Ziya Paşa Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri, Kitapları
Ferideddin Efendi ve Itır Hanım’ın oğlu olarak dünyaya gelen Ziya Paşa, Adana’da yaşamını yitirmiştir. 55 senelik yaşamında Türk edebiyatına çok sayıda yaratı bırakarak yaşamını tamamlamıştır. Ziya Paşa Bayezid Rüştiyesini bitirdikten derhal sonrasında, özel derslerle, Farsça ve Arapçayı da öğrenen Ziya Paşa, İlk olarak Sadaret Mektub-i kaleminde vazife yapmıştır. Ondan daha sonra Mustafa Raşid Paşa’nın aracılık etmesi ile sarayda mabeyne kâtipliği görevine atanmıştır. Bu görevi esnasında Fransız dilini de öğrenmiştir. Ali Paşa’nın sadrazam olması, Ziya Paşa’nın saraydan uzaklaştırılmasına niçin olmuştur. 1861 senesinde çeşitli toplum gruplarına üye olmasının arkasından, Kıbrıs’a atanması sonucunda, Namık Kemal ile Londra’ya firar etmişlerdir. Orada Namık Kemal ile beraber özgürlük gazetesini çıkardılar. Namık Kemal’in gazeteden ayrılması sonucunda, özgürlük gazetesini tek başına üstlenmiştir. 1870 senesinde Cenevre’ye gelen ve burada 1 yıl kalan Ziya Paşa, Ali Paşa’nın vefatı üzerine İstanbul’a dönüş yapmıştır.
Yenilikçi düşüncelerine çok sayıda şiirinde yer vermeye çalışsa da, divan şiir teknikleri onun için vazgeçilmezdir. Bu aşamada, geleneksellik ve yenilikçiliğin aynı kişilik üzerinde toplanmasının en güzel örneklerinden biri Ziya Paşa’dır. Eserlerinde mütevazı bir üslubu benimsemiştir bir tek, Arapça ve Farsça dillerine de yer vermiştir. Bir ehemmiyet Avrupa’ya kaçan Ziya Paşa, yurda döndükten ondan sonra çok sayıda şehirde valilik yapmıştır. Son vazife yeri olan Adana’da ise yaşamını yitirmiştir.
Ziya Paşa Eserleri
1825 ve 1880 seneleri içinde yaşayan ve Türk edebiyatına kattığı değerlerle halen günümüzde adından söz ettiren Ziya Paşa, yazar ve şair olmasının yanında iyi bir devlet adamıdır. Bulunmuş olduğu 2. Abdülhamit yönetimini benimsemediğinden, kişisel özgürlükleri korumak için çaba sarf eden düşünceleri bulunmaktadır. Halk dilinin şiir diline yansıması gerektiği Ziya Paşa’nın en önemli düşüncelerinden biridir. Şiirlerinin konusunu çoğu zaman, hukuk ve hakkaniyet şeklinde mevzular oluşturmaktadır. En önemli eserlerinden önde gelen Harabat adlı eserinde, Türk, Fars ve Arap şairlerin şiirlerini bir kitap altında toplamıştır.Ziya Paşa Kitapları
- Devlet adamı kimliğini öne çıkaran Rüya adlı eseri ise, siyasal vakaları eleştirel bir üslupla ele aldığı düz yazı türünde hazırladığı eseridir.
- Eşrar-ı Ziya ise, Ziya Paşa’nın ölümü hemen sonra onun anısı adına, tüm şiirlerinin bir kitap haline getirilmiş olduğu yapıtıdır.
- Hareketli yaşamı ile dikkat çeken ve tüm yaşamı süresince Türk edebiyatına hizmet etmiş olan Ziya Paşa, eserleri ile anılan önemli şahsiyetlerden biridir.
- Eserlerinde çeşitli mevzuları yalın bir üslupla ele almış olan ünlü yazar, Terci-i Bent adı eserinde, dini ve felsefi mevzuları ele almıştır. Tanrı’nın varlığını aradığı ve insanoğlunun fani bulunduğunu korumak için çaba sarf eden bir şiirdir.
- Çocukluk anılarını kaleme aldığı Defter-i İmal ise, batı kültürünü yansıtan ilk anı örneği olarak kabul edilmiştir.
Ziya Paşa Şiirleri
Ziya Paşa edebi kişiliği bakımından, Eski – yeni ikilemi yaşamış, toplumcu şairlerdendir.- Heceyle yazdığı birkaç şarkı haricinde şiirlerinde çoğu süre aruz ölçüsünü kullanmıştır.
- Terkib-i bentlerinde toplumsal eleştiriye yer verirken terci-i bentlerinde dini-etik mevzularda yazdığı didaktik tarzda öğütler yer alır.
- Şiirlerinde Arapça, Farsça kelime ve tamlamaları kullanması sebebiyle dili ağırdır.
- Yazmış olduğu şiirleri birer vecize olarak cemiyet içinde hala dildedir. Şiirlerinde hak, hakkaniyet, özgürlük şeklinde yeni kavramların yanında insan, yaşam, akıl ve inanç, kâdirenme vb. doğa ötesi mevzuları da işlemiştir.
Ziya Paşa Sözleri
- “Lanet olsun o maIa ki, tahsiline onun, ya din ola, ya ırz ya namus ola âlet. “
- “Nüsh ile uslanmayanı etmeli tekdir, tekdir ile uslanmayanın hakkı kotektir. “
- “Milyonla çalan mesned-i izzette şer-efrâz. Birkaç kuruşu mürtekibin câyi kürektir.”
- “İç bade güzeş sev var ise akl-u şuurun; dünya var imiş ya ki yok olmuş ne umurun. “
- “İnsana sadakat yakışır görse de ikrah yardımcısıdır doğruların hazreti Allah. “
- “Sirkat çoğalıp lâfz-i sadakat modalandı. Nâmus tamâm oldu hamiyyet yeni çıktı. “
- “Bi-baht olanın bâgina bir katresi düşmez; bârân yerine durr-u güher yağsa semâdan.”
- “Ayinesi iştir kişinin lâfa bakılmaz. Şahsın görünür rütbe-i aklı eserinde. “
- “Pek rengine aldanma felek eski felektir. Zîrâ feleğin meşreb-i nâ-sâzı dönektir.”
