Yağış Nedir ?
Yağış, atmosferdeki su buharının yoğunlaşması ile ortaya çıkan ve dünyanın yüzeyine kadar inebilen her türlü üründür. Atmosferdeki su buharı doygunluğa ulaştığında meydana gelir. Hava su buharına iki şekilde doyar: Soğuma ve nem oranının artması. Yağışlar, metre kareye (m2) kilogram (kg) veya milimetre (mm) olarak belirtilir.
Yağış yeryüzüne kar, yağmur, dolu gibi şekillerde düşer. Bu şekilde hidrolojik döngü oluşur ve yer yüzünde temiz tatlı su sağlanmış olur. Her yıl yaklaşık 505,000 km³ su yağış olarak dünyaya düşerken bunun, 398,000 km³' ü okyanuslara düşer. Başka bir deyişle her sene karaya ortalama bir metre ve okyanuslara 1,1 metre yağış düşer.
Yağmur yağışların en büyük bölümünü oluşturur.
Yağış türleri nelerdir ?
Dolu
Dikey yönlü hava hareketlerinin çok güçlü olduğu bulutlarda, sıcaklığın birden bire ve büyük ölçüde düşmesiyle su tanecikleri donar. Bu tanecikler dolu olarak adlandırılır. Atmosfer içindeki su tanelerinin dikey hava hareketi ile aniden soğumasıyla dolu yağışı meydana gelir.
Kar
Kar, bir yağış çeşididir. Yağmur daha soğuk havalarda kar şeklinde yağar. Kar tanelerinin tümü farklı geometrik şekillerdedir. Kar görüntüsü itibariyle güzel olsa da hayatı genellikle zorlaştıran bir meteorolojik olaydır. Su buharının 0° C altında donarak billurlaşması sonucu kar yağışı oluşur.
Çok sayıda kar kristal çeşidi olmasına rağmen hepsi altı köşelidir. Kar tanelerinin kristal yapıları birbirinin tıpa tıp aynısı değildir. Mikroskopla büyütülen kar taneleri üzerinde yapılan araştırmalarda, kristal yapıları birbirinin aynı olan iki kar tanesine rastlanmamıştır.
Çapları 2-4 mm, ağırlıkları ise yaklaşık 0,005 gram olan kar tanecikleri havanın gösterdiği direnç sebebiyle süzülerek yere inerler. Bu inme sırasında tanecikler birbirlerini ittiklerinden yapışmazlar. Özelliklerini koruyarak yere inerler. Bunlar güneş ışığını tamamen yansıttıkları için beyaz olarak görülür. Kar yağışı genellikle hava sıcaklığı -4 °C ila -20 °C arasındayken olur. Bu yağış, sıcaklık sıfırın altında birkaç derece olduğunda ağır, nemli, ebatları bir santimetreye ulaşan parçalar halinde gerçekleşir. Lapa lapa kar yağması tabiri bu durum için kullanılır. Atmosfer ile toprağın sıcaklıkları eşit olursa yüzeye ulaşan kar hemen erimez. Toprak sıcaklığı atmosfer sıcaklığının üzerinde ise, yere düşen kar kısa sürede erir.
Dünya üzerinde bir bölgede, kar yağışı olma ihtimali, o bölgenin ekvatordan uzaklık ve deniz seviyesinden yüksekliği ile doğru orantılıdır. Buna rağmen ılıman bölgelerin kara iklimi görülen kısımlarında, ekvatordan uzaklık ve denizden yükseklik şartları yeterli durumda olmasa bile, kar yağışı görülür. Yapılan araştırmalarda bütün yağışların altı veya sekizde birinin kar olarak gerçekleştiği anlaşılmıştır. Karın, tarım toprağını koruması ve nemli tutmasında önemi büyüktür. Kar, yeryüzü ve yeraltı su rezervlerinin ana kaynağıdır.
Kar, -8 °C’de, bitkilerin üzerinde ince bir hava tabakası bırakarak, bu bölgeyi 0 °C olacak şekilde örter. Kış boyunca toprak ve bitkileri donmaktan koruyan kar, ilkbaharda sıcaklığın artmasıyla eriyerek nehirlere ulaşır. Ayrıca kışın yağan ve dörtte üçü üst kısımlarda kalan kar, yaz kuraklığına karşı da toprağı ve bitkileri korumuş olur. Karda bulunan amonyak, kar erimesiyle birlikte toprakta kalır. Bu amonyak, azot bakterileri tarafından kalsiyum nitrat gibi azot tuzlarına çevrilerek bitkilerin azot ihtiyacını karşılar.
Yağmur
Yağmur, bir yağış şeklidir. Su buharı yükseklerde soğuktan ötürü yoğunlaşarak sıvı hale gelip yeryüzüne dökülür. Daha soğuk havalarda ise yağmur kar ya da dolu halinde yağabilir.
Yağmur diğer yağış çeşitleri gibi su kaynaklarının beslenmesi ve dünyada yaşamın devamı için çok önemlidir. Buna karşın şiddetli ve sağanak yağmur zaman zaman felaketleri de beraberinde getirir. Sel, toprak kayması gibi doğal afetlere de zemin hazırlar.
Yağmur damlaları 0,5 ile 5 mm iriliğindedir. Buna göre çiseleme ve sağanak şeklinde yağarlar. Yağmur yağışları plüvyometre (yağmur ölçer) denilen bir aletle ölçülür. Yağmur yağışları; Yıllık yağış miktarı mm, cm ve m olarak, günlük yağış miktarı ise kg/m2 ile ifade edilir.
Türleri
Orografik (Yamaç)
Bir yamaç boyunca yükselen nemli hava kütlesinin soğuyarak yoğunlaşması sonucu oluşan yağışlardır. Yamaç yağışları çoğunlukla dağın üst kısmında kar, alt kısmına yağmur hâlinde düşer. Yaz musonları bu tür yağmurlardandır.
Frontal (Cephe)
Farklı hava kütlelerinin birbirleriyle karşılaşmasıyla oluşur. Sıcak ve nemli hava kütlelerinin soğuk ve kuru hava kütlesiyle karşılaştığı alanlarda cepheler oluşur. Sıcak ve nemli hava hava soğuk hava kütlesi üzerinde yükselerek yoğuşur ve ardından yağış bırakır. Cephe yağışları genellikle Türkiye gibi orta kuşak ülkelerinde görülür.
Konveksiyonel (Yükselim)
Alttan ısınan nemli hava kütlesinin dikey yönde hızla yükselmesi sonucu soğuyup yoğunlaşmasıyla oluşur. Ekvatoral bölgelerde oluşan yağmurlar çoğunlukla bu şekildedir. Türkiye'de bu tür yağışlar İç Anadolu’da ilkbahar sonlarında ve yaz başlarında gerçekleşir (Kırkikindi yağmurları).
Çisenti
Çisenti, Yağmur damlalarının 0,5 mm ve yakınındaki iriliğinde olmasıdır.
Kırkikindi
Kırkikindi yağışları, Türkiye'de bir takım yağmurlara verilen yerel isim. Türkiye'de bu tür yağışlar İç Anadolu’da ilkbahar sonlarında ve yaz başlarında gerçekleşir. Genelde akşam satlerinde yağdığından bu isim verilmiştir.
Konveksiyonel
Konveksiyonel yağış, bir coğrafyanın iç kısımlarında ısınan havanın yükselerek soğuması sonucu oluşan ani yağmurlardır. Türkçesi yükselim yağışlarıdır.
Alttan ısınan nemli hava kütlesinin dikey yönde hızla yükselmesi sonucu soğuyup yoğunlaşmasıyla oluşur. Ekvatoral bölgelerde oluşan yağmurlar çoğunlukla bu şekildedir. Türkiye'de bu tür yağışlar İç Anadolu’da ilkbahar sonlarında ve yaz başlarında gerçekleşir (Kırkikindi yağmurları).
Çiy
Çiy, havanın açık ve durgun olduğu gecelerde, havadaki su buharının soğuk cisimler üzerinde su damlacıkları biçiminde yoğunlaşmasıdır. İlkbahar ve yaz aylarında görülür. Sabah saatlerinde yolların kaygan olmasına sebebiyet verebilir. Ayrıca bitkilerin su ile beslenmesi için önemli bir meteorolojik olaydır.
Soğuk ilkbahar gecelerinde havadaki su buharının cisimler üzerinde su damlaları oluşturmasıdır.
Kırağı
Kırağı, soğuyan zeminler üzerindeki yoğunlaşmanın buz kristalleri şeklinde olmasıdır. Kırağının oluşabilmesi için de havanın açık ve durgun olması gerekir. Sonbaharda açık havada çok soğuk gecelerde havadaki nemin cisimler üzerinde buz örtüsü oluşturmasıyla oluşur.
Yağış, atmosferdeki su buharının yoğunlaşması ile ortaya çıkan ve dünyanın yüzeyine kadar inebilen her türlü üründür. Atmosferdeki su buharı doygunluğa ulaştığında meydana gelir. Hava su buharına iki şekilde doyar: Soğuma ve nem oranının artması. Yağışlar, metre kareye (m2) kilogram (kg) veya milimetre (mm) olarak belirtilir.
Yağış yeryüzüne kar, yağmur, dolu gibi şekillerde düşer. Bu şekilde hidrolojik döngü oluşur ve yer yüzünde temiz tatlı su sağlanmış olur. Her yıl yaklaşık 505,000 km³ su yağış olarak dünyaya düşerken bunun, 398,000 km³' ü okyanuslara düşer. Başka bir deyişle her sene karaya ortalama bir metre ve okyanuslara 1,1 metre yağış düşer.
Yağmur yağışların en büyük bölümünü oluşturur.
Yağış türleri nelerdir ?
Dolu
Dikey yönlü hava hareketlerinin çok güçlü olduğu bulutlarda, sıcaklığın birden bire ve büyük ölçüde düşmesiyle su tanecikleri donar. Bu tanecikler dolu olarak adlandırılır. Atmosfer içindeki su tanelerinin dikey hava hareketi ile aniden soğumasıyla dolu yağışı meydana gelir.
Kar
Kar, bir yağış çeşididir. Yağmur daha soğuk havalarda kar şeklinde yağar. Kar tanelerinin tümü farklı geometrik şekillerdedir. Kar görüntüsü itibariyle güzel olsa da hayatı genellikle zorlaştıran bir meteorolojik olaydır. Su buharının 0° C altında donarak billurlaşması sonucu kar yağışı oluşur.
Çok sayıda kar kristal çeşidi olmasına rağmen hepsi altı köşelidir. Kar tanelerinin kristal yapıları birbirinin tıpa tıp aynısı değildir. Mikroskopla büyütülen kar taneleri üzerinde yapılan araştırmalarda, kristal yapıları birbirinin aynı olan iki kar tanesine rastlanmamıştır.
Çapları 2-4 mm, ağırlıkları ise yaklaşık 0,005 gram olan kar tanecikleri havanın gösterdiği direnç sebebiyle süzülerek yere inerler. Bu inme sırasında tanecikler birbirlerini ittiklerinden yapışmazlar. Özelliklerini koruyarak yere inerler. Bunlar güneş ışığını tamamen yansıttıkları için beyaz olarak görülür. Kar yağışı genellikle hava sıcaklığı -4 °C ila -20 °C arasındayken olur. Bu yağış, sıcaklık sıfırın altında birkaç derece olduğunda ağır, nemli, ebatları bir santimetreye ulaşan parçalar halinde gerçekleşir. Lapa lapa kar yağması tabiri bu durum için kullanılır. Atmosfer ile toprağın sıcaklıkları eşit olursa yüzeye ulaşan kar hemen erimez. Toprak sıcaklığı atmosfer sıcaklığının üzerinde ise, yere düşen kar kısa sürede erir.
Dünya üzerinde bir bölgede, kar yağışı olma ihtimali, o bölgenin ekvatordan uzaklık ve deniz seviyesinden yüksekliği ile doğru orantılıdır. Buna rağmen ılıman bölgelerin kara iklimi görülen kısımlarında, ekvatordan uzaklık ve denizden yükseklik şartları yeterli durumda olmasa bile, kar yağışı görülür. Yapılan araştırmalarda bütün yağışların altı veya sekizde birinin kar olarak gerçekleştiği anlaşılmıştır. Karın, tarım toprağını koruması ve nemli tutmasında önemi büyüktür. Kar, yeryüzü ve yeraltı su rezervlerinin ana kaynağıdır.
Kar, -8 °C’de, bitkilerin üzerinde ince bir hava tabakası bırakarak, bu bölgeyi 0 °C olacak şekilde örter. Kış boyunca toprak ve bitkileri donmaktan koruyan kar, ilkbaharda sıcaklığın artmasıyla eriyerek nehirlere ulaşır. Ayrıca kışın yağan ve dörtte üçü üst kısımlarda kalan kar, yaz kuraklığına karşı da toprağı ve bitkileri korumuş olur. Karda bulunan amonyak, kar erimesiyle birlikte toprakta kalır. Bu amonyak, azot bakterileri tarafından kalsiyum nitrat gibi azot tuzlarına çevrilerek bitkilerin azot ihtiyacını karşılar.
Yağmur
Yağmur, bir yağış şeklidir. Su buharı yükseklerde soğuktan ötürü yoğunlaşarak sıvı hale gelip yeryüzüne dökülür. Daha soğuk havalarda ise yağmur kar ya da dolu halinde yağabilir.
Yağmur diğer yağış çeşitleri gibi su kaynaklarının beslenmesi ve dünyada yaşamın devamı için çok önemlidir. Buna karşın şiddetli ve sağanak yağmur zaman zaman felaketleri de beraberinde getirir. Sel, toprak kayması gibi doğal afetlere de zemin hazırlar.
Yağmur damlaları 0,5 ile 5 mm iriliğindedir. Buna göre çiseleme ve sağanak şeklinde yağarlar. Yağmur yağışları plüvyometre (yağmur ölçer) denilen bir aletle ölçülür. Yağmur yağışları; Yıllık yağış miktarı mm, cm ve m olarak, günlük yağış miktarı ise kg/m2 ile ifade edilir.
Türleri
Orografik (Yamaç)
Bir yamaç boyunca yükselen nemli hava kütlesinin soğuyarak yoğunlaşması sonucu oluşan yağışlardır. Yamaç yağışları çoğunlukla dağın üst kısmında kar, alt kısmına yağmur hâlinde düşer. Yaz musonları bu tür yağmurlardandır.
Frontal (Cephe)
Farklı hava kütlelerinin birbirleriyle karşılaşmasıyla oluşur. Sıcak ve nemli hava kütlelerinin soğuk ve kuru hava kütlesiyle karşılaştığı alanlarda cepheler oluşur. Sıcak ve nemli hava hava soğuk hava kütlesi üzerinde yükselerek yoğuşur ve ardından yağış bırakır. Cephe yağışları genellikle Türkiye gibi orta kuşak ülkelerinde görülür.
Konveksiyonel (Yükselim)
Alttan ısınan nemli hava kütlesinin dikey yönde hızla yükselmesi sonucu soğuyup yoğunlaşmasıyla oluşur. Ekvatoral bölgelerde oluşan yağmurlar çoğunlukla bu şekildedir. Türkiye'de bu tür yağışlar İç Anadolu’da ilkbahar sonlarında ve yaz başlarında gerçekleşir (Kırkikindi yağmurları).
Çisenti
Çisenti, Yağmur damlalarının 0,5 mm ve yakınındaki iriliğinde olmasıdır.
Kırkikindi
Kırkikindi yağışları, Türkiye'de bir takım yağmurlara verilen yerel isim. Türkiye'de bu tür yağışlar İç Anadolu’da ilkbahar sonlarında ve yaz başlarında gerçekleşir. Genelde akşam satlerinde yağdığından bu isim verilmiştir.
Konveksiyonel
Konveksiyonel yağış, bir coğrafyanın iç kısımlarında ısınan havanın yükselerek soğuması sonucu oluşan ani yağmurlardır. Türkçesi yükselim yağışlarıdır.
Alttan ısınan nemli hava kütlesinin dikey yönde hızla yükselmesi sonucu soğuyup yoğunlaşmasıyla oluşur. Ekvatoral bölgelerde oluşan yağmurlar çoğunlukla bu şekildedir. Türkiye'de bu tür yağışlar İç Anadolu’da ilkbahar sonlarında ve yaz başlarında gerçekleşir (Kırkikindi yağmurları).
Çiy
Çiy, havanın açık ve durgun olduğu gecelerde, havadaki su buharının soğuk cisimler üzerinde su damlacıkları biçiminde yoğunlaşmasıdır. İlkbahar ve yaz aylarında görülür. Sabah saatlerinde yolların kaygan olmasına sebebiyet verebilir. Ayrıca bitkilerin su ile beslenmesi için önemli bir meteorolojik olaydır.
Soğuk ilkbahar gecelerinde havadaki su buharının cisimler üzerinde su damlaları oluşturmasıdır.
Kırağı
Kırağı, soğuyan zeminler üzerindeki yoğunlaşmanın buz kristalleri şeklinde olmasıdır. Kırağının oluşabilmesi için de havanın açık ve durgun olması gerekir. Sonbaharda açık havada çok soğuk gecelerde havadaki nemin cisimler üzerinde buz örtüsü oluşturmasıyla oluşur.
