Yakutça, doğu Sibirya’da Rusya Federasyonu’na bağlı Yakut Özerk Cumhuriyetin’de konuşulan Türk dilidir.
Bu dili konuşan Yaktlar, önceleri Baykal gölü çevresinde yaşarlarken, 13.-14. Yüzyıllarda kuzeye çekilerek bugünkü yurtlarına gelmişlerdir. Toplam nüfusları 350.000 kadardır.
Yakutça, 19. Yüzyılda yazıya geçirilmeye başlanmıştır. 1938’e gelinceye kadar bir kaç alfabe denemesi olmuştur. 1938 yılından bu yana Rus alfabesine dayalı 40 harften oluşan bir alfabe kullanılmaktadır.
Erken bir tarihte ana türkçeden ayrıldığı ve coğrafya olarak da uzakta kaldığı için, Yakutça, genel Türkçeden çok uzaklaşmıştır. Bu dilin söz varlığında Moğolca unsurlar önemli yer tutar. Rusça alıntılar da son yüzyılda artmıştır. Türkçe kelimelerin oranı ancak üçte birdir. Kelimelerin %40’nın kaynağı ise belli değildir. Buna rağmen, dilin Türk karekteri korunmuştur.
Bu dil, en eski Türkçede var olduğu kabul edilen uzun ünlüleri ya olduğu gibi veya çift ünlüler halinde koruduğu için Türk Dili araştırmaları açısından çok önemlidir.
Yakutça, ana Türkçe devresine ait bir çok özelliği koruduğu gibi yeni bazı ses gelişmelerine de sahiptir. Bu dildeki başlıca ses değişikliklerini gösteren bir kelime listesi aşağıda sunulmuştur.
YAKUTÇA TÜRKÇE ANLAM
Aga ogoloro ağa oğulları babanın çocukları
Aganı ağayı babayı
As aş yemek
Âs aç aç
Ataga ayağı ayağı
Atah ayak ayak
Bısah bıçak bıçak
Bies beş beş
Erder erler erkekler
İkki iki iki
Kıhın kışın kış mevsiminde
Kıs kış kış
Kis kız kız
Kömüççüt gümüşçü kuyumcu
Kuturuk kuyruk kuyruk
Küölten gölden gölden
Ös söz söz
Sette yedi yedi (7)
Sıa yağ yağ
Sıt yat yatmak
Suol yol yol
Suorat yoğurt yoğurt
Timir demir demir
Û su su
Uot od ateş
Üören öğren öğrenmek
Yard. Doç. Dr. CEVAL KAYA
Bu dili konuşan Yaktlar, önceleri Baykal gölü çevresinde yaşarlarken, 13.-14. Yüzyıllarda kuzeye çekilerek bugünkü yurtlarına gelmişlerdir. Toplam nüfusları 350.000 kadardır.
Yakutça, 19. Yüzyılda yazıya geçirilmeye başlanmıştır. 1938’e gelinceye kadar bir kaç alfabe denemesi olmuştur. 1938 yılından bu yana Rus alfabesine dayalı 40 harften oluşan bir alfabe kullanılmaktadır.
Erken bir tarihte ana türkçeden ayrıldığı ve coğrafya olarak da uzakta kaldığı için, Yakutça, genel Türkçeden çok uzaklaşmıştır. Bu dilin söz varlığında Moğolca unsurlar önemli yer tutar. Rusça alıntılar da son yüzyılda artmıştır. Türkçe kelimelerin oranı ancak üçte birdir. Kelimelerin %40’nın kaynağı ise belli değildir. Buna rağmen, dilin Türk karekteri korunmuştur.
Bu dil, en eski Türkçede var olduğu kabul edilen uzun ünlüleri ya olduğu gibi veya çift ünlüler halinde koruduğu için Türk Dili araştırmaları açısından çok önemlidir.
Yakutça, ana Türkçe devresine ait bir çok özelliği koruduğu gibi yeni bazı ses gelişmelerine de sahiptir. Bu dildeki başlıca ses değişikliklerini gösteren bir kelime listesi aşağıda sunulmuştur.
YAKUTÇA TÜRKÇE ANLAM
Aga ogoloro ağa oğulları babanın çocukları
Aganı ağayı babayı
As aş yemek
Âs aç aç
Ataga ayağı ayağı
Atah ayak ayak
Bısah bıçak bıçak
Bies beş beş
Erder erler erkekler
İkki iki iki
Kıhın kışın kış mevsiminde
Kıs kış kış
Kis kız kız
Kömüççüt gümüşçü kuyumcu
Kuturuk kuyruk kuyruk
Küölten gölden gölden
Ös söz söz
Sette yedi yedi (7)
Sıa yağ yağ
Sıt yat yatmak
Suol yol yol
Suorat yoğurt yoğurt
Timir demir demir
Û su su
Uot od ateş
Üören öğren öğrenmek
Yard. Doç. Dr. CEVAL KAYA
