Tevriye (İki Anlamlılık) Sanatı
Tevriye edebiyatta kullanılan anlamla ilgili edebi sanattır. Sesteş bir kelimenin bir dizede beyitte dörtlükte iki gerçek anlama gelecek biçimde kullanılmasına ve bir sözcüğün yakın anlamını söyleyip uzak anlamını kastetmeye tevriye sanatı denir. Örtmek meramı gizlemek demektir. İki veya ikiden fazla anlamı olan bir kelimenin yakın anlamını söyleyip uzak anlamını kastetmek demektir. Birçok edebiyatçı bu sanatı iham sanatıyla aynı kabul etmiştir. Fakat ihamda ikiden fazla anlamı olan kelimenin bir mısra veya beyitte bütün anlamları kasdedilirken tevriyede uzak anlamına işaret edilir.
Örnek
Kûyunda nâle kim dil-i müştâkdan kopar
Bir namedir Hicaz’da uşşakdan kopar
Nâili-Kadim
Örnekler:
1) Tahir efendi bana kelp demiş
İltifatı bu sözde zahirdir
Maliki mezhebim benim zira
İtikadımca kelp tahirdir.
(Nef'i)
Tahir: 1. Tahir Efendi 2. temiz pak Kelp: Köpek Hem köpek temiz hayvandır hem de asıl köpek Tahir Efendi'dir anlamı var. Maliki mezhebinde köpek temiz hayvandır.
2) Bir buse mi bir gül mü verirsin dedi gönlüm
Bir nim tebessümle o afet gülüverdi.
Gülüverdi: 1. Güldü 2. Gül verdi
3) Havada yaprağa döndürdü rüzgâr beni (Muallim Naci)
Burada "rüzgâr" hem gerçek anlamında hem de zaman anlamında kullanılmıştır.
4) Aşiyan-ı mürg-i dil zülf-i perişanındadır.
Kande olsam ey peri gönlüm senin yanındadır.
Kande: 1. Nerede 2.Kan içinde
5) Sert oldu hava çıkma koyundan kuzucağım
Koyun: 1. Kuzunun anası 2. Kucak
6) Sarmısak da acı amma evde lazım bir dişi
Dişi: 1. Sarmısak parçası 2. Bayan
7) Baki kalır sahife-i alemde adımız
Baki: 1. Şairin adı 2. Sonsuza dek
8) Bu kadar letafet çünkü sende var
Beyaz gerdanında bir de ben gerek.
Ben: 1. Birinci tekil şahıs 2. Deri üzerindeki siyah lekeler
9) Gül yağını eller sürünür çatlasa bülbül
El: 1. Organ 2. Yabancı
10) Ulusunkorkma nasıl böyle bir imanı boğar.
UlusunöpekKurt gibi ulusun (ulumak)----2)YüceBüyük olmak.
Tevriye edebiyatta kullanılan anlamla ilgili edebi sanattır. Sesteş bir kelimenin bir dizede beyitte dörtlükte iki gerçek anlama gelecek biçimde kullanılmasına ve bir sözcüğün yakın anlamını söyleyip uzak anlamını kastetmeye tevriye sanatı denir. Örtmek meramı gizlemek demektir. İki veya ikiden fazla anlamı olan bir kelimenin yakın anlamını söyleyip uzak anlamını kastetmek demektir. Birçok edebiyatçı bu sanatı iham sanatıyla aynı kabul etmiştir. Fakat ihamda ikiden fazla anlamı olan kelimenin bir mısra veya beyitte bütün anlamları kasdedilirken tevriyede uzak anlamına işaret edilir.
Örnek
Kûyunda nâle kim dil-i müştâkdan kopar
Bir namedir Hicaz’da uşşakdan kopar
Nâili-Kadim
Örnekler:
1) Tahir efendi bana kelp demiş
İltifatı bu sözde zahirdir
Maliki mezhebim benim zira
İtikadımca kelp tahirdir.
(Nef'i)
Tahir: 1. Tahir Efendi 2. temiz pak Kelp: Köpek Hem köpek temiz hayvandır hem de asıl köpek Tahir Efendi'dir anlamı var. Maliki mezhebinde köpek temiz hayvandır.
2) Bir buse mi bir gül mü verirsin dedi gönlüm
Bir nim tebessümle o afet gülüverdi.
Gülüverdi: 1. Güldü 2. Gül verdi
3) Havada yaprağa döndürdü rüzgâr beni (Muallim Naci)
Burada "rüzgâr" hem gerçek anlamında hem de zaman anlamında kullanılmıştır.
4) Aşiyan-ı mürg-i dil zülf-i perişanındadır.
Kande olsam ey peri gönlüm senin yanındadır.
Kande: 1. Nerede 2.Kan içinde
5) Sert oldu hava çıkma koyundan kuzucağım
Koyun: 1. Kuzunun anası 2. Kucak
6) Sarmısak da acı amma evde lazım bir dişi
Dişi: 1. Sarmısak parçası 2. Bayan
7) Baki kalır sahife-i alemde adımız
Baki: 1. Şairin adı 2. Sonsuza dek
8) Bu kadar letafet çünkü sende var
Beyaz gerdanında bir de ben gerek.
Ben: 1. Birinci tekil şahıs 2. Deri üzerindeki siyah lekeler
9) Gül yağını eller sürünür çatlasa bülbül
El: 1. Organ 2. Yabancı
10) Ulusunkorkma nasıl böyle bir imanı boğar.
UlusunöpekKurt gibi ulusun (ulumak)----2)YüceBüyük olmak.
