SINIF YÖNETİMİ – DİSİPLİN MODELLERİ
DİSİPLİN NEDİR?
Eğitimde disiplin; öğrenciye hangi davranışların istenilir olduğunu gösterip öğretmek, bu
davranışı sergileyip sergilemediğini izlemek, davranışı beklenenden daha iyi sergilediğinde
onu ödüllendirmek, iyi sergilemediğinde cezalandırmaktır. Bu anlamda disiplin istenen
davranışı öğrenciye öğretmek ve yerleştirmektir. Disiplin eğitimle eş anlamlı kullanılmaktadır
(Sarıtaş, 2000).
Başaran’a (2000) göre okulda disiplin, okulun ilke ve kurallarına öğrencinin uymasını
sağlamak amacıyla kurulan yaptırım düzenidir. Burada disiplinin amacı öğrencilere okulda
uymaları gereken davranışların ilke ve kurallarını öğretmek; öğrencilerin bu ilke ve kurallara
uygun davranıp davranmadığını izlemektir. Bu tanım ve amaca göre DİSİPLİN BİR ÖĞRENME SÜRECİDİR.
Küçükahmet (1992)’e göre, okulda disiplin sağlamaya yardımcı faktörler;
* Uygun bir eğitim programı,
* İyi bir rehberlik sistemi,
* Etkin bir veli-okul ilişkisi,
* Okul binasının etkin kullanımı”dır.
Okullarda Disiplinsiz Davranışların Sebepleri
Öğrenci davranışlarını etkileyen pek çok etmen vardır. Bunlardan en önemli olanı, öğrenciler arası bireysel farklılıklardır. Bu bireysel farklılıkların temel nedeni ise öğrencinin kalıtımsal özellikleri, yetiştiği toplumsal çevre ve öğrenme sonucu kazandıkları davranışlardır (Erden, 2005).
Humphreys'e (1999) göre sınıfta disiplin problemlerinin öğrenciden kaynaklanan nedenlerden önemli olanları; zayıf özgüven, yetersiz bilgi düzeyi, gelişim gecikmeleri, fiziksel ya da zihinsel özür, öğretmenlerden korkma, sınavlardan korkma ve ayağa kalmak ve sınıfta konuşmaktan korkmaktır.
Humphreys (1999), öğretmenlerin kontrolsüz ve aşırı kontrollü davranışlarının öğrencide
disiplinsiz davranışlara yol açtığını belirtmiştir. Öğretmenin kontrolsüz davranışları:
öğrencilere bağırmak, emretmek, hükmetmek, ve kontrol etmek, alaycılık ve küçümsemeyi
kontrol aracı olarak kullanmak, dalga geçmek, azarlamak, şiddetli eleştirmek, öğrencileri
“donuk”, “zayıf”, “tembel” vb. olarak nitelemek.
Öğretmenlerin disiplin sağlama şekillerine bakıldığında; uygun olmayan disiplin sağlama yöntemleri aşağıdaki durumlarda ortaya çıkar:
1. Kontrollerini kaybettiklerinde,
2. Kaba davrandıklarında,
3. Aşırı tepki gösterdiklerinde,
4. Bir kişinin hatasını bütün sınıfa genellediklerinde,
5. Tehdit ettiklerinde,
6. Öğrencileri köşeye sıkıştırdıklarında.
Dreikurs'a göre üç tip öğretmen vardır. Bunlar:
1. Otoriter Öğretmen.
2. Aşırı Hoşgörülü Öğretmen.
3. Demokratik Öğretmen
1-) OTORİTER ÖĞRETMEN
- Sınıfı kontrol etmeye çalışır. Öğrencileri, içsel motivasyonu, saplama yerine dışsal baskılarla motive eder.
2-) AŞIRI HOŞGÖRÜLÜ ÖĞRETMEN
- Sınıfı kontrol etmede çok fazla zorlukla karşılaşır.
- Sınıf iklimi günlük yaşamın gerçekliğini yansıtmaz.
- Aşırı hoşgörüye dayalı sınıf ortamı,gerçek toplumsal yaşamda uyulması gereken kuralların öğrenilmesinin engeller.
3-) DEMOKRATİK ÖĞRETMEN
- Demokratik öğretmenler ne çok otoriter ne de fazla hoşgörülüdür.
- Sınıfta kuralların oluşturulmasına rehberlik ederler.
- Öğrencilere söz hakkı tanırlar.