TBMM'YE KARŞI ÇIKARILAN AYAKLANMALAR
AYAKLANMALARIN NEDENLERİ
1. İstanbul Hükümeti'nin Anadolu halkı üzerindeki etkisini artırmak istemesi ve kışkırtıcı faaliyetlerde bulunması
2. İstanbul Hükümeti'nin Milli mücadeleyi ittihatçı, Bolşevik ve dinsiz olarak nitelendirmesi
3. İngilizlerin boğazların her iki yakasında da tampon bir bölge oluşturmak istemesi
4. Asker kaçaklarının otorite boşluğundan yararlanmak istemeleri
5. Manda ve himaye anlayışını benimseyen grupların faaliyetleri
6. İşgallerden yararlanmak isteyen azınlıkların kendi başlarına devlet kurmayı amaçlamaları
7. Kuvay-ı Milliye birliklerinin halk üzerindeki olumsuz davranışları
8. Bazı Kuvay-ı Milliye birliklerinin düzenli orduya katılmak istemeyerek isyan etmeleri
9. Anlaşma devletlerinin Anadolu halkını milli mücadeleye karşı Halife ve padişah adına kışkırtması
I. İSTANBUL HÜKÜMETİ TARAFINDAN ÇIKARILAN AYAKLANMALAR
Anzavur ayaklanması
Emekli bir Subay olan Ahmet Anzavur tarafından çıkarılmıştır. Biga, Gönen,Susurluk ve Balıkesir çevresinde Milli mücadeleye karşı ayaklanmıştır. İsyanı Çerkez Ethem ve Ali Fuat Paşa tarafından bastırılmıştır.
►İngilizler boğazlar ve çevresini korumak için bu isyanı desteklemişlerdir.
Kuvayı inzibatiye (halifelik ordusu): İngilizlerin de yardımıyla Milli kuvvetlere karşı oluşturulan bir ordudur. Geyve ve çevresinde Süleyman Şefik Paşa önderliğinde idare edilen bu ordu milli kuvvetlere karşı üç ay boyunca saldırmıştır. Bu mücadele içersinde bazı Kuvayı İnzibatiye askerleri milli kuvvetler tarafına geçmiştir. Halifelik ordusu da denilen bu ayaklanmayı Ali Fuat Paşa ve Kuvayı Milliye dağıtmıştır.
II. İSTANBUL HÜKÜMETİNİN VE İŞGAL GÜÇLERİNİN KIŞKIRTMALARI SONUCU ÇIKAN AYAKLANMALAR
Bolu, Düzce, Adapazarı ve Hendek Ayaklanmaları
13 Nisan 1920 de Düzce de başlayan isyan kısa sürede çevre bölgelere de yayılmıştır. Bu is yanı İngilizler, Boğazları korumak ve bu bölgedeki hakimiyetlerini güçlendirmek için çıkartmışlardır. İngilizler halkın dini duygularını da kullanarak isyanın büyümesini sağlamışlardır.
Ali Fuat Paşa ve Refet Bey komutasındaki kuvvetler bu isyanı bastırmıştır.
Yozgat Ayaklanması
Çapanoğulları tarafından Yozgat'ta çıkarılan bu isyanı Çerkez Ethem kuvvetleri bastırmıştır.
Afyon Ayaklanması
Yunanlıların kışkırtması üzerine Çopur Musa adlı kişi tarafından çıkarılmıştır. Halkın dini duygularını kullanarak taraftar toplamaya çalışmıştır. İsyanı Milli kuvvetler tarafından bastırılmıştır.
Konya Ayaklanması
Birinci Bozkır isyanı, 27 Eylül- 4 Ekim 1919 da Bizzat İstanbul Hükümeti'nin kışkırtması ile başlamıştır. İsyan Milli Kuvvetler tarafından bastırılmıştır.
İkinci Bozkır İsyanı da Arif Bey komutasındaki kuvvetlerle bastırılmıştır. Bir süre sonra Deli Baş Mehmet adlı bir kişi tarafından Çumra da bir isyan başlatılmış bu isyan Refet Bey tarafından bastırılmıştır. Deli baş Mehmet Mersin'e kaçarak Fransızlara sığınmıştır.
Milli Aşireti İsyanı
Urfa'nın Fransızlardan kurtarılmasında etkili olan bu aşiret, Milli Hükümete baş kaldırmıştır ve Fransızların desteğini almıştır. Milli kuvvetler tarafından isyan bastırılmıştır.
Koçkiri İsyanı
Koç hisar, Zara, Erzincan ve Kemah çevresinde bölgedeki aşiretlerinde desteği ile çıkartılan bir isyandır. İsyan Milli kuvvetler tarafından bastırılmıştır.
Şeyh Eşref Olayı
Bayburt'ta bir tarikat şeyhi tarafından çıkarılmıştır.
Ali Batı İsyanı
Ali Batı isimli bir aşiret reisi tarafından Mardin ve Nusaybin çevresinde çıkarılan bir isyandır. İsyanı 5. tümen tarafından bastırılmıştır.
III. AZINLIKLARIN ÇIKARDIĞI İSYANLAR
Rum ve Ermeniler Wilson İlkeleri'ne dayanarak bağımsız devletler kurmak amacıyla ayaklanmışlardır. Ermeniler Doğu Anadolu da ve Adana çevresinde Türk halkına karşı katliamlarda bulunmuşlardır. Özellikle Ermeni İntikam alayı Fransızlardan da destek alarak bir çok köy ve kasabayı basarak toplu katliamlar yapmışlardır.
Doğu Anadolu'daki Ermeni olaylarını 15. Kolordu Komutanı Kazım Karabekir Paşa, düzenlemiş olduğu hareket ile sona erdirmiştir.
Rum çeteleri, Fener Rum Patrikhanesinden ve İngilizlerden destek alarak, Samsun, Bafra, Çarşamba ve Erbaa çevresindeki Rum köylerinden de faydalanarak Türk köylerine baskınlarda bulunarak toplu katliamlarda bulunmuşlardır. Bu çetelerin amaçları Doğu Karadeniz'de bir Rum devleti kurmaktır. Bu isyan, Kuva-i Milliyenin şeflerinden olan Topal Osman tarafından bastırılmıştır.
IV. KUVAY-I MİLLİYE TARAFTARI OLUP SONRADAN AYAKLANANLAR
İlk başlarda milli mücadele taraftarı olan, Milli hükümete karşı yapılan ayaklanmaları bastıran, Yunan ilerleyişini kısmen durduran ve TBMM'nin kurulmasına yardım eden Çerkez Ethem ve Demirci Mehmet Efe tarafından çıkarılan isyanlardır. Demirci Mehmet İsyanı'nı Refet Bey bastırmıştır. Çerkez Ethem İsyanı I. İnönü Savaşı öncesinde İsmet İnönü tarafından bastırılmıştır. Ethem Bey Yunanlılara sığınmıştır.
TBMM'NİN AYAKLANMALARA KARŞI ALDIĞI ÖNLEMLER
· Hıyanet-i Vataniye kanunu kabul edilmiş ve böylece TBMM'ye karşı çıkanlar hain kabul edilmiştir.
· 11 Eylül 1920 de Milli Savunma Bakanlığınca Kaçaklar hakkında Kanun hazırlanmıştır. Bu yasa; asker kaçakları, onlara yardım edenler yada görevlerini yerine getirmeyenler için özel mahkemelerin kurulmasını öngörüyordu. Bunun için İstiklal Mahkemeleri kurulmuş ve isyancıları yargılayıp cezalandırmıştır. Böylece TBMM yargı yetkisine sahip olmuştur.
· Ankara Müftüsü Rıfat Börekçi ve 150 kadar müftü, İstanbul Hükümeti'nin hazırlattığı fetvaya, "karşı fetva" yayınlamıştır.
· Mustafa Kemal'in emriyle milletin doğru bilgi almasını sağlamak amacıyla Anadolu Ajansı kurulmuştur.
· Düzenli birlikler kurulmuştur.
· İstanbul Hükümeti'yle resmi haberleşmeler kesilmiştir.
TBMM'YE KARŞI ÇIKAN AYAKLANMALARIN SONUÇLARI
1- Milli mücadelenin hedefe ulaşması gecikmiştir.
2- Kardeş kanı dökülerek Kurtuluş Savaşı'nın uzamasına neden oldular.
3- Düzenli ordunun kurulmasına zemin hazırlamıştır.
4- İsyanlardan yararlanan Yunanlılar Anadolu da ilerleme imkanı bulmuşlardır.
5- Anadolu'nun uzun bir süre düşman işgalinde kalmasına neden olmuştur.
6- Çıkan ayaklanmalar ilk başlarda TBMM'nin otoritesini sarsmışsa da bastırılmalarından sonra Anadolu'da TBMM'nin otoritesi daha da artmıştır
AYAKLANMALARIN NEDENLERİ
1. İstanbul Hükümeti'nin Anadolu halkı üzerindeki etkisini artırmak istemesi ve kışkırtıcı faaliyetlerde bulunması
2. İstanbul Hükümeti'nin Milli mücadeleyi ittihatçı, Bolşevik ve dinsiz olarak nitelendirmesi
3. İngilizlerin boğazların her iki yakasında da tampon bir bölge oluşturmak istemesi
4. Asker kaçaklarının otorite boşluğundan yararlanmak istemeleri
5. Manda ve himaye anlayışını benimseyen grupların faaliyetleri
6. İşgallerden yararlanmak isteyen azınlıkların kendi başlarına devlet kurmayı amaçlamaları
7. Kuvay-ı Milliye birliklerinin halk üzerindeki olumsuz davranışları
8. Bazı Kuvay-ı Milliye birliklerinin düzenli orduya katılmak istemeyerek isyan etmeleri
9. Anlaşma devletlerinin Anadolu halkını milli mücadeleye karşı Halife ve padişah adına kışkırtması
I. İSTANBUL HÜKÜMETİ TARAFINDAN ÇIKARILAN AYAKLANMALAR
Anzavur ayaklanması
Emekli bir Subay olan Ahmet Anzavur tarafından çıkarılmıştır. Biga, Gönen,Susurluk ve Balıkesir çevresinde Milli mücadeleye karşı ayaklanmıştır. İsyanı Çerkez Ethem ve Ali Fuat Paşa tarafından bastırılmıştır.
►İngilizler boğazlar ve çevresini korumak için bu isyanı desteklemişlerdir.
Kuvayı inzibatiye (halifelik ordusu): İngilizlerin de yardımıyla Milli kuvvetlere karşı oluşturulan bir ordudur. Geyve ve çevresinde Süleyman Şefik Paşa önderliğinde idare edilen bu ordu milli kuvvetlere karşı üç ay boyunca saldırmıştır. Bu mücadele içersinde bazı Kuvayı İnzibatiye askerleri milli kuvvetler tarafına geçmiştir. Halifelik ordusu da denilen bu ayaklanmayı Ali Fuat Paşa ve Kuvayı Milliye dağıtmıştır.
II. İSTANBUL HÜKÜMETİNİN VE İŞGAL GÜÇLERİNİN KIŞKIRTMALARI SONUCU ÇIKAN AYAKLANMALAR
Bolu, Düzce, Adapazarı ve Hendek Ayaklanmaları
13 Nisan 1920 de Düzce de başlayan isyan kısa sürede çevre bölgelere de yayılmıştır. Bu is yanı İngilizler, Boğazları korumak ve bu bölgedeki hakimiyetlerini güçlendirmek için çıkartmışlardır. İngilizler halkın dini duygularını da kullanarak isyanın büyümesini sağlamışlardır.
Ali Fuat Paşa ve Refet Bey komutasındaki kuvvetler bu isyanı bastırmıştır.
Yozgat Ayaklanması
Çapanoğulları tarafından Yozgat'ta çıkarılan bu isyanı Çerkez Ethem kuvvetleri bastırmıştır.
Afyon Ayaklanması
Yunanlıların kışkırtması üzerine Çopur Musa adlı kişi tarafından çıkarılmıştır. Halkın dini duygularını kullanarak taraftar toplamaya çalışmıştır. İsyanı Milli kuvvetler tarafından bastırılmıştır.
Konya Ayaklanması
Birinci Bozkır isyanı, 27 Eylül- 4 Ekim 1919 da Bizzat İstanbul Hükümeti'nin kışkırtması ile başlamıştır. İsyan Milli Kuvvetler tarafından bastırılmıştır.
İkinci Bozkır İsyanı da Arif Bey komutasındaki kuvvetlerle bastırılmıştır. Bir süre sonra Deli Baş Mehmet adlı bir kişi tarafından Çumra da bir isyan başlatılmış bu isyan Refet Bey tarafından bastırılmıştır. Deli baş Mehmet Mersin'e kaçarak Fransızlara sığınmıştır.
Milli Aşireti İsyanı
Urfa'nın Fransızlardan kurtarılmasında etkili olan bu aşiret, Milli Hükümete baş kaldırmıştır ve Fransızların desteğini almıştır. Milli kuvvetler tarafından isyan bastırılmıştır.
Koçkiri İsyanı
Koç hisar, Zara, Erzincan ve Kemah çevresinde bölgedeki aşiretlerinde desteği ile çıkartılan bir isyandır. İsyan Milli kuvvetler tarafından bastırılmıştır.
Şeyh Eşref Olayı
Bayburt'ta bir tarikat şeyhi tarafından çıkarılmıştır.
Ali Batı İsyanı
Ali Batı isimli bir aşiret reisi tarafından Mardin ve Nusaybin çevresinde çıkarılan bir isyandır. İsyanı 5. tümen tarafından bastırılmıştır.
III. AZINLIKLARIN ÇIKARDIĞI İSYANLAR
Rum ve Ermeniler Wilson İlkeleri'ne dayanarak bağımsız devletler kurmak amacıyla ayaklanmışlardır. Ermeniler Doğu Anadolu da ve Adana çevresinde Türk halkına karşı katliamlarda bulunmuşlardır. Özellikle Ermeni İntikam alayı Fransızlardan da destek alarak bir çok köy ve kasabayı basarak toplu katliamlar yapmışlardır.
Doğu Anadolu'daki Ermeni olaylarını 15. Kolordu Komutanı Kazım Karabekir Paşa, düzenlemiş olduğu hareket ile sona erdirmiştir.
Rum çeteleri, Fener Rum Patrikhanesinden ve İngilizlerden destek alarak, Samsun, Bafra, Çarşamba ve Erbaa çevresindeki Rum köylerinden de faydalanarak Türk köylerine baskınlarda bulunarak toplu katliamlarda bulunmuşlardır. Bu çetelerin amaçları Doğu Karadeniz'de bir Rum devleti kurmaktır. Bu isyan, Kuva-i Milliyenin şeflerinden olan Topal Osman tarafından bastırılmıştır.
IV. KUVAY-I MİLLİYE TARAFTARI OLUP SONRADAN AYAKLANANLAR
İlk başlarda milli mücadele taraftarı olan, Milli hükümete karşı yapılan ayaklanmaları bastıran, Yunan ilerleyişini kısmen durduran ve TBMM'nin kurulmasına yardım eden Çerkez Ethem ve Demirci Mehmet Efe tarafından çıkarılan isyanlardır. Demirci Mehmet İsyanı'nı Refet Bey bastırmıştır. Çerkez Ethem İsyanı I. İnönü Savaşı öncesinde İsmet İnönü tarafından bastırılmıştır. Ethem Bey Yunanlılara sığınmıştır.
TBMM'NİN AYAKLANMALARA KARŞI ALDIĞI ÖNLEMLER
· Hıyanet-i Vataniye kanunu kabul edilmiş ve böylece TBMM'ye karşı çıkanlar hain kabul edilmiştir.
· 11 Eylül 1920 de Milli Savunma Bakanlığınca Kaçaklar hakkında Kanun hazırlanmıştır. Bu yasa; asker kaçakları, onlara yardım edenler yada görevlerini yerine getirmeyenler için özel mahkemelerin kurulmasını öngörüyordu. Bunun için İstiklal Mahkemeleri kurulmuş ve isyancıları yargılayıp cezalandırmıştır. Böylece TBMM yargı yetkisine sahip olmuştur.
· Ankara Müftüsü Rıfat Börekçi ve 150 kadar müftü, İstanbul Hükümeti'nin hazırlattığı fetvaya, "karşı fetva" yayınlamıştır.
· Mustafa Kemal'in emriyle milletin doğru bilgi almasını sağlamak amacıyla Anadolu Ajansı kurulmuştur.
· Düzenli birlikler kurulmuştur.
· İstanbul Hükümeti'yle resmi haberleşmeler kesilmiştir.
TBMM'YE KARŞI ÇIKAN AYAKLANMALARIN SONUÇLARI
1- Milli mücadelenin hedefe ulaşması gecikmiştir.
2- Kardeş kanı dökülerek Kurtuluş Savaşı'nın uzamasına neden oldular.
3- Düzenli ordunun kurulmasına zemin hazırlamıştır.
4- İsyanlardan yararlanan Yunanlılar Anadolu da ilerleme imkanı bulmuşlardır.
5- Anadolu'nun uzun bir süre düşman işgalinde kalmasına neden olmuştur.
6- Çıkan ayaklanmalar ilk başlarda TBMM'nin otoritesini sarsmışsa da bastırılmalarından sonra Anadolu'da TBMM'nin otoritesi daha da artmıştır
