Zeki Müren
d. 6 Aralık 1931-
ö. 24 Eylül 1996
İlk yılları
Bursa'da başladığı orta öğrenimini İstanbul'da Kirami Refİa Alemdaroğlu lisesi'nde tamamladı. İstanbul'da Devlet Güzel Sanatlar Akademisi'nin Yüksek Süsleme Bölümü (Mimar Sinan Üniversitesi Tekstil ve Moda Tasarımı)Sabih Gözen atölyesinden mezun oldu. Desen çalışmalarını öğrencilik yıllarından başlayarak pekçok kez sergiledi.
Zeki Müren, Bursa'da tamburi İzzet Gerçeker'den aldığı solfej ve usul dersleriyle musiki bilgileri öğrenmeye başladı. 1949'da, Boğaziçi Lisesi'nde okurken Agopos Efendi (sinema yönetmeni ve senaryo yazan Arşavir Alyanak'ın babası) ile Udi Krikor'dan aldığı derslerle de musiki eğitimini sürdürdü. Daha sonra fasıl musikisini iyi bilen ve geniş bir repertuvarı olan Şerif İçli'den çeşitli eserler meşk etti; Refik Fersan'dan, Sadi Işılay'dan, Kadri Şençalar'dan yararlandı.
1950'de sınavla İstanbul Radyosu'na girdi. İstanbul Radyosu'nda 1951'de, canlı olarak yayımlanan bir programda ilk radyo konserini verdi ve bu konseri çok beğenildi. Bundan sonra Türkiye radyolarında düzenli olarak okumaya başladı. Radyo programları on beş yıl sürdü, bunların çoğu canlı yayın programlarıydı. Müren bundan sonra kendini daha çok sahne ve plak çalışmalarına verdi. Alışılmış kalıpları zorlayan elbiseleri ve sahne davranışı ile halkın ilgisini sürekli olarak üstünde tutmayı başardı.
Zeki Müren 600'ü aşkın plak ve kaset doldurdu. Plağa okuduğu ilk şarkı Şükrü Tunar'ın "Bir muhabbet kuşu" güfteli şarkısıdır. Müren 1955'te "Manolyam" adlı şarkısıyla Türkiye'de ilk kez verilen Altın Plak Ödülü'nü kazandı. 1991 yılında Türkiye Cumhuriyeti Devlet Sanatçısı seçildi.
1958 yılında yedek subay olarak Çankırı'da askerliğini yaptı. 1961-69 arası bir aşk yaşadı daha sonra hiç evlenmedi.
Beste çalışmaları
300 dolayında şarkı besteledi. On yedi yaşındayken bestelediği "Zehretme hayatı bana cânânım" mısrasıyla başlayan acemkürdi şarkı bestelediği ilk şarkıdır. "Şimdi uzaklardasın gönül hicranla doldu" (suzinâk), "Manolyam" (kürdilihicazkâr), "Bir demet yasemen", "Gözlerinin içine başka hayal girmesin" (nihavend) güfteli şarkıları sık sık okunan, en sevilen şarkılarıdır. Müren bu şarkıları plaklara da okumuştur. Maksim Gazinosu sahnelerinde aralıksız 11 yıl Behiye Aksoy ile dönüşümlü olarak sahne almıştır.
Oyunculuk kariyeri
Zeki Müren 1954'te Beklenen Şarkı adlı filmde sinema oyunculuğuna başladı. Büyük bir ticari başarı kazanan bu filmden sonra şarkılarının çoğunu kendisinin bestelediği 28 filmde daha oynadı. 1965'te de Arena Tiyatrosu'nca sahneye koyulan Çay ve Sempati adlı oyunda da baş roldeki oyuncuydu. Ayrıca 'Bıldırcın Yağmuru' isimli bir şiir kitabı da vardır.
Rahatsızlığı ve vefatı
Zeki Müren kalp rahatsızlığı ve şeker hastalığı nedeniyle yaşamının özellikle son 6 yılında sahne hayatından ve medyadan uzaklaştı. Bodrum'daki evinde kendi deyimiyle "kendini dinledi". 24 Eylül 1996 Salı günü, TRT İzmir Televizyonu'nda kendisi için düzenlenen tören sırasında geçirdiği kalp krizi sonucu hayata gözlerini yumdu. Cenazesi görülmemiş bir halk kalabalığının katılmasıyla büyük bir törenle kaldırıldı. Mezarı, doğum yeri olan Bursa'da Emirsultan Mezarlığı'ndadır.
Vasiyetinde mirasının en büyük bölümünü Mehmetçik Vakfı'na bıraktı. Ölümünün ardından sanatçının Bodrum'da son yıllarını yaşadığı ev müze haline getirilmiştir.
Notlar
Zeki Müren'in Karagöz sanatçısı Hayali Saf Deri Metin Özlen tarafından hazırlanan kuklası doğum yeri olan Bursa'da sahne aldı.
Zeki Müren'e ait bestelerin en bilinenlerini Mine Geçili, Gece Kirpikli Kadın albümünde yayınlamıştır.
Zeki Müren genellikle dört saatlik uyku uyurdu ve sabah kahvaltısı yapmazdı.
Akşamları muhakkak saunaya girerdi.
Zeki Müren hayatı boyunca hiç lens kullanmamıştır. Gözlük numarası'da 1.5'dur.
Diskografi
Zeki Müren, sanat hayatı boyunca Grafson Plak, Coşkun Plak LP, Kalan, Türküola LP, Minareci Kaset, Sahibinin Sesi Greece, Balkan Plak, Yavuz Plak, Lider Plak ve Elenor LP ile çalışmıştır.
Albümleri
1970: Senede Bir Gün
1973: Pırlanta 1
1973: Pırlanta 2
1973: Pırlanta 3
1973: Pırlanta 4
1976: Güneşin Oğlu
1977: Mücevher
1978: Nazar Boncuğu
1979: Sükse
1981: Kahır Mektubu
1982: Eskimeyen Dost
1984: Hayat Öpücüğü
1985: Aşk Kurbanı
1986: Masal (albüm)
1987: Helal Olsun
1988: Gözlerin Doğuyor Gecelerime
1989: Ayrıldık İşte
1989: Zirvedeki Şarkılar
1990: Dilek Çeşmesi
1991: Doruktaki Nağmeler
1992: Sorma
* Zeki Müren, yukarıda belirtilenler dışında, 1968-1974 yılları arasında Grafson Plak'tan kendi adıyla anılan 12 farklı albüm daha yayınlamıştır.
Ölümünden Sonra Yayınlanan Albümler
2000: Muazzez Abacı ve Zeki Müren Düet
2002: Zeki Müren: 1955-1963 Kayıtları
2005: Selahattin Pınar Şarkıları
2005: Sadettin Kaynak Şarkıları
2006: Batmayan Güneş
2008: Baş Başa Radyo Günleri 1
2008: Baş Başa Radyo Günleri 2
2008: Baş Başa Radyo Günleri 3
2009: Lunapark Konseri
2009: Saklı Kayıtlar 1952-1984
