Şapsığlar
Rusça: шапсуги
kendi dilinde: адыгэ, шапсыгъ
Adığece: Şapsığ
Kuzey Kafkasya'nın yerli halklarından olan Adığelere mensup topluluklardan biridir. Çoğunluğu, Krasnodar Krayı Tuapse rayonu ve Soçi'nin Lazarevsk rayonunda ve Rusya Federasyonu’na bağlı Adıgey Cumhuriyeti’nde yaşar.
Tarihsel topraklar
Yerli Kafkas halklarından biri olan Şapsığlar, Kuzey Kafkasya'da Karadeniz kıyısındaki en büyük topluluklardan biridir ve Adığelerin en büyük topluluklarından biri idi. 1864 yılı öncesinde kuzeyde Kuban nehrinden güneyde Şahe nehrine kadar uzanan geniş bir alanda yaşarlardı. Kuzeyde Kuban Irmağı boylarında, şimdiki Krasnodar kentine değin uzanan yöreye Büyük Şapsığ, Karadeniz kıyısındaki kesime de Küçük Şapsığ denirdi. Günümüzde Şapsığ etnik kimliği taşıyan insanlar, Karadeniz kıyısında kuzeyde Cubga, güneyde de Şahe nehirleri arasında bulunan bölgede yaşarlar. 1922'de Şapsığ halk temsilcilerinin kararıyla Rusya Sovyet Cumhuriyeti'ne bağlı Şapsığ Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu.Cumhuriyetin nüfusu 50 bin idi ve 1864'te Türkiye'ye sürülmüş olan Adıge-Şapsığların geri getirilmesini programına koymuştu.Cumhuriyet'in sınırları güneyde,Soçi'de dahil Abhazya'ya değin uzanan geniş bir alanı kapsıyordu.Ancak 1924'de Şapsığ Cumhuriyeti Moskova'dan onay alamadı,onun yerine toprakları daraltılmış bir Şapsığ Ulusal Rayonu oluşturuldu,rayon 1945'te kaldırıldı.Birçok Şapsığ ileri geleni cezalandırıldığı gibi,birçok Şapsığ da Sibirya'ya sürülerek telef edildi. Kafkas dağlarının kuzey eteklerinde Anthir, Abin, Afips, Bakan, Şips ve diğer akarsuların bulunduğu bölgeye ise Büyük Şapsığ denir. Büyük Şapsığ’dan arta kalmış olan dört köy (Afıpsıpe, Penehes, Haştuk ve Pseytuk) ile bir de Natuhay köyü Adıge Cumhuriyeti’nin Tahtamukay Rayonu’nda bulunuyor.Adıgey'deki Adıge olarak tanınıyor.Şapsığlar 1945-1999 yılları arasında etnik haklar tanınmamıştı.
Nüfus
Bazı verilere göre 1926’da Rusya’da 4 binin üzerinde Şapsığ yaşıyordu. 2002 sayımına göre dağınık biçimde yaşayan Şapsığların toplam nüfusu 3213’tür.Ancak Şapsığların büyük bölümü,örneğin Tuapse Şapsığları Şapsığ etnik kimliği ile kayda geçirilmemiştir. Kendi ifadelerine göre Karadeniz kıyısı Şapsığ nüfusu 12 bin kadardır.
Dil
Şapsığların dili,Adığece’nin Batı kolu kıyı grubu lehçelerinden biridir. Adığece ise, Kafkas dillerinin Kuzeybatı Kafkas dilleri öbeğine bağlı bir dildir.
Din
Şapsığlar Sünni Müslüman 'dır
Tarih
Şapsığlar, Kırım Hanlığı’na karşı savaşan Adığeleri desteklediler. Kafkas Savaşı’nda Çarlık Rusya’sının en radikal düşmanları arasında yer aldılar ve bu savaşta 1859 yılında Şeyh Şamil’e katıldılar. 1860 yılının hemen başında Meclis Şapsığların, Ubıhların ve Natuhayların birleşmesi kararını aldı. Savaştan yenilgiyle çıkılması ve Rus güçlerinin topraklarına girmesi üzerine, 1864’te Şapsığların ve Ubıhların çoğunluğu Osmanlı topraklarına göç etmek zorunda kaldı.Bu göçten sonra Kafkasya’da 2000 kadar Şapsığ kaldı.
1924 yılında Sovyet yönetimi Şapsığ Ulusal Bölgesi’ni kurdu. Tuapse Bölge'nin ilk yönetim merkeziydi.24 Mayıs 1945’te Şapsığ Ulusal Bölgesi Lazarevsk rayonuna dönüştürüldü. 1990 yılında Şapsığlar, Şapsığ Ulusal Bölgesi'nin kuruluşunu yeniden ilan ettiler, ancak bu bölge iki yıl sonra Rusya Federasyonu yönetimi tarafından lağvedildi.
Kültür
Geleneksel Şapsığ kültürü, Adığe kültürünün parçasıdır. Şapsığlar, tarım, sığır ve at yetiştiriciliğiyle uğraşırlar. İslam öncesinde Şapsığlar, Adığelerin tanrıları olan Şıble (şimşek ve yıldırım tanrısı), Sozereş (bereket tanrısı), Yemiş, Ahin ve Hakustaş gibi tanrılara tapıyorlardı.
Rusça: шапсуги
kendi dilinde: адыгэ, шапсыгъ
Adığece: Şapsığ
Kuzey Kafkasya'nın yerli halklarından olan Adığelere mensup topluluklardan biridir. Çoğunluğu, Krasnodar Krayı Tuapse rayonu ve Soçi'nin Lazarevsk rayonunda ve Rusya Federasyonu’na bağlı Adıgey Cumhuriyeti’nde yaşar.
Tarihsel topraklar
Yerli Kafkas halklarından biri olan Şapsığlar, Kuzey Kafkasya'da Karadeniz kıyısındaki en büyük topluluklardan biridir ve Adığelerin en büyük topluluklarından biri idi. 1864 yılı öncesinde kuzeyde Kuban nehrinden güneyde Şahe nehrine kadar uzanan geniş bir alanda yaşarlardı. Kuzeyde Kuban Irmağı boylarında, şimdiki Krasnodar kentine değin uzanan yöreye Büyük Şapsığ, Karadeniz kıyısındaki kesime de Küçük Şapsığ denirdi. Günümüzde Şapsığ etnik kimliği taşıyan insanlar, Karadeniz kıyısında kuzeyde Cubga, güneyde de Şahe nehirleri arasında bulunan bölgede yaşarlar. 1922'de Şapsığ halk temsilcilerinin kararıyla Rusya Sovyet Cumhuriyeti'ne bağlı Şapsığ Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu.Cumhuriyetin nüfusu 50 bin idi ve 1864'te Türkiye'ye sürülmüş olan Adıge-Şapsığların geri getirilmesini programına koymuştu.Cumhuriyet'in sınırları güneyde,Soçi'de dahil Abhazya'ya değin uzanan geniş bir alanı kapsıyordu.Ancak 1924'de Şapsığ Cumhuriyeti Moskova'dan onay alamadı,onun yerine toprakları daraltılmış bir Şapsığ Ulusal Rayonu oluşturuldu,rayon 1945'te kaldırıldı.Birçok Şapsığ ileri geleni cezalandırıldığı gibi,birçok Şapsığ da Sibirya'ya sürülerek telef edildi. Kafkas dağlarının kuzey eteklerinde Anthir, Abin, Afips, Bakan, Şips ve diğer akarsuların bulunduğu bölgeye ise Büyük Şapsığ denir. Büyük Şapsığ’dan arta kalmış olan dört köy (Afıpsıpe, Penehes, Haştuk ve Pseytuk) ile bir de Natuhay köyü Adıge Cumhuriyeti’nin Tahtamukay Rayonu’nda bulunuyor.Adıgey'deki Adıge olarak tanınıyor.Şapsığlar 1945-1999 yılları arasında etnik haklar tanınmamıştı.
Nüfus
Bazı verilere göre 1926’da Rusya’da 4 binin üzerinde Şapsığ yaşıyordu. 2002 sayımına göre dağınık biçimde yaşayan Şapsığların toplam nüfusu 3213’tür.Ancak Şapsığların büyük bölümü,örneğin Tuapse Şapsığları Şapsığ etnik kimliği ile kayda geçirilmemiştir. Kendi ifadelerine göre Karadeniz kıyısı Şapsığ nüfusu 12 bin kadardır.
Dil
Şapsığların dili,Adığece’nin Batı kolu kıyı grubu lehçelerinden biridir. Adığece ise, Kafkas dillerinin Kuzeybatı Kafkas dilleri öbeğine bağlı bir dildir.
Din
Şapsığlar Sünni Müslüman 'dır
Tarih
Şapsığlar, Kırım Hanlığı’na karşı savaşan Adığeleri desteklediler. Kafkas Savaşı’nda Çarlık Rusya’sının en radikal düşmanları arasında yer aldılar ve bu savaşta 1859 yılında Şeyh Şamil’e katıldılar. 1860 yılının hemen başında Meclis Şapsığların, Ubıhların ve Natuhayların birleşmesi kararını aldı. Savaştan yenilgiyle çıkılması ve Rus güçlerinin topraklarına girmesi üzerine, 1864’te Şapsığların ve Ubıhların çoğunluğu Osmanlı topraklarına göç etmek zorunda kaldı.Bu göçten sonra Kafkasya’da 2000 kadar Şapsığ kaldı.
1924 yılında Sovyet yönetimi Şapsığ Ulusal Bölgesi’ni kurdu. Tuapse Bölge'nin ilk yönetim merkeziydi.24 Mayıs 1945’te Şapsığ Ulusal Bölgesi Lazarevsk rayonuna dönüştürüldü. 1990 yılında Şapsığlar, Şapsığ Ulusal Bölgesi'nin kuruluşunu yeniden ilan ettiler, ancak bu bölge iki yıl sonra Rusya Federasyonu yönetimi tarafından lağvedildi.
Kültür
Geleneksel Şapsığ kültürü, Adığe kültürünün parçasıdır. Şapsığlar, tarım, sığır ve at yetiştiriciliğiyle uğraşırlar. İslam öncesinde Şapsığlar, Adığelerin tanrıları olan Şıble (şimşek ve yıldırım tanrısı), Sozereş (bereket tanrısı), Yemiş, Ahin ve Hakustaş gibi tanrılara tapıyorlardı.
Suskun bilgilendirme için teşekkürler.
