Türk Tarih Kurumu'nun hala yürütmekte olduğu projeler şöyledir:
* Başlangıçtan Günümüze Türk Dünyası Tarihi Projesi
* Türkiye'nin Sosyal ve Kültürel Tarihi Projesi
* Yurtdışındaki Tarihî Türk Eserlerinin Tespiti Projesi
Başlangıçtan Günümüze Türk Dünyası Tarihi Projesi
Projenin Amacı: Dünyamız, XXI. yüzyıla girerken büyük bir değişim ve yeni bir oluşum süreci içerisine girmiştir. Bu gelişmelerin meydana geldiği en büyük alan, şüphesiz Türk topluluklarının bulunduğu sahalardır. Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği'nin dağılması sonucu ortaya çıkan Türk Cumhuriyetleri ve diğer bölgelerde yaşayan Türk toplulukları, bugün açık ve gizli bir oluşumun sancılarını yaşamaktadırlar. Kendi aslî kimliklerine kavuşarak hür dünyada yerlerini almaları, bunların ancak özellikle kültür açısından birbirlerini tanımaları ve aralarındaki ortak tarih ve dil şuurunun gelişmesine bağlıdır. Bu şuurun gelişmesini sağlamak, hiç şüphesiz Türkiye Cumhuriyeti'ne düşmektedir. Zira Türk topluluklarının bağımsızlığına kavuşması ve kavuşanların bağımsızlıklarının devamı, Türkiye için stratejik, siyasî ve ekonomik açıdan çok önemlidir. Bu sebeple Türkiye'nin dünya devletleri içinde layık olduğu yeri almasında çok önemli bir fonksiyonu yerine getirecek Türk kültür, dil ve tarih birliğinin araştırılması ve sonuç olarak Türk topluluklarına bu şuurun verilmesi gerekmektedir. Bu projede belirlenen çalışmaların gerçekleştirilmesiyle, bundan sonraki oluşumlarda, ülkemizin hazırlıksız bir durumla karşılaşmaması da sağlanmış olacaktır. Ayrıca fert veya devlet olarak tarihin oluşumunda rol üstlenebilmek, düşünce ve bilgi üretmek, bunları uygulama alanına aktarmak görevini de yerine getirme imkânı bulabileceğiz.
Projenin Gelişimi: 1995 Malî Yılı Bütçesi Yatırım Programı'nda yer alan proje çalışmaları için Yürütme Kurulu oluşturulmuş ve çalışmalar başlatılmıştır.
Türk Tarihinin en eski yazılı kaynakları olan Çin İmparator günlüklerinde Türklerle ilgili kısımlar tercüme ettirilmektedir. Bu tercümeler bitmiş eserleri hazırlanmaktadır.
Türk Dünyası Tarih Atlası hazırlıkları son aşamasına gelmiştir.
Rusya Arşivindeki Türk Tarihiyle ilgili belgeler kataloğu hazırlanmakta olup müsveddesi tamamlanmıştır.
Moskova Şehir Arşivi'nden satın alınan özellikle Ermenilerle ilgili I. Dünya Savaşı öncesine ait Rus konsolos ve elçilik raporları (2743 adet) tercüme ettirilmektedir.
1996-1998 tarihleri arasında Ukrayna Bilimler Akademisi ile ortak gerçekleştirilen Osmanlı dönemine ait Özi Kalesi ve Yerleşimi kazıları sonuçlanmıştır. Kazı sonuçları, bir kitap halinde yayımlanmak üzere çalışmalar devam etmektedir.
1999 tarihinden itibaren de Ukrayna Bilimler Akademisi ile ortak Osmanlı Hamamı ve Evliya Çelebi'de geçen dış sur içinde yer alan küçük hamam ile iç kaledeki minare ve çevresinde ve cami temelinde kazı çalışmaları tamamlanmıştır.
1996-1998 tarihleri arasında Kırgızistan Bilimler Akademisi Tarihçiler Cemaati ile ortak gerçekleştirilen Son-Köl Bölgesinde Balabeyit ve Çondöbü'de İskit, Hun, Göktürk kurganları kazıları sonuçlanmıştır. Kazı sonuçları, bir kitap halinde yayımlanmak üzere çalışmalar devam etmektedir.
1999 tarihinden beri Kırgızistan Bilimler Akademisi Tarihçiler Cemaati ile ortak gerçekleştirilen Oşa bağlı Gülce İlçesinin Günelek köyü ve çevresinde tarihi İpek yolu üzerinde yer alan yerleşimlerde kazılar sonuçlanmıştır.
Stratejik konumu sebebiyle, ilk çağlardan beri birçok medeniyete kucak açmış, sayısız devletlerin ve medeniyetlerin yaşadığı, değişik kültürlerin içiçe girdiği Anadolu'nun sosyal ve kültürel tarihini geniş kapsamlı olarak açıklığa kavuşturmak, böylece bugünkü birçok sosyal çalkantıya cevap verecek biçimde Anadolu'nun sosyal dengelerinin hangi zemine oturduğunu açık bir şekilde sergilemek amacıyla hazırlanmıştır.
Proje, Anadolu Türk kültür ve sosyal hayatını ilmi bir çerçevede araştırmayı amaçlamaktadır. Özellikle Türk etnografik malzemesinin tespiti yapılırken, Türkiye'nin demografik yapısı da araştırılmaktadır.
Bu proje çerçevesinde, bugünkü Türkiye sınırları içinde bulunan Türk devri mimari eserlerinin evnanteri yapılmaktadır.
1996 yılında oluşturulan Proje Yürütme Kurulu, öncelikle çalışma yapılacak bölgeleri belirlemiş, ekipler oluşturularak çalışmalara başlanılmıştır. Bu çalışma, Türk toplumunu oluşturan temel unsurları ortaya çıkartacaktır.
Projenin Gelişimi: Arşivlerde yapılan çalışmalar sonucunda bugüne kadar 41.298 aşiret tespit edilmiş, yayınlanması için kontrol çalışmaları devam etmektedir.
Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'ndeki çalışmalara, Prof. Dr. Abdüsselam Uluçam başkanlığındaki bir ekip 1996 yılında başlamıştır. Ağrı, Ardahan, Erzurum ve Erzincan'daki envanter çalışmaları tamamlanmıştır. Diğer illerdeki envanter çalışmaları ile kitap hazırlık çalışmaları sürmektedir.
Marmara bölgesinde çalışmalara Prof. Dr. Yusuf Oğuzoğlu başkanlığındaki ekip, 1996 yılında başlamış, Afyon, Bilecik, Bolu, Bursa, Eskişehir, Kocaeli, Kütahya, Sakarya, Yalova, Balıkesir il ve ilçelerinde çalışmalar yapmıştır. Bölgedeki envanter çalışmaları tamamlanmış; eksiklikleri tamamlamak amaçlı çalışmalar sürdürülmektedir.
Prof.Dr. Bahaeddin Yediyıldız başkanlığındaki bir ekip tarafından 1987 yılında başlatılan "Sondaj Metoduyla Türkiye'nin Sosyal ve Kültürel Tarihi Projesi" 1996 yılında bu proje ile birleştirilmiştir. Çalışmalar sürdürülmektedir.
Doç. Dr. Necati Demir, 1996 yılında başladığı, Ordu ili sınırları içinde "Yaşayan Halk Kültürü" isimli çalışmasını tamamlamıştır.
Batı ve İç Anadolu Bölgesi'ndeki çalışmalara Prof. Dr. Bekir Deniz başkanlığındaki bir ekip, 1996 yılında başlamıştır. İzmir, Uşak, Aydın, Aksaray il ve ilçelerinde envanter ve kitap hazırlama çalışmaları sürmektedir.
Kahramanmaraş ve Niğde merkez ve ilçelerindeki çalışmalara Prof. Dr. Mehmet Özkarcı başkanlığındaki ekip 1996 yılında başlamış; envanter çalışmalarını tamamlamıştır. Kitap hazırlama çalışmaları sürmektedir.
Manisa, Yozgat, Bartın, Sinop il ve ilçelerindeki çalışmalara Prof. Dr. Hakkı Acun başkanlığındaki bir ekip 1999 yılında başlamıştır. Sinop ve ilçelerindeki çalışmalar tamamlanmıştır. Diğer illerdeki envanter çalışmaları ile kitap hazırlama çalışmaları sürdürülmektedir.
Konya ve Karaman'daki çalışmalara 1999 yılında Prof. Dr. Haşim Karpuz başkanlığında başlanmış envanter çalışmaları tamamlanmıştır. Kitap hazırlama çalışmaları sürdürülmektedir.
Prof. Dr. Nusret Çam ve ekibi Adana, Gaziantep, Osmaniye'de 2000; Kilis, Hatay ve İçel'de 2002 yılında başlamış, Adana, Gaziantep ve Osmaniye'deki envanter çalışmaları tamamlanmıştır. Diğer illerdeki envanter çalışmaları ve kitap hazırlama çalışmaları sürdürülmektedir.
Yurtdışındaki Tarihî Türk Eserlerinin Tespiti Projesi
1998 Malî Yılı Bütçesi Yatırım Programı'nda yer alan proje çalışmaları için, Proje Yürütme Kurulu, öncelikle çalışma yapılacak bölgeleri, Balkanlar, Ortadoğu ve Afrika, Macaristan ve Avusturya, Kırım Yarımadası başta olmak üzere, Karadeniz'in kuzey sahilleri olarak belirlemiş, ekipler oluşturulmuş; ve 1999 yılında çalışmalara başlanılmıştır. Bu çerçevede olmak üzere:
Kırım Yarımadası, Karadeniz'in kuzey sahillerindeki Türk eserleri:
Prof. Dr. Bozkurt Ersoy ve ekibi, 1999 yılında, Kırım Yarımadası başta olmak üzere, Karadeniz'in kuzey sahilleri boyunca sıralanan Türk eserlerinin tespiti ile ilgili çalışmalara başlamıştır. Akkerman'da başlayan çalışmalara, 2000 - 2002 yıllarında Sivastapol, İnkerman, Balıklıova, Çorgun, Gözleve, Simferepol, Kokoz, Bahçesaray, Salacak, Eskiyurt ve Çufutkale'de devam edilmiş, 70 yapı tespit edilmiştir. Tespit çalışmaları tamamlanmış, kataloglama çalışmaları sürdürülmektedir.
Balkanlardaki Türk eserleri:
Bulgaristan
Yrd.Doç. Dr. Mehmet Z. İbrahimgil ve ekibi, Balkanlardaki Türk eserlerinin tespiti çalışmalarına, 2000 yılında, aciliyeti nedeniyle Bulgaristan'da başlamıştır. Çalışmalar, Sofya, Filibe ve Şumnu olmak üzere üç ana merkezde yürütülmüş; Sofya merkezli olarak , Vidin, Belogradcık, Montana, Berkovica, Vraca, Mezdra, Bela Slatina, Pernik, Köstendil, Samakov, Dupnica, Kostenec, Dolna Banya, Blagoevgrad, İhtiman ve Novi Han; Filibe merkezli olmak üzere, Pazarcık, Asenovgrad, Kırcali, Momçilgrad, Haskovo, Yanbolu, Kazanlık ve Eski Zağra, Şumnu merkezli olarak da Razgrad, İsperih, Tırgovişte, Omurtag, Balçık, Dobriç, Varna, Burgas ve Aytos şehirlerine bağlı kasaba ve köylerde 200'e yakın yapı tespit edilmiştir. 2000 yılında çalışmaların % 85'ini tamamlayan ekip, 2001 yılında Bulgaristan'ı bitirmeyi plânlamış, ancak Bulgaristan'ın 2001 yılında vize vermemesi nedeniyle bu plân uygulanamamış, 2001 yılında çalışmalarını Kosova'da yürütmüştür. 2003 ve 2004 yıllarında Bulgaristan'daki çalışmalara devam edilmiştir. 2003 ve 2004 yılında yapılan çalışmalarla Bulgaristan envanteri tamamlanmış, tespit edilen eser sayısı 500'e yaklaşmıştır. Bu eserlerin % 90'ı ilk defa bilimsel yayınlara girecektir. Tespit edilen eserlere ait dosyalar hazırlandıkça Kurumumuza teslim edilmektedir.
Kosova
Yrd.Doç.Dr.Mehmet Z.İbrahimgil ve ekibi, 2001 yılında Kosova'da Priştine, Prizren, İpek (Peç), Cakova (Yakova), Gilan, Vushtri (Vuçetırn), Mitroviça, Ferizoviç (Ferizaje-Urişevac), Kaçanik, Dragaş, İstok, Deçan, Novo Bırdo şehir ve köylerinde 229 yapının envanterini yapmıştır. Buradaki çalışmalar tamamlanmış , eserlere ait dosyalar teslim edilmiştir.Bu çalışma ile ilgili olarak:
Mehmet Z. İBRAHİMGİL - Neval KONUK (yayına hazırlayanlar) tarafından Kosova'da Osmanlı Mimarî Eserleri adlı eser yayımlanmıştır.
Makedonya
2002 yılında çalışmalar Batı, Doğu ve Orta Makedonya olmak üzere 3 ana bölgede yapılmıştır. Batı Makedonya'da Üsküp, Kumanova, Kalkandelen (Tetovo), Gostivan, Kırçova (Kiçevo), Zayaz, Resne, Kruşevo, Demir Hisar, Debre, Struga ve Ohri Şehir merkezleri ve köylerinde, Doğu Makedonya'da Valandova, Ustrumca (Strumiça), Gölgeli (Gevgeli), Eski Doyran (Stari Doyran), Basko, Radoviş, Delçevo, Berovo, Kratova ve Viniçe şehir merkezleri ve köylerinde, Orta Makedonya'da Köprülü (Veles), Negotino, Kavadar, Koçani, Manastır (Bitola), Pirlepe, Kabrinçi ve İştip şehir merkezleri ve köylerinde 409 eser tespit etmiştir. Envanter çalışmaları tamamlanmış, eserlere ait dosyalar hazırlanmaktadır.
Bu proje kapsamında:
Kosova'daki bütün eserlerin restorasyon durumları tespit edilmiş, Prizren'de Fatih Sultan Mehmet dönemine ait Namazgâh'ın restorasyonu yapılmıştır. Bu çalışma ile ilgili olarak:
Prof. Dr. Hakkı Acun ve Y. Doç. Dr. Mehmet Z.İbrahimgil tarafından "Kosova-Prizren Fatih Sultan Mehmet Namazgâhı (Kırık Cami) Kazı ve Restorasyon Çalışmaları ile Şehit Başçavuş Hüseyin Kutlu Parkı [Germimet Dhe Restaurimet e Namazxhaut ( Xhamia e Thyer) Kosova- Prizren Fatih Sultan Mehmet Dhe Parku İ Deshmorit ( Başçavuş) Hüseyin Kutlu]" adlı eser Türkçe ve Arnavutça olarak yayımlanmıştır.
Ortadoğu ve Afrika'nın kuzeyindeki Türk eserleri:
Mısır
Prof.Dr. Abdüsselâm Uluçam başkanlığındaki ekip, 2000 yılında, Mısır'da çalışmalarına başlamış, Mısır Anıtlar Kurulu ile ortaklaşa hazırlanan program çerçevesinde, Kahire (5 bölge), Tanta, Fevva, Reşit, İskenderiye, Asvan ve Luksor'da 311 eser tespit etmiş, Mısır'da bilinen ve umulanın üzerinde Türk eserinin bulunduğunu saptamıştır. Mısır'da daha uzun süreli ve kapsamlı çalışmalar sürdürülecektir.
Tunus Prof. Dr. Abdüsselam Uluçam başkanlığındaki ekip, 2001 yılında, Tunus'ta (Tunus, Zaghouan, Hammamet, Sousse, Monastır, Mahdia, Sfax, Cerbe, Gabes, Kairouan, Em Kef, Tabarka, Beja, Bizerte) envanter çalışması yapmış, 190 eser tespit etmiştir. Buradaki çalışmalar tamamlanmıştır. Eserlere ait dosyalar tamamlandıkça Kurum'a gönderilmektedir.
Ürdün
Prof.Dr. Abdüsselam Uluçam başkanlığındaki ekip, 2002 yılında çalışmalarını Ürdün'de Amman (merkez), Cizre, Azrak, Ceraş, Aclun, Deyr Alla, Ağvar, Tabakat Fahl (Pella), Cize, Dab'a, Zarka, Kufrance, Katrane, Kerek, Tafila, Şavbek, Petra, Udruh, Maan, Akaba, Anize (Unayza) Cirfu'd Deraviş, Hasa, Salt Madaba, İrbid, Ummu Kays ve Mafrak'ta sürdürmüş, 72 Türk eseri tespit etmiştir; bu eserlere ait dosyalar hazırlanmaktadır.
Suriye
Aynı ekip 2002 ve 2003 yılında Suriye'de envanter çalışmaları yapmış, 564 eser tespit etmiştir; bu eserlere ait dosyalar hazırlanmaktadır.
Orta Avrupa' daki Türk eserleri
Macaristan
Prof. Dr. Bekir Deniz ve ekibi Macaristan'daki çalışmalarına 1999 yılında başlamış, 40 kadar eser tespit etmiştir. Prof. Dr. Bekir Deniz'in sağlığı nedeniyle 2000 yılında çalışma yapılamamış; 2001 yılında yapılan çalışma ile Macaristan'daki envanter çalışması tamamlanmış, eserlere ait dosyaların yazım işlemleri sürdürülmektedir.
Avusturya
Prof. Dr. Bekir Deniz başkanlığındaki ekip, Avusturya'daki çalışmalara 2001 yılında başlamıştır. Zaman darlığı nedeniyle ancak Viyana ve Insburg'daki eserler incelenebilmiştir; çalışmalara devam edilecektir.
Romanya
Prof.Dr. Bekir Deniz 2003 yılında Romanya'da çalışmış, 87 eser tespit etmiştir. Envanter çalışmalarına devam edilecektir.
Kazakistan'daki Türk eserleri
Prof. Dr. Bekir Deniz 2004 yılında Kazakistan'da envanter çalışmalarına başlamıştır.
Kırgızistan'daki Türk eserleri
Yrd.Doç.Dr.Rüstem Bozer başkanlığındaki ekip 2002 yılında Kırgızistan'da envanter çalışmalarına başlamış ve 2003 yılında devam etmiştir.Issık-Göl, Narın, Çuy, Talas, Celal-Abad ve Oş'ta 45 eser tespit etmiştir. Kırgızistan'daki çalışmalar tamamlanmıştır.
Bu çalışma ile ilgili olarak: Ortaçağ'da Aktöbe = Aktöbe in the Medieval Ages = Orta gasırdagı Aktöbe / Metin V. ŞALEKENOV - N. O. ALDABER GENOV; Resim ve altyazılar R. BOZER isimli eser yayınlanmıştır.
