ölümü üzerine ise, Nûr-Banû Sultan'ın oğlu Murat'ın Osmanlı tahtına çıkmasıyle, Nûr-Banû Sultan da Valide Sultan ünvanını aldı.


Yaptırdığı Hayırseverlik Kurumları

Afife Nûr-Banû Sultan Valide Sultanlığı döneminde İstanbul'un Üsküdar semtinde külliye, cami, medrese, tekke, sıbyan mektebi, kervansaray, hamam, darülkurra ve darüşşifa'dan oluşan Nûrbanû Sultan Valide-î Atik Camii ve Külliyesi'ni Mimar Sinan'a yaptırdı. Bu eserin 1583 tarihinde tamamlanmasının hemen ardından 7 Aralık 1583 tarihinde oğlu III. Murat'ın saltanatı döneminde vefât etti. Ayasofya Camii'nde bulunan II. Selim Türbesi'ne defnedildi.


Rabia Sermi Sultan

Râbi'a Sermi Sultan (1698-1732) (Osmanlıca: رابعه سلطان) Osmanlı padişahı I. Abdülhamit'in annesi ve Sultan III. Ahmet'in eşiydi. 1698 yılı civarında doğdu. Fransız asıllıydı ve doğduğu zamanki ismi Ida idi. 1714 yılında III. Ahmet'in eşi oldu. 1732 yılında öldüğünde oğlu I. Abdülhamit yedi yaşındaydı. I. Abdülhamit annesinin ölümünden ancak 42 sene sonra tahta çıktı. O yüzden Râbi'a Sermi Sultân, Valide Sultan unvanını alamadı. İstanbul'da Yeni Camii Turhan Hatice Valide Sultan Türbesi haziresine gömüldü.


Tirimüjgan Sultan

Tîr-î-Müjgan Kadınefendi (16 Ağustos 1819-2 Kasım 1853) Sultan Abdülmecit'in eşi Sultan II. Abdülhamit'in öz annesidir.

Kökeni hakkında iki değişik görüş bulunmaktadır. Bir görüşe göre Trabzon'da esir pazarından alınma bir Ermeni kızıdır. Diğer görüşe göre ise Çerkes'dir. Çerkes olduğunu savunan araştırmacılar buna kanıt olmak üzere Ayşe Osmanoğlu hatıralarında belirttiği gibi, II. Abdülhamit'in annesi için bizzat haremdeki cariyeleri kastederek: "Bunlar da çerkesdir, bizim validenin soyundan..." dediğini gösterirler.

Tîr-î-Müjgan Kadınefendi 10 Kasım 1841 tarihinde Sultan Abdülmecit'in eşi oldu. İki çocuk doğurdu. Birisi 22 Eylül 1842 tarihinde doğan Şehzade Abdülhamit, diğeri ise Seniha Sultan'dı. Tîr-î-Müjgan Kadınefendi, Şehzade Abdülhamit on yaşındayken eski ahşap Beylerbeyi Sarayı'nda veremden öldü. O yüzden Valide Sultan olamadı; oğlu Abdülhamit'i Piristû Kadın Efendi yetiştirdi. Cenazesi İstanbul Yeni Cami Cedit Havatin Türbesi'ne gömüldü.


Şehsuvar Sultan

Şehsuvar Valide Sultan (d. 1682 - ö. 27 Nisan 1756[1]), Osmanlı padişahı III. Osman'ın annesi, Valide Sultan ve Sultan II. Mustafa'in eşiydi.

Sırp asıllıydı ve doğduğu zamanki ismi Mari idi. Oğlu III. Osman'ın 3 yıllık saltanatının ilk 2 yılı boyunca Valide Sultan oldu. 1756 yılında oğlunun saltanatı sırasında, oğlunun ölümünden 1 yıl önce öldü. Cenazesi Istanbul'un Fatih İlçesinin Çemberlitaş semtinde bulunan Nuruosmaniye Camii'ndeki Şehsuvar Sultan Türbesine gömüldü.