Tahkiye Nedir ?
Tahkiye (Narration) : Gerçek veya tasarlanmış bir olayın söz veya yazı ile anlatımına hikâye etme (tahkiye) denir. Çok başvurulan anlatım yollarından biri de tahkiyedir. Arapça olan bu kelime: bir olayı anlatmak, anlatış düzeni demektir. Kısaca, bir olayın hikâye edilişine tahkiye denir.
Tasvir gibi tahkiye de bir edebiyat türü olmayıp her türde kullanılabilen bir anlatım tarzıdır. Üslûp güzelliğinin önemli bir unsuru da tahkiyede gösterilen ustalıktır. Olayları bir sıraya koymak, anlatılan bir vakayı ötekine karıştırmamak, esas ve ayrıntıları iyice belirtmek, ilk okunuşta anlaşılır olmak iyi bir tahkiyenin vasıflarıdır.
Tahkiye üç şekilde olabilir:
1-Yazar, olayı kendi başından geçmiş gibi anlatır.
2-Olay üçüncü şahısların başından geçmiş gibi anlatılır.
3-Yazar,olayı başka bir kimseden işitmiş gibi anlatır, nakleder.
Her üç halde de anlatılan vaka gerçek veya tasarlanmış olabilir.
Tahkiyeli Eser Nedir?
Tahkiyeli eser yani Hikâye Edici Anlatımda diyebiliriz. Görülen, bilinen, yaşanmış yahut hayal edilmiş olayları, başkalarına anlatma şekline hikâye etme diyoruz.
Bu anlatım şekline "tahkiye" ve bu anlatım şekliyle verilen eserlere "tahkiyeli eser" de denmektedir.
İfade şeklimizi belirleyen en önemli faktör "neyi, niçin" söyleyeceği-mizdir. Okuyucumuza ya da dinleyicimize bir olayı anlatmak, onu bu olay içine çekerek farklı dünyalara taşımak istiyorsak, "hikâye etme" ifade şeklini seçeriz.
Roman, hikâye, tiyatro, senaryo, masal, biyografi, otobiyografi, hatı*ra, gezi gibi türler, hikâye etme yoluyla ifadelendirilir. Bu ifade tarzıyla oluş*turulan türlerin önemli ortak unsurlarını şu şekilde sıralayabiliriz:
a) Olay (hareket)
b) Zaman
c) Kişiler ç)Mekân
d) Dil ve ifade
a) Olay (hareket): Hikâye etme yoluyla ifade için bir hareketin, bir
akışın, bir değişimin bulunması gerekir. Bu. bakımdan, hikâye etme, hare-
ket hâlindeki olguların anlatılması demektir. Bu ifade şeklinde olay (hareket)
ön plândadır.
Hikâye etmede varlıklar, nesneler, kısaca her şey bir akış, bir gelişme halindedir. İşlenen fikirler, olayların, durumların içindedir. Zincirleme olarak gelişen olaylar, durumlar hareket unsurlarıyla birbirine bağlanır. Tahkiyeli eserlerde bir sahneden diğerine geçiş hareketle sağlandığı gibi, ilgi, dikkat ve gerilim de hareketle sağlanır.
b) Zaman: Hikâye etmede,., belli bir zamanda başlayan olaylar,
zaman içinde gelişir ve bir bütünlük gösterir. Yani anlatılan olay, olgu ya da
durum belli bir zaman içerisinde geçmektedir. Anlatılan olaylar başlangıcın-
dan sonuca doğru düz bir çizgi takip edebileceği gibi, sonuç bölümü, çıkış
noktası olarak da seçilebilir. Bu durumda kişilerin başından geçen olaylar
geriye dönüşlerle anlatılır. Aynı şekilde bir kişinin içinde bulunduğu durum
başlangıç noktası olarak ele alınıp, hem o andan sonraki yaşantısı hem de
geriye dönüşlerle geçmişte kalan hayatı anlatılabilir. Her ne şekilde anlatılırsa anlatılsın, hikâye etmede olaylar belli bir zaman dilimine dayandırılır. Az da olsa, zamandan soyutlanmış anlatımlara rastlanmasına rağmen, zaman unsuru hikâye etme tarzı ifadelerde çok önemli bir yere sahiptir.
c) Kişiler: Hikâye etmede herhangi bir olay, olgu veya durum anla-
tıldığına göre, bunları yaşayan kişiler var demektir. Öyleyse bu kişilerin tanı-
tılması, duygu ve düşüncelerinin anlatılması gerekmektedir. Bazı eserlerde
kişilerin karakterleri, ruh ve düşünce dünyaları, fizikî portreleri ayrıntılarıyla
anlatılırken, bazılarında bu özellikler okuyucuya bırakılır ve okuyucunun,
kişilerin özelliklerini olayların akışı içerisindeki konuşma, davranış, duygu ve
düşüncelerinden çıkarmaları beklenir.
ç) Mekân: Hikâye edilen olay belli bir mekânda geçer. Anlatılan her olayın geçtiği bir yer vardır. Mekân ya da mekânlar ne kadar canlı tasvir edilirse, kişilerin ve olayların inandırıcılığı da o derece artar. Hikâye etme tarzıyla yazılan eserlerin pek çoğunda olaylar, kişiler, zaman ve mekân iç içedir. Bu durum yazarların dil ve üslûp özelliklerine göre değişiklik göste*rir.
d) Dil ve ifade: Hikâye etmede en önemli unsur dil ve ifade özellik-
leridir. Her yazarın kendine has bir üslûbu vardır ve olmalıdır. Açık, anlaşı-
lır, akıcı ve güzel bir dil, başarılı bir yazının ilk şartıdır. Bir olayı hikâye
ederken farklı ifade özellikleri kullanılabilir. Hikâye ya birinci tekil şahıs
ağzından ya da üçüncü tekil şahıs ağzından anlatılır. Birinci tekil şahıs olayı
yaşayan anlatıcı; üçüncü tekil şahıs ise olayın dışında kalıp, gözlemleyen
anlatıcıdır. Üçüncü tekil şahsa "üst anlatıcı da denir.
Anlatıcı dışında, bir metinde yer alan kurallı, devrik, uzun, kısa cümle; tasvir ve tahlil gibi anlatım özellikleri diğer dil ve ifade unsurlarıdır.
Tahkiyeli Eser Örnekleri
Tanzimat Öncesi Tahkiyeli Eserler
*DEDE KORKUT ÖYKÜLERİ
*HALK ÖYKÜLERİ
* KÖROĞLU DESTANI
* MASALLAR
* KEREM İLE ASLI ÖYKÜSÜ
*MESNEVÎLER
Tahkiye (Narration) : Gerçek veya tasarlanmış bir olayın söz veya yazı ile anlatımına hikâye etme (tahkiye) denir. Çok başvurulan anlatım yollarından biri de tahkiyedir. Arapça olan bu kelime: bir olayı anlatmak, anlatış düzeni demektir. Kısaca, bir olayın hikâye edilişine tahkiye denir.
Tasvir gibi tahkiye de bir edebiyat türü olmayıp her türde kullanılabilen bir anlatım tarzıdır. Üslûp güzelliğinin önemli bir unsuru da tahkiyede gösterilen ustalıktır. Olayları bir sıraya koymak, anlatılan bir vakayı ötekine karıştırmamak, esas ve ayrıntıları iyice belirtmek, ilk okunuşta anlaşılır olmak iyi bir tahkiyenin vasıflarıdır.
Tahkiye üç şekilde olabilir:
1-Yazar, olayı kendi başından geçmiş gibi anlatır.
2-Olay üçüncü şahısların başından geçmiş gibi anlatılır.
3-Yazar,olayı başka bir kimseden işitmiş gibi anlatır, nakleder.
Her üç halde de anlatılan vaka gerçek veya tasarlanmış olabilir.
Tahkiyeli Eser Nedir?
Tahkiyeli eser yani Hikâye Edici Anlatımda diyebiliriz. Görülen, bilinen, yaşanmış yahut hayal edilmiş olayları, başkalarına anlatma şekline hikâye etme diyoruz.
Bu anlatım şekline "tahkiye" ve bu anlatım şekliyle verilen eserlere "tahkiyeli eser" de denmektedir.
İfade şeklimizi belirleyen en önemli faktör "neyi, niçin" söyleyeceği-mizdir. Okuyucumuza ya da dinleyicimize bir olayı anlatmak, onu bu olay içine çekerek farklı dünyalara taşımak istiyorsak, "hikâye etme" ifade şeklini seçeriz.
Roman, hikâye, tiyatro, senaryo, masal, biyografi, otobiyografi, hatı*ra, gezi gibi türler, hikâye etme yoluyla ifadelendirilir. Bu ifade tarzıyla oluş*turulan türlerin önemli ortak unsurlarını şu şekilde sıralayabiliriz:
a) Olay (hareket)
b) Zaman
c) Kişiler ç)Mekân
d) Dil ve ifade
a) Olay (hareket): Hikâye etme yoluyla ifade için bir hareketin, bir
akışın, bir değişimin bulunması gerekir. Bu. bakımdan, hikâye etme, hare-
ket hâlindeki olguların anlatılması demektir. Bu ifade şeklinde olay (hareket)
ön plândadır.
Hikâye etmede varlıklar, nesneler, kısaca her şey bir akış, bir gelişme halindedir. İşlenen fikirler, olayların, durumların içindedir. Zincirleme olarak gelişen olaylar, durumlar hareket unsurlarıyla birbirine bağlanır. Tahkiyeli eserlerde bir sahneden diğerine geçiş hareketle sağlandığı gibi, ilgi, dikkat ve gerilim de hareketle sağlanır.
b) Zaman: Hikâye etmede,., belli bir zamanda başlayan olaylar,
zaman içinde gelişir ve bir bütünlük gösterir. Yani anlatılan olay, olgu ya da
durum belli bir zaman içerisinde geçmektedir. Anlatılan olaylar başlangıcın-
dan sonuca doğru düz bir çizgi takip edebileceği gibi, sonuç bölümü, çıkış
noktası olarak da seçilebilir. Bu durumda kişilerin başından geçen olaylar
geriye dönüşlerle anlatılır. Aynı şekilde bir kişinin içinde bulunduğu durum
başlangıç noktası olarak ele alınıp, hem o andan sonraki yaşantısı hem de
geriye dönüşlerle geçmişte kalan hayatı anlatılabilir. Her ne şekilde anlatılırsa anlatılsın, hikâye etmede olaylar belli bir zaman dilimine dayandırılır. Az da olsa, zamandan soyutlanmış anlatımlara rastlanmasına rağmen, zaman unsuru hikâye etme tarzı ifadelerde çok önemli bir yere sahiptir.
c) Kişiler: Hikâye etmede herhangi bir olay, olgu veya durum anla-
tıldığına göre, bunları yaşayan kişiler var demektir. Öyleyse bu kişilerin tanı-
tılması, duygu ve düşüncelerinin anlatılması gerekmektedir. Bazı eserlerde
kişilerin karakterleri, ruh ve düşünce dünyaları, fizikî portreleri ayrıntılarıyla
anlatılırken, bazılarında bu özellikler okuyucuya bırakılır ve okuyucunun,
kişilerin özelliklerini olayların akışı içerisindeki konuşma, davranış, duygu ve
düşüncelerinden çıkarmaları beklenir.
ç) Mekân: Hikâye edilen olay belli bir mekânda geçer. Anlatılan her olayın geçtiği bir yer vardır. Mekân ya da mekânlar ne kadar canlı tasvir edilirse, kişilerin ve olayların inandırıcılığı da o derece artar. Hikâye etme tarzıyla yazılan eserlerin pek çoğunda olaylar, kişiler, zaman ve mekân iç içedir. Bu durum yazarların dil ve üslûp özelliklerine göre değişiklik göste*rir.
d) Dil ve ifade: Hikâye etmede en önemli unsur dil ve ifade özellik-
leridir. Her yazarın kendine has bir üslûbu vardır ve olmalıdır. Açık, anlaşı-
lır, akıcı ve güzel bir dil, başarılı bir yazının ilk şartıdır. Bir olayı hikâye
ederken farklı ifade özellikleri kullanılabilir. Hikâye ya birinci tekil şahıs
ağzından ya da üçüncü tekil şahıs ağzından anlatılır. Birinci tekil şahıs olayı
yaşayan anlatıcı; üçüncü tekil şahıs ise olayın dışında kalıp, gözlemleyen
anlatıcıdır. Üçüncü tekil şahsa "üst anlatıcı da denir.
Anlatıcı dışında, bir metinde yer alan kurallı, devrik, uzun, kısa cümle; tasvir ve tahlil gibi anlatım özellikleri diğer dil ve ifade unsurlarıdır.
Tahkiyeli Eser Örnekleri
Tanzimat Öncesi Tahkiyeli Eserler
*DEDE KORKUT ÖYKÜLERİ
*HALK ÖYKÜLERİ
* KÖROĞLU DESTANI
* MASALLAR
* KEREM İLE ASLI ÖYKÜSÜ
*MESNEVÎLER
