Sınıf Yönetimi Ve Disiplin Modelleri

SINIF YÖNETİMİ – DİSİPLİN MODELLERİ

DİSİPLİN NEDİR?


Eğitimde disiplin; öğrenciye hangi davranışların istenilir olduğunu gösterip öğretmek, bu
davranışı sergileyip sergilemediğini izlemek, davranışı beklenenden daha iyi sergilediğinde
onu ödüllendirmek, iyi sergilemediğinde cezalandırmaktır. Bu anlamda disiplin istenen
davranışı öğrenciye öğretmek ve yerleştirmektir. Disiplin eğitimle eş anlamlı kullanılmaktadır
(Sarıtaş, 2000).

Başaran’a (2000) göre okulda disiplin, okulun ilke ve kurallarına öğrencinin uymasını
sağlamak amacıyla kurulan yaptırım düzenidir. Burada disiplinin amacı öğrencilere okulda
uymaları gereken davranışların ilke ve kurallarını öğretmek; öğrencilerin bu ilke ve kurallara
uygun davranıp davranmadığını izlemektir. Bu tanım ve amaca göre DİSİPLİN BİR ÖĞRENME SÜRECİDİR.

Küçükahmet (1992)’e göre, okulda disiplin sağlamaya yardımcı faktörler;

* Uygun bir eğitim programı,
* İyi bir rehberlik sistemi,
* Etkin bir veli-okul ilişkisi,
* Okul binasının etkin kullanımı”dır.


Okullarda Disiplinsiz Davranışların Sebepleri

Öğrenci davranışlarını etkileyen pek çok etmen vardır. Bunlardan en önemli olanı, öğrenciler arası bireysel farklılıklardır. Bu bireysel farklılıkların temel nedeni ise öğrencinin kalıtımsal özellikleri, yetiştiği toplumsal çevre ve öğrenme sonucu kazandıkları davranışlardır (Erden, 2005).

Humphreys'e (1999) göre sınıfta disiplin problemlerinin öğrenciden kaynaklanan nedenlerden önemli olanları; zayıf özgüven, yetersiz bilgi düzeyi, gelişim gecikmeleri, fiziksel ya da zihinsel özür, öğretmenlerden korkma, sınavlardan korkma ve ayağa kalmak ve sınıfta konuşmaktan korkmaktır.

Humphreys (1999), öğretmenlerin kontrolsüz ve aşırı kontrollü davranışlarının öğrencide
disiplinsiz davranışlara yol açtığını belirtmiştir. Öğretmenin kontrolsüz davranışları:
öğrencilere bağırmak, emretmek, hükmetmek, ve kontrol etmek, alaycılık ve küçümsemeyi
kontrol aracı olarak kullanmak, dalga geçmek, azarlamak, şiddetli eleştirmek, öğrencileri
“donuk”, “zayıf”, “tembel” vb. olarak nitelemek.


Öğretmenlerin disiplin sağlama şekillerine bakıldığında; uygun olmayan disiplin sağlama yöntemleri aşağıdaki durumlarda ortaya çıkar:
1. Kontrollerini kaybettiklerinde,
2. Kaba davrandıklarında,
3. Aşırı tepki gösterdiklerinde,
4. Bir kişinin hatasını bütün sınıfa genellediklerinde,
5. Tehdit ettiklerinde,
6. Öğrencileri köşeye sıkıştırdıklarında.

Dreikurs'a göre üç tip öğretmen vardır. Bunlar:
1. Otoriter Öğretmen.
2. Aşırı Hoşgörülü Öğretmen.
3. Demokratik Öğretmen


1-) OTORİTER ÖĞRETMEN
  • Sınıfı kontrol etmeye çalışır. Öğrencileri, içsel motivasyonu, saplama yerine dışsal baskılarla motive eder.

2-) AŞIRI HOŞGÖRÜLÜ ÖĞRETMEN
  • Sınıfı kontrol etmede çok fazla zorlukla karşılaşır.
  • Sınıf iklimi günlük yaşamın gerçekliğini yansıtmaz.
  • Aşırı hoşgörüye dayalı sınıf ortamı,gerçek toplumsal yaşamda uyulması gereken kuralların öğrenilmesinin engeller.

3-) DEMOKRATİK ÖĞRETMEN
  • Demokratik öğretmenler ne çok otoriter ne de fazla hoşgörülüdür.
  • Sınıfta kuralların oluşturulmasına rehberlik ederler.
  • Öğrencilere söz hakkı tanırlar.
 

YoRuMSuZ

Biz işimize bakalım...
Sınıf Yönetimi Ve Disiplin Modelleri

RUDOLF DREİKURS MODELİ
(SOSYAL DİSİPLİN MODELİ)

Bu model, bütün insanlarda ortak temel ihtiyacın, bir gruba ait olma ve kabul edilme gereksinimi olduğundan yola çıkılarak oluşturulmuştur.

Bu model, öğrenciler tarafından gösterilen istenmedik bazı davranışların temelinde onların bazı ihtiyaçlarının(tanınma,dikkati çekme,güç arama vb.) karşılanması arzusunun saklı olduğuna dikkat çekilmiştir.

Modelde üzerinde durulan dört temel amaç;
  1. Dikkat
  2. Güç
  3. İntikam
  4. Kaçınma, olarak belirlenmiştir.
Bu modele göre disiplin, bir cezalandırma değil, öğrencilere kendi sınırlarını koymayı öğretmektir.
  • Dreikurs'a göre başarılı bir disiplin sağlamada öğretmenlerden beklenen başlıca davranışlar şunlardır:
  • Öğrencilerden beklenen davranışlar için anlaşılır yönergeler vermelidir.
  • Her bireyle güven ve saygıya dayalı ilişkiler kurmalıdır.
  • Geleneksel cezalandırmalar yerine mantıklı çözümler kullanmalıdır.
  • Çözümler,davranışla doğrudan ilişkili olmalı ve öğrenciler tarafından anlaşılmalıdır.
  • Her davranış,olayın kendi bağlamında değerlendirilmelidir.
  • Öğrencilere kendi davranışları ve öğrenmeleri konusunda sorumluluk duygusu kazandırılmalıdır.
  • Öğrencilere karşı sosyal yönden eşit davranılmalıdır.
  • Sabır ve merhameti birleştirmeli,saygılı davranmalıdır.
  • Sınırları işin başında koymalıdır.
  • Ne kastettiğini açıkça belirtmeli,taleplerini basit ifade etmeli ve öğrencilerin sorumluluk aldığından emin olmalıdır.
  • Hataların düzeltilebilir,affedilebilir ve unutulur olduğunu belirtmelidir.
 

YoRuMSuZ

Biz işimize bakalım...
WİLLİAM GLASSER MODELİ
(GERÇEKLİK TERAPİSİ TEORİSİ)

Glasser’a göre bütün insanların psikolojik denge için sevgi, kontrol, özerklik ve eğlenme olmak üzere dört temel ihtiyacı vardır.

Öğretmen öğrencilerin yaşamını sürdürmeye ait olma güç elde etme özerklik ve eğlenme gibi gereksinimlerini anlamaya ve bu ihtiyaçlarını karşılamaya çalışmalıdır.
 

YoRuMSuZ

Biz işimize bakalım...
FRITZ REDL & WILLIAM WATTENBERG MODELİ

Öğrencilerin sınıf içindeki davranışlarını etkileyen psikolojik ve sosyal faktörlere dikkat çekmişlerdir. Bu modele göre istenmeyen davranış, sınıfta çabuk yayılma eğiliminde olup, öğretmen söz konusu davranışa müdahale etmeden önce yayılma potansiyelini göz önünde bulundurmalıdır.

Redl ve Wattenberg’e göre insanlar, grup içinde bireysel olarak davrandıklarından daha farklı davranışlar gösterirler. Yani grup davranışı bireysel davranışlardan farklıdır.

Grup üyeleri için bazı roller tanımlanmıştır;
  • Lider
  • Palyaço
  • Kabadayı
  • Kışkırtıcı
 

YoRuMSuZ

Biz işimize bakalım...
HIAM GINNOT MODELİ
(ETKİLİ İLETİŞİM ODAKLI MODEL)

Bu modele göre, sınıfta disiplini sağlama da öncelikle öğretmenin öğrencileri için iyi bir davranış ve rol modeli olması gereklidir.

Öğretmen öğrenciyi çeşitli şekillerde incitmek yerine “ben” mesajları kullanarak etkili bir iletişim sağlamalıdır.

Bu süreçte öğretmenin yapması gerekenler;
  1. Öğrencileri bütün yönleriyle kabul etmek.
  2. Empatik davranmak ve açık olmak.
  3. Öğrenciler rencide edici davranışlardan kaçınmak.
  4. Sabırlı olmak.
 

YoRuMSuZ

Biz işimize bakalım...
THOMAS GORDON MODELİ
(ÖĞRETMEN MERKEZLİ MODEL)

Gordon, sınıfta disiplinin sadece ödül ve ceza ile sağlanamayacağını ileri sürer.

Model sınıfta ortaya çıkan problemle ilgilenmeye ‘problem kime aittir?’ sorusuyla
başlar. Problem öğrenciye aitse, Gordon öğretmene bir danışman ve yardım edici olarak empatik dinlemeyi önerir. Öğretmen, öğrencinin kendi problemine kendisin çözüm bulmasına yardım eder. Diğer yandan problem öğretmene aitse, öğretmen ve öğrenciler ortak çözüm bulmalıdır.

İstenmeyen öğrenci davranışlarının öğrenciyle kurulacak açık iletişimle çözülebileceğini ileri sürer.

Gordon’a göre öğretmenler, genelde sorunun temelde kendi evi ile ilgili olmasına karşılık öğrencilere “sen” dili ile hitap ederek onları suçladıklarını belirtmiştir.
 

YoRuMSuZ

Biz işimize bakalım...
JACOB S.KOUNİN MODELİ
(DALGA ETKİSİ)

Bu modelde öğrencinin istenmeyen davranışının öğretmen tarafından düzeltilmesinin dalga etkisi ile diğer öğrenciler üzerinde de etkili olacağını ileri sürülmektedir.

Bu modele göre ceza, istenmeyen davranışı önlemede etkili değildir. Öğrenciler öğretmenin sevdiklerinde ve ona saygı duyduklarında daha olumlu davranışlar göstereceklerdir.

Bu modelde üzerinde durulan pekiştireç türleri şunlardır:

1.Sosyal Pekiştireç: Kelimeler,jestler ve mimiklerden oluşur.Sözlü ve sözsüz olmak üzere ikiye ayrılır.

Sözlü: Tamam, aferin, teşekkür ederim, sevdim, harika...
Sözsüz: Gülümseme,göz kırpma, göz teması, el sıkmak.

2.Sembol Pekiştireç: Öğrencilere yıldız vermek, sayı vermek, defterlerine gülen yüz çizmek, renkli çıkartmalar yapıştırmak gibi...

3.Etkinliğe Dayalı Pekiştireç: Öğrencilerin okulda yapmaktan keyif aldıkları etkinlikleri kapsar.
 

YoRuMSuZ

Biz işimize bakalım...
MARLENE CANTER MODELİ
(KENDİNE GÜVENE DAYALI DİSİPLİN)

Bu modele göre öğretmenin, dönem başında sınıf kurallarını yazılı olarak belirlemesi, beklentilerini açıklaması ve öğrencilere sorumluluk vermesi gerekir.

Dıştan kontrol yerine, daha çok içsel kontrol ve disipline vurgu yapılır.

Öğretmenin görevi, öğrenme ortamını, en üst düzeyde gerçekleştirecek şekilde düzenlemek ve istenen davranışın oluşmasını gerçekleştirmektir. Bunu sağlayamadığında ise okul yönetimi ve aileden yardım istemektir.

Öğretmenin sınıfta beklenen disiplini sağlayabilmesi için önerilen bazı hususlar şunlardır:
  • Öğrencilere önceliklerini ve beklentilerini öğretmesi,
  • Açık,samimi bir ses tonu kullanması ve göz kontağı kurması,
  • Korkutmadan ve bağırmadan etkilemesi,
  • Sözel iletişimi güçlendirici olarak beden dilini kullanması,
  • İletmek istediği mesajı her zaman sakin olarak tekrar etmesi.
  • Modeli,demokratik ve işbirlikçi model,davranışın etkili yönetimi modeli olarak da bilinir.
 

YoRuMSuZ

Biz işimize bakalım...
FREDERIC SKINNER MODELİ
(DAVRANIŞ DEĞİŞTİRME MODELİ)

Bu modelde öğrenci davranışını değiştirme etkilemede daha çok dışsal ödül ve cezaların önemi üzerinde durulmuştur.

Modelde ödüllendirilen davranışın pekiştirilmiş olacağı, ödüllendirilmeyen davranışın ise söneceği kabul edilmektedir.

Bunun için öğretmenin sınıfta öğrencilere sözlü ve sözsüz pekiştireçlerle, not, yıldız vb ödüller verilerek istenen davranışı değiştireceği, istenmeyen davranışları ise söndüreceği İleri sürülmektedir.
 

YoRuMSuZ

Biz işimize bakalım...
LEE JONES & FRED JONES MODELİ
(SINIF YÖNETİMİ MODELİ)

Olumlu disiplin modeli olarak da ifade edilen bu modelde, öğretmenlerin genel olarak sınıfta geçen sürenin yarısını disiplin sorunlarıyla baş etmek için harcadıkları ileri sürülmektedir.

Öğrencilerin istenmeyen davranışlarının, destekleyici bir sınıf yönetimi yaklaşımı, sınıf ortamının iyi düzenlenmesi ve beden dilinin iyi kullanılmasıyla ortadan kaldırabileceği belirtilmektedir.

Modele göre iyi bir sınıf disiplininin en önemli öğesi, beden dilini iyi kullanmaktır.
 
Top