PILOT BİNBAŞI MEHMET FAZIL (1889-1923)
Bnb. Fazıl Bey, 1889 yılında İşkodra'da doğmuştur. Babası Aydın’lı Kadı Abdurrahman Bey, annesi Saadet Hanım’dır. Fransız Okulu’ndan nakil olarak Kuleli Askeri Lisesi’ne gelen Fazıl Bey, 1907 yılında Harp Okulu'na girmiş ve 29 Mart 1910'da Harp Okulu'ndan teğmen rütbesinde mezun olarak 21 nci Fırka 78 nci A. 2 nci Tb. 6 ncı Bölüğe atanmıştır. 25 Temmuz 1912 tarihinde hava sınıfına geçmiş ve İngiltere'de ki Bristol Havacılık Okulu’na havacılık eğitimi için gönderilmiştir. Balkan Harbi'nin çıkması üzerine eğitimini tamamlayamadan yurda dönmüş ve Edirne Tayyare Müfrezesi'ne atanmıştır. Balkan Harbi'nde pilot olarak görev almış ve çeşitli keşif uçuşlarına katılmıştır. İlk kol uçuşu da, Balkan Harbi'nden kısa bir süre sonra Mehmet Fesa EVRENSEV liderliğinde Fethi ve Fazıl Beyler'den oluşturulan bir ekip tarafından gerçekleştirilmiştir. 14 Kasım 1913 tarihinde yapılan bu ilk kol uçuşu, Yeşilköy (İSTANBUL) – EDİRNE ve EDİRNE-Yeşilköy (İSTANBUL) arasında yapılmıştır.
Balkan Harbi'nden sonra İstanbul Numune Tayyare Bölüğü'ne, 1914 yılında da Yeşilköy Tayyare Mektebi Başöğretmenliği'ne atanmıştır. Türk Hava Kuvvetleri'nde ilk akrobasi uçuşu Fazıl Bey tarafından 5 Mart 1914 tarihinde gerçekleştirilmiş ve bu denemede Fazıl Bey 400 m. irtifada "VİRİL" hareketini yapmayı başarmıştır. O tarihlerde dünya havacıları içinde “Viril” yapabilen çok az sayıda pilot bulunmaktaydı. İlk“Viril” Rus Pilotu Nesterof ile Fransız pilotu Pegeat tarafından AĞUSTOS ve EYLÜL 1913’de gerçekleştirilmişti. Bu tarihten yaklaşık altı ay sonra bu konuda hiç ders almadan aynı akrobasi hareketi Fazıl Bey tarafından da başarılmıştır.
Çanakkale Muharebeleri'ne katıldıktan sonra Fazıl Bey 1915 yılında 4 ncü Ordu kuruluşundaki Birüssebi Tayyare Müfrezesi Komutanlığı’na atanmış ve 25 Eylül 1915'de de Birüssebi'den ayrılarak Irak Grubuna katılmış, ardından 2 nci ve 3 ncü Tayyare Bölükleri'nde; Elcezire ve Irak Cepheleri'nde Kutül Amare ve Medine Muharebeleri'ne katılarak üstün yararlılıklar göstermiştir.
Kasım 1917'de Berlin'deki Mübayaa Komisyonu Tayyare Kısmı’na, Temmuz 1918'de de Yeşilköy 9 ncu Tayyare Bölüğü'ne atanmış ve 25 Ekim 1918 tarihinde İstanbul'a hücum eden 5 İngiliz uçağıyla tek başına hava muharebesine girmiş ve onları püskürtmeyi başarmış, kendisi ağır yaralı durumda, uçağı da hasarlı olarak İstasyon'a inmiştir. İki ay kadar hastanede tedavi gördükten sonra Yeşilköy Tayyare İstasyon Komutanlığı’na katılmış ve Yeşilköy'den Maltepe'ye nakledilen Tayyare İstasyonu'ndaki uçakların bir kısmının Anadolu'ya kaçırılmasını sağlamak için uğraşmış, bu başarılamayınca Maltepe'den kaçarak Anadolu'daki Milli Kuvvetlere katılmıştır.
Anadolu'ya geçtikten sonra Konya Tayyare İstasyonu'ndaki faaliyetlere katılmış ve hazırlanan üç uçakla Uşak'ta kurulan "Kartal Müfrezesi" adlı, Milli Mücadele'nin ilk hava birliğine komuta ederek bizzat hava harekatını başlatmıştır. Fazıl Bey, uçakların altına Kartal resmi çizdirdiği için anılan müfrezeye “Kartal Müfrezesi” adı verilmiştir. Müteakiben, bu müfreze 2 nci Tayyare Bölüğü adını almıştır. 1920-1922 yılları arasında Kartal Müfrezesi, 2 nci Tayyare Bölüğü ve Batı Cephesi Tayyare Bölüğü'ne komuta etmiş ve Demirci, Birinci ve İkinci İnönü, Kütahya ve Sakarya Muharebeleri'ne bizzat katılarak büyük yararlılıklar göstermiştir.
Çanakkale Muharebeleri, Birinci Dünya Harbi ve İstiklal Savaşında gösterdiği başarılarından ötürü Fazıl Bey; Harp, Muharebe Gümüş Liyakat, 5 nci Rütbeden Kılıçlı Mecidi Madalyası, Gümüş İmtiyaz Madalyası, İstiklal Madalyası ve T.B.M.M.'den Takdirname ile ödüllendirilmiştir. 1915 yılında üsteğmen, 1918 yılında yüzbaşı olan Fazıl Bey’in rütbesi, 1922 yılındaki Büyük Taarruz'dan sonra Binbaşılığa yükseltilmiştir
İstiklal Savaşı’nın sona ermesinden sonra, İzmir'de toplanan hava birliklerine Grup Komutanı olarak atanmış, aynı zamanda Hava Okulu'nda Uçuş Baş Öğretmenliği yapmıştır. Bu görevde iken 27 Ocak 1923 tarihinde pilotaj eğitimi için öğrencisi Dz.Astsb.Mehmet Emin ile birlikte uçuş sırasında düşmüşler, hastaneye götürülen her ikisi pilotumuz da kurtarılamayarak şehitlik mertebesine erişmişlerdir.
Fazıl Bey'in Kabri, İzmir Hava Şehitliği'ndedir.
ATATÜRK tarafından 16 Şubat 1925 tarihinde kurulan Türk Tayyare Cemiyeti’nin (Türk Hava Kurumu) Kuruluş Yönergesi’nin 36 ncı maddesinde; ‘Her senenin 27 Kanunusani (Ocak) günü Türkiye Tayyare Şehitlerinin ihtifal günü olarak kabul edilmiştir. ..” hükmü yer almıştır. Bu yönerge gereğince, Fazıl Bey’in şehit olduğu gün, 1926 yılından itibaren 1935 yılına kadar bütün Türkiye’de “Hava Şehitlerini Anma Günü” törenleri düzenlenmiştir. Ancak, Ocak ayının Türkiye’nin en soğuk aylarından birisi olması yüzünden yurdun bir çok yerinde törenlerin istenildiği gibi icra edilememesi nedeniyle, 1935 yılında yapılan THK.’nun 6 ncı Kurultayı’nda daha uygun bir zaman olması bakımından Hava Şehitleri’ni Anma Törenleri’nin her yılın 15 Mayıs günü düzenlenmesi kararı alınmıştır. 1935 yılından 2002 yılına kadar 15 Mayıs’da düzenlenen anma törenleri, 2002 yılından itibaren 18 Mart tarihinde yapılmaya başlanmıştır. Hava Şehitlerimiz diğer kuvvet mensubu şehitlerimizle birlikte aynı gün anılmaktadır.
