…Osmanlı Sultanları…
Konu içeriğinde olan isimler
Osman Gazi
Orhan Gazi
1. Murat (Hüdavendigar)
Yıldırım Bayezid Han
1. Mehmet (Çelebi)
2. Murad Han
Fatih Sultan Mehmed
2. Bayezid Han
Yavuz Sultan Selim
Kanuni Sultan Süleyman
2. Selim Han
3. Murad Han
3. Mehmed Han
1. Ahmed Han
1. Mustafa Han
2. Osman (Genç)
4. Murad Han
İbrahim Han
4. Mehmed Han
2. Süleyman Han
2. Ahmed Han
2. Mustafa Han
3. Ahmed Han
1. Mahmud Han
3. Osman Han
3. Mustafa Han
1. Abdülhamid Han
3. Selim Han
4. Mustafa Han
2. Mahmud Han
Abdülmecid Han
Abdülaziz Han
5. Murad Han
2. Abdülhamid Han
5. Mehmed (Reşat) Han
6. Mehmed (Vahidettin) Han
Osman Gazi
Osmanlı Devleti’ nin Kurucusu.
Oğuzların Kayı boyundan, Türkiye Selçuklularının uç beyi ErtuğrulGazi’ nin oğlu olup, 1258 senesinde Söğüt’ te doğdu. Küçük yaştan itibaren İslam ilimlerini öğrenen Osman Gazi, ayrıca mükemmel bir askeri talim ve terbiye gördü. 1277′ de Anadolu‘ nun İslamlaştırılıp, Türkleşmesi faaliyetine katılan gönül sultanlarından ve ahilerden biri olan Şeyh Edebeli’ nin kızı ile evlendi. Babası ErtuğrulGazi’ nin 1281′ de vefatı üzerine bey seçilip iradeyi ele aldı..
Osman Beyi Kayıların başına geçince Söğüt’ ü kendisine merkez yaparak Akçakoca, Gazi Abdurrahman, Aykut Alp ve Konur Alp gibi beylerle Bizans’ a karşı fetihlere girişti. 1285′ de Kulaca Hisar’ ı feth edildi. 1288′ de İnegöl ve Karacahisar tekfurlarının kuvvetlerini Ekizce’ de bozguna uğrattı. Bu savaşta Osman Gazi‘ nin kardeşi Saru Batu şehid oldu.
Osmanlıların daha sonra Karacahisari Taraklı ve Göynük’ ü elde etmesi üzerine, bölge tekfurları ittifak ederek Osman Gazi‘ yi bir düğün münasebetiyle öldürmek istediler. Dostui Harmankaya hakimi Köse Mihal (ki daha sonra İslamiyet’i kabul ederek Mihal Gazi adını almıştır)’ in haber vermesi ile vaziyeti öğrenen Osamn Gazi sür’atle harekete geçerek Bilecik ve Yarhisar’ ı zabt etti. Gelini ele geçirerek Nilüfer adını verip, oğlu Orhan Gazi ile nikahladı.
1299′ da Türkiye Selçuklu sultanlığındaki iktidar boşluğundan faydalanan Osman Gazi istiklalini ilan etti. 1301′ de Yenişehir’ i alarak İznik ve Bursa’ nın fethinin yolunu açtı. Bursa, Kite ve Atranos tekfurlarının kuvvetlerini Koyunhisar mevkiinde bozguna uğrattı. Bu zaferden sonra Kestel, Kite ve Ulubat kaleleri Osmanlıların eline geçti.
1308′ de İznik’ in en mühim ileri karakolu olan Karahisar ele geçirildi. Böylec İznik-İzmit karayolu Türklerin hakimiyetine girmiş oldu. Osman Bey artık başta Bursa olmak üzere İznik ve İzmit’in zabıtını ilk hedef olarak görüyordu. 1314 yılında başlayan Bursa kuşatması, 10 senden fazla sürdü. 1324′ de hastalanan Osman Bey, kumandayı oğlu Orhan’ a devretti.
Osman Gazi, oğlu Bursa’ yı fethettiği sırada vefat etti (1326). Naşı Bursa’ ya götürülerek Gümüşlü Künbet’ defn edildi.
Osman Gazi salih bir müslüman olup, İslam ahlakının iyi ve güzel vasıflarına sahipti. Az sayıdaki aşiret kuvvetleriyle Bizans ordusunu ve tekfurlarını üst üste mağlup edip zaferler kazanarak dünya’ nın en uzun ömürlü hanedanını ve en büyük devletlerinden birini kurdu. Bir taraftan fetihlere devam ederken, diğer taraftan devler taşkilatının müesseselerini mükemmel bir şekilde kurmaya ve sistemleştirmeye çalıştı. Ömrü, Rum kafirleri ile savaşmakla ve İslamiyet’ i yaymakla geçti. Vefat edeceği zaman, oğlu Orhan Bey‘ e gönderdiği vasiyetnamesi, İslamiyet’ e olan sevgi ve saygısını ve Türk milletinin rahat ve huzurunu düşündüğünü ve insan haklarına gönülden bağlılığını açıkca bildirmektedir. Vasiyetnemenin özü şöyledir:
“Allah‘ü tealanın emirlerine muhalif bir iş işlemiyesin! Bilmediğini ulemadan sorup anlayasın. İyice bilmeyince bir işe başlamayasın. Sana itaat edenleri hoş tutasın. Askerine in’amı, ihsanı eksik etmeyesin ki, insan ihsanın kulcağızıdır. Zalim olma! Alemi adaletle şenlendri. Ve Allah için cihadı terk etmiyerek bani şad et! Ulemaya riayet eyle ki, din ve devlet işleri nizam bulsun. Nerede bir ilim ehli duyarsan ona rağbet ve yumuşaklık göster; Askerine ve malına gurur getirip ulemedan uzaklaşma. Bizim mesleğimiz Allah yoludur ve maksadımız Allah‘ ın dinini yaymakdır. Yoksa, kuru gavga ve cihangirlik davası değildir. Sana da bunlar yaraşır. Daima herkese ihsanda bulun! Memleket işlerini noksansız gör! Hepinizi Allahü tealaya emanet ediyorum. “
Orhan Gazi
Osmanlı padişahlarının ikincisi.
Sultan Osman Gazi‘nin oğlu olup, dedesi ErtuğrulGazi’ nin vefat ettiği 1281 senesinde Söğüt’ te doğdu. Küçük yaştan itibaren tam bir disiplin ve intizam ile istikbalin beyi olacak şekilde yetiştirildi. Şeyh Edebali ve Dursun Fakih gibi alimlerden ilim öğrenip, feyz aldı. Gençliğinden itibaren Bizans tekfurlarıyla olan gazalara katıldı. Kumandanlık ve devlet idaresi konusunda bilgi ve tecrübe kazandı. Babasının yaşlılığı dolayısıyla 1324′ den itibaren devlet idaresinin başına geçti. Osman Gazi, onu Bursa’ nın fethiyle görevlendirdi.
Orhan Bey‘ in 1326′ da Bursa’ yı fethi sırasında Osman Gazi vefat etti. Babasının naşını Bursa’da Gümüşlü Künbed’ e nakledildikten sonra Osmanlı Devleti’ nin ikinci sultanı olarak tahta geçti ve devlet merkezini Yenişehir’ den Bursa’ ya nakletti.
Bundan sonra fetih ve gaza hareketine hız veren Orhan Gazi, 1329′ da Bizans kuvvetlerini Pelakanon’ da ağır bir yenilgiye uğrattıktan sonra 1330′ da İznik’ i aldı. Devlet‘ in geçiçi merkezi haline getirilen İznik şehri imar edilerek, İslami eserlerle süslendi. Orhan Gazi, İznik’ in en büyük kilisesini camiye çevirerek burada Cuma namazı kıldı..
Fetih hareketine devam eden Orhan Gazi, 1331′ de Taraklı, Mudurnu ve Göynük kasabalarını, 1333′ de Gemlik, 1336′ da Kirmastı, Mihaliç ve Ulubat kasabalarını zabt etti. 1337′ de ise İzmit’ in fethi ile, Kocaeli yarımadasının tamamı Osmanlıların eline geçti.
1353′ de Bizans’ taki iç karışıklıklardan faydalanan faydalanan Orhan Gazi, Gelibolu’ da Çimbe kalesine sahip oldu. Bu, Osmanlıların Rumeli’ ye geçerek bölgeleri tanımaları ve gelecekteki fetihleri bakımından önemli rol oynadı. Nitekim oğlu Süleyman Paşa’yı Rumeli’ deki kuvvetlerin başına tayin eden Orhan Gazi, Bolayır’ dan Tekirdağı’na kadar uzanan bölgeyi feth ettirdi.
Diğer taraftan Anadolu‘ da da birliği, sağlama çalışmalarına hız veren Orhan Gazi; Karesioğullarından 1345′ de Balıkesir’ i, 1350′ de ise Bergama ve Edremit’ i, Eretna beyliğinden de 1354′ de Ankara’ yı aldı.
Orhan Gazi, büyük oğlu büyük oğlu Süleyman Paşa’ nın 1359′ da bir av sırasında attan düşerek vefat etmesi üzerine üzüntüsünden hastalandı ve 1360′ da vefat etti. Bursa’ daki Gümüşlü Künbet’ e defnedildi.
Şahsiyeti nesillere örnek mahiyette olan Orhan Gazi, halim-selim olup, son derece merhametliydi. Kolay kızmaz, kızınca da belli etmezdi. Askerlerini ve tebasını kendinden fazla korurdu. Çok adildi. “Adaletin en kötüsü geç tecelli edenidir. sonunda hüküm isabetli olsa geçken adalet zulümdür.” buyururdu. Orhan Gazi’ nin İslam ahlakına hayran olup, adaletine gıpta eden hıristiyanlar kendi soyundan ve dininden hanedanların yerine , Osmanlı isaresini tercih ederlerdi.
Orhan Gazi devrinde fethedilen beldeler ilmi, mimari ve sosyal te’sislerle süsülendi. İznik fethedilince, manastırı medreseye çevirerek ilk Osmanlı medresesini kurdu. Yine İznik’ te yaptırdığı imaretin açılışında kendi eliyle fakirlere aş dağıttı. Ahalisinden müslim ve gayri müslim hiç kimsenin aç kalmamasına gayret etti.
Cihaddan vazgeçmez ve emri altındakileri devamlı Allahü tealanın dinini yaymaya teşvik ederdi. Oğlu Murad Gazi’ ye “Oğul! Cennet - mekan babam Osman Gazi Han bir avuç toprağı beylik yaptı. Biz Allah‘ ın izniyle beyliği sultanlığa çevirdik. Sen daha da büyüğünü yapacaksın! Osmanlı‘ ya iki kıt’a üzerinde hükmetmek yetmez. zira İ’la-yı kelimetullah (Allahü tealanın ismi şerifini yüceltmek, İslamiyet’ i yaymak) azmi iki kıt’ aya sığmayacak yüce bir azimdir.” diyerek son vasiyetini yapmıştır.
1. Murat (Hüdavendigar)
Osmanlı padişahlarının üçüncüsü, veli ve ahi şeyhi. Orhan Gazi‘nin oğlu olup, 1326′ da Bursa’ da doğdu. Küçük yaştan itibaren devrin alimleri tarafından büyük bir ihtimamla yetiştirildi. Daha sonra Lala Şahin Paşa’ nın yanında idare ve harp bilgilerini öğrendi. ağabeyi Rumeli Fatihi Süleyman Paşa’ nın 1359′ da vefatı dolayısıyla Rumeli’ deki ordunun kumandasına getirildi. Kısa bir müddet sonra da babasının vefatı üzerine Bursa’ ya davet edilip, Osmanlı tahtına geçti (1360).
Murad Han, ağabeyi Süleyman Paşa’ nın başlattığı Rumeli fütuhatını büyük bir siyasi deha ile kısa zamanda geliştirdi. 1362′ deEdirne’yi fethederek devlet merkezini buraya taşıdı. Anadolu‘daki Türkmen aşiretlerini, fethettiği bölgelere yerleştirerek bölgede Türk nüfusunun çoğunluğu ele geçirmesini sağladı. Bu göçler sayesindedir ki, Osmanlı Türkleri Viyana önlerine kadar ilerledi ve Rumeli’ de Osmanlı hakimiyeti beşyüz yıl devam etti.
Osmanlı Devleti’ nin Rumeli’ de ilerlemesini durdurmak için Papa Beşinci Urban’ ın teşvikiyle Macar, Sırp, Bosna, Eflak ve Bulgar kuvvetlerinden meydana gelen bir haçlı ordusu Sırpsındığı savaşında Hacı İlbeyi komutasındaki birliklerce bozguna uğratıldı (1364). bu büyük zaferi Yanbolu, Samaku, Gümülcine, İskeçe, Kavala, Dırama, Serez ve Karaferye gibi önemli kalelerin fethi takip etti. Bu arada harekat halindeki Osmanlı akıncıları Vardar’ ı geçip Sırbistan, Bosna, Arnavutluk ve Dalmaçya’ ya kadar uzanan Adriyatik denizine dayandılar.
Murad Han bir taraftan fetih hareketlerine devam ederken, diğer taraftan ortaya çıkan mali, idari ve askeri ihtiyaçları karşılamak için tedbir aldı. Tımar teşkilatı geliştirildi. Yaya, müsellem ve yeniçerilere ilaveten kapıkulu askerinden maaşlı süvari ocağı kuruldu.
Murad Han 1387′ de Osmanlı topraklarına tecavüzü adet haline getiren Karamanoğlu üzerine sefere çıktı. Konya önünde Karamanoğlu kuvvetlerini bozguna uğratarak Konya ve Beyşehir’ i alıp Bursa’ ya döndü.
Bu sırada Sultan Murad’ ın anadolu‘ da uğraşmasını fırsat bilen Bosna, Sırp ve Bulgar kralları Osmanlıları Balkanlardan atmak için ittifak kurmuşlardı. Sultan Murad Han 150.000 kişilik bu müttefik kuvvetlerini Kosova’ da karşıladı. 8 Ağustos 1389 berat gecesi idi. Abdest alıp iki rekat hacet namazı kılan Sultan sonra ellerini açıp Cenab-ı Hakk’a gözyaşları içinde şöyle yalvardı. “Ya Rab! Bu mü’minleri küffar elinde mağlub edip helak eyleme. Bunları mansur ve muzaffer eyle. Ya ilahi! Mülk ve kul senindir. Sen kime istersen verirsin. Ben dahi aciz bir kulunum. Mülk ve mal benim maksafım değildir. Hemen halis ve muhlis senin rızanı isterim. Beni bu müslümanlara kurban eyle. Evvel beni gazi kıldın, şimdi de şehadet nasip kıl! Amin.”
Ertesi gün Birinci Kosova savaşında düşman büyük bir bozguna uğradı. Ancak sultan zaferin şükranesi olarak savaş meydanında gezerken Miloş Obiliç adında bir Sırp tarafından hançerle vurularak yaralandı. Çok geçmeden de arzuladığı şehidlik mertebesine kavuştu.
Azim, irade, vakar ve ciddiyet sahibi olan Sultan Murad Han, din farkı gözetmeksizin tebeasına karşı çok şefkatli ve merhametli idi. Samimi şahsiyeti ile içte ve dışta sevgi ve saygı uyandırdı. Hukuki, mali ve askeri sahalarda yaptığı esaslı teşkilatlar ile kudretli bir devletin temellerini attı. Kararlarını mutlak surette tecrübeli beyleriyle müzakere ettikten sonra verirdi. Kendi mütalaasına aykırı fikirleri de dinler yerinde gördüklerini kabul eder, itirazlara ehemmiyet verirdi. Bu hali başarılarında çok etkili olmuştur.
Fethedilen yerlerde imar faaliyetlerine de önem veren Murad Han, yeni fethettiği Edirne’ yi; cami, medrese, han, hamam saray gibi eserlerle Türk-İslam beldesi halina getirdi. Memleketin çeşitli yerlerini hayır eserleri ile donattı
Yıldırım Bayezid Han
Osmanlı sultanlarının dürdüncüsü.
Sultan Murad-ı Hüdavendigar’ ın oğlu olup, 1360 yılında Gülçüçek hatun‘ dan doğdu. Küçük yaştan itibaren zamanın en seçkin alimlerinden ilim öğrendi. Değerli kumandanlardan askerlik, sevk ve idare derleri gördü. 1381 yılında devlet idaresinde yetişmesi için Kütahya’ ya vali tayin edildi. 1389′ da haçlı ordusu ile yapılan Birinci Kosova savaşına katılarak büyük kahramanlık gösterdi. Babası Sultan Murad, bu savaş sonunda bir Sırplı tarafından şehid edilince, devlet şleri gelenlerinin müşterek kararı ile Osmanlı tahtına geçti.
İlk olarak Sırbistan işleri yoluna koyan Yıldırım Bayezid bu sırada kendisine karşı ittifak eden Anadolu Beylikleri üzerine yürüdü. Sür’atle hareket ederek Aydınoğulları, Saruhanoğulları, Germiyanoğulları, Menteşe ve Hamidoğulları beyliklerini ortadan kaldırdı (1390). Karamanoğulları beylğini itaat altına aldı. (1391). 1391′ de İstanbul’ u muhasara etti ve yedi aylık bir kuşatmadan sonra şehirde bir Türk mahallesi kurulması, bir cami yapılması ve verginin arttırılması şatıyla anlaşma yaptı. 1392′ de Kastamonu üzerine yürüyerek, Candaroğlu topraklarını ele geçirdi. 1394′ de Selanik ve Yenişehir’ i (Mora) alan Osmanlı orduları, Teselya ve Arnavutluk’ a kadar ilerlediler.
Yıldırım Bayezid‘ in 1395′ de İstanbul’ u ikinci defa muhasarası yeni bir haçlı ordusunun hareketine yol açtı. bütün Avrupa milletlerinden meydana gelen haçlılar, Osmanlılara ait Niğbolu kalesini kuşatmışlardı. Adına yaraşır bir sür’atle gelen sultan Bayezid haçlıları Niğbolu kalesi önünde ağır bir bozguna uğrattı (25 Eylül 1396). Esir edilen ve fidye karşılığı serbest bırakıldıktan sonra padişaha karşı bir daha savaşmamaya yemin eden Avrupalı asilzadeler ve şövalyelere Yıldırım Bayezid Han şöyle diyordu: “Ettiğiniz yeminleri size iade ediyorum. Gidiniz, yeniden ordular toplayınız ve bizim üzerimize geliniz. Bana bir kere daha zafer kazanmak imkanı sağlamış olursunuz. Zira beni Allahü tealanın dinini yaymak ve O’nun rızasına kavuşmak için dünyaya gelmişim.”
Niğbolu zaferinden sonra Osmanlı akıncıları Macaristan içlerine kadar girerek pek çok ganimetlerle döndüler. 1397′ de İstanbul’ un üçüncü defa kuşatan Bayezid, Bizans’ ın denizle bağlantısını kesmek için Anadolu hisarını inşa ettirdi.
Yıldırım Bayezid‘ in 1398′ de Karaman ve 1399′ da Dulkadırlı topraklarına girmesinden sonra topraklarını kaybeden Anadolu beyleri bu sırada Hindistan seferinden dönen Timur‘ a sığınarak, onu Osmanlı sultanına karşı kışkırttılar. Bu arada Timur‘ dan kaçan Karakoyunlu ve Cezayir beyleri de Yıldırım Bayezid‘ i Timur‘ a karşı tahrik ediyorlardı. Bu tahrikler ve Timur‘ un Osmanlılara ait Sivas’ ı alması neticede iki büyük Türk hakanını Ankara’ da karşı karşıya getirdi. Çubuk ovasında yapılan ve çok şiddetli geçen muharebe sonunda Osamnlı ordusu, mağlubiyete uğrarken, Yıldırım Bayezid Han yedi ay kadar sonra kederinden ve nefes darlığından kırkdört yaşında vefat etti (1403). Timur Han ölüm haberini alınca; “Yazık oldu, büyük bir mücahidi kaybettik.” demekten kendini alamadı.
Sultan Yıldırım Bayezid, çevik, atılgan, cesur aynı zamanda hadiselerini kavramış iyi bir kumandandı. Ani olaylar karşısında soğuk kanlılığını muhafaza ederek kakarını verir ve ordusunu sür’atle istediği yere sevk ederdi. Adeleti çok meşhurdu. Alimlerin sohbetlerinde bulunur, onların Allahü tealanın emir ve yasaklarını bildiren sözlerini gönülden kabul ederdi. Evliyaya çok hürmette bulunurdu. Osmanlı topraklarının her tarafından cami, mescid, darüşşifa, medrese, imaret ve misafirhaneler yaptırdı. Ayrıca bütün bu imaretler için geniş vakıflar kurdurdu. Bursa’ daki Ulucamii yaptırdığı en önemli eseridir.
1. Mehmet (Çelebi)
Osmanlı padişahlarının beşincisi ve Osmanlı Devleti’ nin ikinci kurucusu.
Babası Sultan Yıldırım Bayezid Han, annesi Germiyanoğlu Süleyman Şah’ ın kızı Devlet Hatun’ dur. Küçüklüğünden itibaren devrin en yüksek alimlerinden ders aldı. Din ve fen ilimlerini öğrendi. 1393′ de devlet idaresinde tecrübe sahibi olmak üzere Amasya’ ya sancak beyi tayin olundu.
Çelebi Mehmed, Ankara savaşından (1402) sonra parçalanan Osmanlı topraklarını yeniden bir idare altında birleştirmek için fervet devrinde (1402-1413) kardeşleri Süleyman, İsa ve Musa Çelebiler ile mücadele etti. En son 1413′ de Çamurlu mevkiinde, Musa Çelebi kuvvetlerini bozguna uğrattıktan sonra, Edirne’ de tahta çıktı. Böylece Osmanlı Devleti’ ni karşılaştığı bu büyük bunalımdan kurtararak devletin birliğini sağlayan Çelebi Sultan Mehmed, ilk olarak elden çıkan toprakları geri almaya çalıştı.
1414′ de Anadolu üzerine yürüyerek Aydın oğlu Cüneyd Bey’ in elinden Kayacık, Nif ve İzmir’i aldı. Karamanoğulları’ na ait Konya’ yı muhasara etti ise de İkinci Mehmed’ in af dilemesi ve tabiiyetini arzetmesi üzerine barış yaptı. Ancak Karamanoğlu’ nun sözünde durmaması üzerine Sultan Mehmed, şehri ikinci defa kuşatarak zabtetti (1415). Daha sonra yapılan antlaşmayla Konya’yı Karamanoğulları’ na bırakan Sultan, Beypazarı, Sivrihisar, Akşehir, Yalvaç ve Beyşehir kalelerini ülkesine kattı.
Bundan sonra, evvelce Musa Çelebi ile birleşerek kendisine karşı hareket eden ve vergisini de göndermeyen Eflak beyi Mirça üzerine yürüyen Sultan, onu Yer-Göğü’ de mağlup etti. Mirça, üç yıllık vergisini ödediği gibi, oğlunu da rehin olarak bıraktı. Rumeli’ den dönüşünde Candaroğulları üzerine yürüdü. Tosya, Çankırı ve Kalecik’ i ele geçirdi. 1419 ve 1420′de ilk defa Tuna ırmağının kuzeyine geçerek Basarabya’ ya girdi.
Çelebi Mehmed devrinin en önemli iç hadisesi Şeyh Mahmud Bedreddin isyanıdır. İslam’ a uymayan sapık fikirlerini halk arasında yayn Şeyh Bedrettin’ in çıkardığı isyan kısa sürede Karaburun’ dan Amasya’ ya kadar yayıldı. Ancak ülkeye tek başına hakim olduğu günden beri Şeyh Bedrettin’ in hareketlerini dikkatle takip eden Sultan, Şeyhin ve tarafdarlarının başlattığı bu ayaklanmayı zamanında bastırmaya muvaffak oldu. Yakalanan Şeyh Bedrettin İslam alimlerinin fetvası üzerine idam edildi.
Aynı yıl Rumeli’ de taht mücadelesine giren ve Düzmece Mustafa olarak da bilinen kardeşi Mustafa Çelebi‘yi yenilgiye uğrattı. Mustafa Çelebi kaçarak Bizans İmparatoruna sığındı. Bu olaydan kısa bir müddet sonra Sultan, Edirne’ de avlanırken rahatsızlandı ve çok geçmeden de 26 Mayıs 1421′ de vefat etti. Naşı Burasa’ ya getirilerek Yeşil Türbe’ ye defn edildi.
Osmanlı Devleti’ nin ikinci kurucusu kabul edilen Çelebi Mehmed, sabırlı, azim ve irade sahibi sözüne ve vadine sadık, vakur bir hükümdar idi. Sekiz yıllık saltanatını Allahü tealanın dinine hizmet etmek ve yolunu yaymak için kuvvetli bir devlet kurmaya feda etti. Küçük ve büyük yirmi dört muharebede bulunarak kırka yakın yara aldı. İçte ve dışta daimi olarak din ve devlet düşmanlarıyla mücadele halinda iken yazdığı bir şiiri:
“Cihan hasm olsa, Hakk’ dan nusret iste!
Erenlerden dua vü himmet iste!” beytiyle başlamaktadır. Çelebi Mehmed, memleketindeki refahtan diğer müslümanlara da pay vermek, Resul-i ekremin mübarek komşularının dualarını almak için her sene onlara hediyeler gönderme adetini başlattı. Sürre alayı adı verilen bir hey’etle gönderilen hediyeler, Mekke ve Medine’ deki mubarek yerlerin tamir ve bakımı ile fakirlerin yiyecek ve giyecekleri için sarf edilirdi.
Memleketin imarına büyük önem veren Sultan, Bursa’ da Yeşil Türbe ile bir cami, medrese ve imaret, Edirne’ de bir cami ve bedesten, Amaya’ da da oğlu Kasım için bir türbe yaptırmıştır.
2. Murad Han
Osmanlı padişahlarının altıncısı.
1404 senesinde Amasya’ da doğdu. Küçüklüğünden itibaren devrin en büyük alimlerinden ders alarak yetişti. 1415 yılında idari ve askeri bilgileri öğrenip tecrübe kazanması ve devlet yönetimine hazırlanması gayesiyle Amasya sancakbeyliğine gönderildi. Bu görevde iken 1420′ de vezir-, azam Bayezid Paşa ile birlikte Börklüce Mustafa ve Torlak Kemal isyanlarını bastırdı. Babasının 1421′ de vefatı üzerine 25 Haziran 1421′ de Bursa’ da tahta çıktı.
Murad Han’ ın yılları isyanları bastırmakla geçti. Bizans imparatoru Manuel’ in tahriki ile amcası Mustafa Çelebi Saltanatını ilan etti. Yine Anadolu beyliklerinden Germiyanoğulları, Ramazanoğulları ve Menteşeoğulları da Osmanlı tabiiyyetini tanımıyarak ayaklandılar. Murad Han, amcasının kuvvetlerini Ulubat çayı kenaında bozguna uğrattıktan ve kendisini de yakalatıp öldürttükten sonra İstanbul’ u kuşattı. Ancak bu defa Karamanoğulları teşviki ile kardeşi küçük Mustafa Çelebi‘ nin isyanı ile karşılaştı. Onun İznik’ i alarak, Bursa üzerine yürümesi ie İstanbul kuşatmasını kaldıran Murad Han, 1423′ de İznik’ i geri alarak kardeşini idam ettirdi. Sonra da sür’atle harekete geçerek, Anadolu beyliklerini itaat altına aldı. 29 Mart 1430′ da Venediklilerden Selanik kalesini zabtetti. Fetihten sonra yeni muhacirlerle iskan edilen şehir, çok geçmeden bir Türk-müslüman şehri hüviyetini aldı.
1432′ de Osmanlı aleyhine Karamanoğulları, Macaristan krallığı ve Sırp despotu anlaştılar. İki ateş arasında kalmak istemeyen Murad Han, Rumeli beylerbeyi Sinan Paşa’ yı Macarlar üzerine gönderdi. Bu kuvvetler Macarları Tuna nehri kenarında perişan ettiler. Bundan sonra Karamanoğulları üzerine yürüyen Sultan, Konya ve Seydişehir’ i aldı. İbrahim Bey’ in özür dilemesi üzerine sulh yapıldı.
Murad Han, 1437′ de büyük bir kuvvetle Tuna’ yı geçerek Transilvanya’ ya girdi. Zibin şehrine kadar pek çok kale fethedildi. 1439′ da Belgrad kalesi muhasara altına alındı ise de, bir netice elde edilemedi.
1444′ de Macarla yapılan Segedin antlaşmasından sonr, saltanatı, geleceğin Fatih‘ i oğlu Memed’ e terkeden Murad Han, Manisa’ ya çekildi. Fakat bu taht değişikliğinden istifade eden Avrupalılar, Türkleri Rumeli’ den çıkarmak için yeni bir haçlı ittifakına giriştiler. Bunun üzerine tekrar ordusunun başına geçen Murad Han, Bizans İmparatorluğu ile Macar, Leh, İtalyan, Çek, Litvanya, Hırvat, Fransız, Alman ve Venediklilerin katıldığı bir büyük haçlı ordusunu Varna’ da ağır bir yenilgiye uğrattı. 1448′ de Kosova’ da haçlıları ikinci defa bozguna uğratarak Osmanlıların bu toprakalrdan atılamıyacağını gösterdi. Murad Han 47 yaşında iken 3 Şubat 1451 günü vefat etti.
İnce ruhlu, hassas lütufkar, adil, merhametli, sözüne sadık, cesur ve tedbir sahibi, kumanda kabiliyeti yüksek bir devlet adamı idi. On iki yaşında şehzade iken başlayan muhabere hayatı vefatına kadar devam etti. Devlet işleri ile yakından ilgilenen Murad Han İslamiyet’in yayılması için herşeyini fedaya hazırdı. Bu halini Varna fetihnamesindeki sözleri açık olarak göstermektedir.
“Bizler Allahü tealanın ihsanlarının, şükrünü yerien getirebilmek için bütün günlerimizi, senelermizi, İslam dinine hizmete, Allahü tealanın bize emaneti olan insanları ruh, düşüce, beden ve dünyalık bakımından saadet ve selamete kavuşturmaya adadık. İnsanlığın dünyevi ve uhrevi huzur ve seadeti, yalnız İslam dinine uymakla tahakkuk edebileceğinden, biz de bütün ömrümüzü, her şeyimizi Muhammed aleyhissamın dinini sancağını yüceltmeye, O’nun dinini bütün insanlara ulaştırmaya gayret ettik. Dünyada yegane gayemiz ve maksadımız halisane olarak budur…”
İmar işlerine de ehemmiyet veren ikinci Murad Han, çok eser bıraktığı için Ebu’l-Hayrat diye anıldı. Bursa, Edirne ve başka şehirlerde yolcular için imaret ve ulema için medreseler yaptırdı. Bu faaliyetler neticesinde doğudan pek çok alim ve san’at erbabı Osmanlı ülkesine gelerek ilim hayatına yeni bir canlılık kazandırmıştır.
Fatih Sultan Mehmed
Yedinci Osmanlı padişahı ve İstanbul Fatihi.
Sultan Murad Han, oğlu şehzade Mehmed’ i yanlız din ve fen ilimlerinde yüksek bir tahsil yaptırmak ve bir takım kültür dillerine (Arapça, Farsça, Latince, Yunanca ve Sırpça) sahip olarak yetiştirmekle kalmadı. O, bu kudretli ve kabiliyetli şehzadeye tecrübeli devlet adamlarından ve büyük alimlerden müteşekkil yüksek bir muhiti, maddi-manevibakımlardan devrin en üstün ordusunu ve nihayet bütün düşmanlarını ve Haçlı ordularını yere seren rakipsiz ve sağlam bir devleti de miras bırakmıştı.
Bununla beraber 21 yalında tahta oturan genç Hakan, daha ilk günlerde devleti ve ordusunu daha büyük hamleler yapacak bir kudrete ulaştırdı. Şehzadeliğinden beri bir an önce İstanbul’ u fethetmek ve hazret-i Peygamberin “Kostantiniyye (İstanbul) muhakka feth edilecektir. Bu fethi yapacak hükümdar ne güzel hükümdar ve onun askerleri ne güzel askerdir.” müjdesine mazhar olmak istiyordu. Bu gaye ile askeri tarihin kaydettiği en büyük ateşli silahlar ve toplar ile ordusunu dayanılmaz bir kudret halina getirdi. Ayrıca 1000 yıllık tarihi boyunca bütün muhasaraları muvaffakiyetsizliğe uğratan surları aşmak için seyyar kuleler kurdu. Nihayet 6 Nisan’ da başlayan kuşatma, 22 Nisan’ da Fatih‘ in donanmayı Beşiktaş’ tan Haliç’ e indirmesiyle çok şiddetli bir duruma girdi. 29 Mayıs 1453 ‘ de yapılan son taarruzla şehri alarak ortaçağa son verdi.
Beyaz bir at üzerinde ve muhteşem bir alayla Topkapı’ dan şehre giren Fatih Sultan Mehmed, doğuca Ayasofya’ ya gitti. Kapıya gelince attan inip, secdeye vardı. Mabedi temizletti, tasvirlerden kurtardı ve ilk Cuma namazını orada bütün gazilerin sevinç ve heyecanları içinde kıldı. Daha sonra Ayasofya’ nın kıyamete kadar cami kalmasını yazılı vasiyyet ve vakf eyledi.
Fatih Sultan Mehmed bundan sonra, Osmanlı Devleti’ ni bir Cihan İmparatorluğu haline getirme ve İslamiyet’ i bütün dünyaya yayma mücadelesine girişti. O; “Dünyada tek bir din, tek bir devlet, tek bir padişah ve İstanbul da cihanın payi tahtı olmalıdır. ” diyordu. Nitekim bu gaye ile Fatih kısa zamanda Anadolu‘ da İsfediyar, Trabzon, Karaman ve Akkoyunlu memleketlerini ilhak etti. Dulkadir beyliği ile Kırım hanlığını tabiiyeti altına aldı. Yunanistan, Arnavutluk, Bosna-Hersek, Sırbistan (Belgrad hariç), Eflak Boğdan ve sair ülkeleri fethetti. Bir çok krallık, imparatorluk, hanlık ve beylik ortadan kaldırıldı ve Osmanlı topraklarıTuna’ dan Fırat’ a kadar yayıldı. Anadolu‘ da milli birlik te’si edildi.
Bu büyük Türk Sultanı 1481 senesi ilkbaharında üç yüz bin kişilik bir ordunun başında olarak yeni bir sefere çıktı. Ancak, Hünkar çayırı denilen mevkide hastalandı ve çok geçmeden 3 Matıs 1481 ‘ de vefat etti. Özel doktoru olan Yahudi dönmesi Yakup Paşa tarafından zehirlendiği de söylenmektedir. Naşı, adına yaptırdığı camini bahçesine defnedildi. Sonra üzerine türbe yapıldı.
Fatih Sultan Mehmed, ince yüzlü, uzunca boylu, dolgun vücudlu olup, seyrek güler, yüzüne bakıldığında hürmet ve korku telkin ederdi. Her şeyi öğrenmek isteyen zeki bir araştırıcı idi. Harp san’ atından çok hoşlanır. yapacağı seferlerden en yakınlarını bile haberdar etmez ve bunların gizli kalmasına çok dikkat ederdi. “Sırrıma sakalının bir telinin vakıf olduğunu bilsem onu yolar atarım” sözü meşhurdur.
Soğuğa-sıcağa, açlığa-susuzluğa ve yorgunluğa karşı çok dayanıklı idi. Tabzon üzerine çıktığı seferde Zigana dağlarını yay olarak binbir müşkilatla geçerken yanında bulunan Uzun Hasan’ ın annesi, Sara hatun; “Ey oğul! Bir Trabzon bunca zahmete değer mi?” deyince, yüce Hakan; “Bu zahmet din yolundadır, ahiretde Allahü tealanın huzuruna varınca inayet ola. Zira elimizde İslam kılıcı var. Eğer bu zahmeti ihtiyar etmezsek bize gazi demek yalan olur.” cevabını verir.
Fatih, büyük ilim, din, kültür ve san’ at adamlarını etrafında tolayarak İslam medeniyetine yeni bir hamle verdi ve İstanbul’ u devrinde bu medeniyetinve dünyanın en yüksek bir merkezi haline getirdi. Molla Gürani, Hocazade, Molla Hüsrev, Hızır Bey, Molla Yegan, Ali Kuşçu ve Akşeseddin meclisinin en mühim simaları idi. Devrinde Osmanlı Devleti’ nin büyük temel müessese ve teşkilatı en mükemmel bir hale geldi. Zeytinyağı döktürerek insanlık tarihinde “yağla makina soğutması”, havan topunun balistik hesab ve planını yaparak dik mermi yollu ilk silahı keşfeden de odur. Yine onun devrinde başta İstanbul olmak üzere, imparatorluğun büyük şehirleri cami, mescid, medrese vesair eserlerle donatılmıştır.
Konu içeriğinde olan isimler
Osman Gazi
Orhan Gazi
1. Murat (Hüdavendigar)
Yıldırım Bayezid Han
1. Mehmet (Çelebi)
2. Murad Han
Fatih Sultan Mehmed
2. Bayezid Han
Yavuz Sultan Selim
Kanuni Sultan Süleyman
2. Selim Han
3. Murad Han
3. Mehmed Han
1. Ahmed Han
1. Mustafa Han
2. Osman (Genç)
4. Murad Han
İbrahim Han
4. Mehmed Han
2. Süleyman Han
2. Ahmed Han
2. Mustafa Han
3. Ahmed Han
1. Mahmud Han
3. Osman Han
3. Mustafa Han
1. Abdülhamid Han
3. Selim Han
4. Mustafa Han
2. Mahmud Han
Abdülmecid Han
Abdülaziz Han
5. Murad Han
2. Abdülhamid Han
5. Mehmed (Reşat) Han
6. Mehmed (Vahidettin) Han
Osman Gazi
Osmanlı Devleti’ nin Kurucusu.
Oğuzların Kayı boyundan, Türkiye Selçuklularının uç beyi ErtuğrulGazi’ nin oğlu olup, 1258 senesinde Söğüt’ te doğdu. Küçük yaştan itibaren İslam ilimlerini öğrenen Osman Gazi, ayrıca mükemmel bir askeri talim ve terbiye gördü. 1277′ de Anadolu‘ nun İslamlaştırılıp, Türkleşmesi faaliyetine katılan gönül sultanlarından ve ahilerden biri olan Şeyh Edebeli’ nin kızı ile evlendi. Babası ErtuğrulGazi’ nin 1281′ de vefatı üzerine bey seçilip iradeyi ele aldı..
Osman Beyi Kayıların başına geçince Söğüt’ ü kendisine merkez yaparak Akçakoca, Gazi Abdurrahman, Aykut Alp ve Konur Alp gibi beylerle Bizans’ a karşı fetihlere girişti. 1285′ de Kulaca Hisar’ ı feth edildi. 1288′ de İnegöl ve Karacahisar tekfurlarının kuvvetlerini Ekizce’ de bozguna uğrattı. Bu savaşta Osman Gazi‘ nin kardeşi Saru Batu şehid oldu.
Osmanlıların daha sonra Karacahisari Taraklı ve Göynük’ ü elde etmesi üzerine, bölge tekfurları ittifak ederek Osman Gazi‘ yi bir düğün münasebetiyle öldürmek istediler. Dostui Harmankaya hakimi Köse Mihal (ki daha sonra İslamiyet’i kabul ederek Mihal Gazi adını almıştır)’ in haber vermesi ile vaziyeti öğrenen Osamn Gazi sür’atle harekete geçerek Bilecik ve Yarhisar’ ı zabt etti. Gelini ele geçirerek Nilüfer adını verip, oğlu Orhan Gazi ile nikahladı.
1299′ da Türkiye Selçuklu sultanlığındaki iktidar boşluğundan faydalanan Osman Gazi istiklalini ilan etti. 1301′ de Yenişehir’ i alarak İznik ve Bursa’ nın fethinin yolunu açtı. Bursa, Kite ve Atranos tekfurlarının kuvvetlerini Koyunhisar mevkiinde bozguna uğrattı. Bu zaferden sonra Kestel, Kite ve Ulubat kaleleri Osmanlıların eline geçti.
1308′ de İznik’ in en mühim ileri karakolu olan Karahisar ele geçirildi. Böylec İznik-İzmit karayolu Türklerin hakimiyetine girmiş oldu. Osman Bey artık başta Bursa olmak üzere İznik ve İzmit’in zabıtını ilk hedef olarak görüyordu. 1314 yılında başlayan Bursa kuşatması, 10 senden fazla sürdü. 1324′ de hastalanan Osman Bey, kumandayı oğlu Orhan’ a devretti.
Osman Gazi, oğlu Bursa’ yı fethettiği sırada vefat etti (1326). Naşı Bursa’ ya götürülerek Gümüşlü Künbet’ defn edildi.
Osman Gazi salih bir müslüman olup, İslam ahlakının iyi ve güzel vasıflarına sahipti. Az sayıdaki aşiret kuvvetleriyle Bizans ordusunu ve tekfurlarını üst üste mağlup edip zaferler kazanarak dünya’ nın en uzun ömürlü hanedanını ve en büyük devletlerinden birini kurdu. Bir taraftan fetihlere devam ederken, diğer taraftan devler taşkilatının müesseselerini mükemmel bir şekilde kurmaya ve sistemleştirmeye çalıştı. Ömrü, Rum kafirleri ile savaşmakla ve İslamiyet’ i yaymakla geçti. Vefat edeceği zaman, oğlu Orhan Bey‘ e gönderdiği vasiyetnamesi, İslamiyet’ e olan sevgi ve saygısını ve Türk milletinin rahat ve huzurunu düşündüğünü ve insan haklarına gönülden bağlılığını açıkca bildirmektedir. Vasiyetnemenin özü şöyledir:
“Allah‘ü tealanın emirlerine muhalif bir iş işlemiyesin! Bilmediğini ulemadan sorup anlayasın. İyice bilmeyince bir işe başlamayasın. Sana itaat edenleri hoş tutasın. Askerine in’amı, ihsanı eksik etmeyesin ki, insan ihsanın kulcağızıdır. Zalim olma! Alemi adaletle şenlendri. Ve Allah için cihadı terk etmiyerek bani şad et! Ulemaya riayet eyle ki, din ve devlet işleri nizam bulsun. Nerede bir ilim ehli duyarsan ona rağbet ve yumuşaklık göster; Askerine ve malına gurur getirip ulemedan uzaklaşma. Bizim mesleğimiz Allah yoludur ve maksadımız Allah‘ ın dinini yaymakdır. Yoksa, kuru gavga ve cihangirlik davası değildir. Sana da bunlar yaraşır. Daima herkese ihsanda bulun! Memleket işlerini noksansız gör! Hepinizi Allahü tealaya emanet ediyorum. “
Orhan Gazi
Osmanlı padişahlarının ikincisi.
Sultan Osman Gazi‘nin oğlu olup, dedesi ErtuğrulGazi’ nin vefat ettiği 1281 senesinde Söğüt’ te doğdu. Küçük yaştan itibaren tam bir disiplin ve intizam ile istikbalin beyi olacak şekilde yetiştirildi. Şeyh Edebali ve Dursun Fakih gibi alimlerden ilim öğrenip, feyz aldı. Gençliğinden itibaren Bizans tekfurlarıyla olan gazalara katıldı. Kumandanlık ve devlet idaresi konusunda bilgi ve tecrübe kazandı. Babasının yaşlılığı dolayısıyla 1324′ den itibaren devlet idaresinin başına geçti. Osman Gazi, onu Bursa’ nın fethiyle görevlendirdi.
Orhan Bey‘ in 1326′ da Bursa’ yı fethi sırasında Osman Gazi vefat etti. Babasının naşını Bursa’da Gümüşlü Künbed’ e nakledildikten sonra Osmanlı Devleti’ nin ikinci sultanı olarak tahta geçti ve devlet merkezini Yenişehir’ den Bursa’ ya nakletti.
Bundan sonra fetih ve gaza hareketine hız veren Orhan Gazi, 1329′ da Bizans kuvvetlerini Pelakanon’ da ağır bir yenilgiye uğrattıktan sonra 1330′ da İznik’ i aldı. Devlet‘ in geçiçi merkezi haline getirilen İznik şehri imar edilerek, İslami eserlerle süslendi. Orhan Gazi, İznik’ in en büyük kilisesini camiye çevirerek burada Cuma namazı kıldı..
Fetih hareketine devam eden Orhan Gazi, 1331′ de Taraklı, Mudurnu ve Göynük kasabalarını, 1333′ de Gemlik, 1336′ da Kirmastı, Mihaliç ve Ulubat kasabalarını zabt etti. 1337′ de ise İzmit’ in fethi ile, Kocaeli yarımadasının tamamı Osmanlıların eline geçti.
1353′ de Bizans’ taki iç karışıklıklardan faydalanan faydalanan Orhan Gazi, Gelibolu’ da Çimbe kalesine sahip oldu. Bu, Osmanlıların Rumeli’ ye geçerek bölgeleri tanımaları ve gelecekteki fetihleri bakımından önemli rol oynadı. Nitekim oğlu Süleyman Paşa’yı Rumeli’ deki kuvvetlerin başına tayin eden Orhan Gazi, Bolayır’ dan Tekirdağı’na kadar uzanan bölgeyi feth ettirdi.
Diğer taraftan Anadolu‘ da da birliği, sağlama çalışmalarına hız veren Orhan Gazi; Karesioğullarından 1345′ de Balıkesir’ i, 1350′ de ise Bergama ve Edremit’ i, Eretna beyliğinden de 1354′ de Ankara’ yı aldı.
Orhan Gazi, büyük oğlu büyük oğlu Süleyman Paşa’ nın 1359′ da bir av sırasında attan düşerek vefat etmesi üzerine üzüntüsünden hastalandı ve 1360′ da vefat etti. Bursa’ daki Gümüşlü Künbet’ e defnedildi.
Şahsiyeti nesillere örnek mahiyette olan Orhan Gazi, halim-selim olup, son derece merhametliydi. Kolay kızmaz, kızınca da belli etmezdi. Askerlerini ve tebasını kendinden fazla korurdu. Çok adildi. “Adaletin en kötüsü geç tecelli edenidir. sonunda hüküm isabetli olsa geçken adalet zulümdür.” buyururdu. Orhan Gazi’ nin İslam ahlakına hayran olup, adaletine gıpta eden hıristiyanlar kendi soyundan ve dininden hanedanların yerine , Osmanlı isaresini tercih ederlerdi.
Orhan Gazi devrinde fethedilen beldeler ilmi, mimari ve sosyal te’sislerle süsülendi. İznik fethedilince, manastırı medreseye çevirerek ilk Osmanlı medresesini kurdu. Yine İznik’ te yaptırdığı imaretin açılışında kendi eliyle fakirlere aş dağıttı. Ahalisinden müslim ve gayri müslim hiç kimsenin aç kalmamasına gayret etti.
Cihaddan vazgeçmez ve emri altındakileri devamlı Allahü tealanın dinini yaymaya teşvik ederdi. Oğlu Murad Gazi’ ye “Oğul! Cennet - mekan babam Osman Gazi Han bir avuç toprağı beylik yaptı. Biz Allah‘ ın izniyle beyliği sultanlığa çevirdik. Sen daha da büyüğünü yapacaksın! Osmanlı‘ ya iki kıt’a üzerinde hükmetmek yetmez. zira İ’la-yı kelimetullah (Allahü tealanın ismi şerifini yüceltmek, İslamiyet’ i yaymak) azmi iki kıt’ aya sığmayacak yüce bir azimdir.” diyerek son vasiyetini yapmıştır.
1. Murat (Hüdavendigar)
Osmanlı padişahlarının üçüncüsü, veli ve ahi şeyhi. Orhan Gazi‘nin oğlu olup, 1326′ da Bursa’ da doğdu. Küçük yaştan itibaren devrin alimleri tarafından büyük bir ihtimamla yetiştirildi. Daha sonra Lala Şahin Paşa’ nın yanında idare ve harp bilgilerini öğrendi. ağabeyi Rumeli Fatihi Süleyman Paşa’ nın 1359′ da vefatı dolayısıyla Rumeli’ deki ordunun kumandasına getirildi. Kısa bir müddet sonra da babasının vefatı üzerine Bursa’ ya davet edilip, Osmanlı tahtına geçti (1360).
Murad Han, ağabeyi Süleyman Paşa’ nın başlattığı Rumeli fütuhatını büyük bir siyasi deha ile kısa zamanda geliştirdi. 1362′ deEdirne’yi fethederek devlet merkezini buraya taşıdı. Anadolu‘daki Türkmen aşiretlerini, fethettiği bölgelere yerleştirerek bölgede Türk nüfusunun çoğunluğu ele geçirmesini sağladı. Bu göçler sayesindedir ki, Osmanlı Türkleri Viyana önlerine kadar ilerledi ve Rumeli’ de Osmanlı hakimiyeti beşyüz yıl devam etti.
Osmanlı Devleti’ nin Rumeli’ de ilerlemesini durdurmak için Papa Beşinci Urban’ ın teşvikiyle Macar, Sırp, Bosna, Eflak ve Bulgar kuvvetlerinden meydana gelen bir haçlı ordusu Sırpsındığı savaşında Hacı İlbeyi komutasındaki birliklerce bozguna uğratıldı (1364). bu büyük zaferi Yanbolu, Samaku, Gümülcine, İskeçe, Kavala, Dırama, Serez ve Karaferye gibi önemli kalelerin fethi takip etti. Bu arada harekat halindeki Osmanlı akıncıları Vardar’ ı geçip Sırbistan, Bosna, Arnavutluk ve Dalmaçya’ ya kadar uzanan Adriyatik denizine dayandılar.
Murad Han bir taraftan fetih hareketlerine devam ederken, diğer taraftan ortaya çıkan mali, idari ve askeri ihtiyaçları karşılamak için tedbir aldı. Tımar teşkilatı geliştirildi. Yaya, müsellem ve yeniçerilere ilaveten kapıkulu askerinden maaşlı süvari ocağı kuruldu.
Murad Han 1387′ de Osmanlı topraklarına tecavüzü adet haline getiren Karamanoğlu üzerine sefere çıktı. Konya önünde Karamanoğlu kuvvetlerini bozguna uğratarak Konya ve Beyşehir’ i alıp Bursa’ ya döndü.
Bu sırada Sultan Murad’ ın anadolu‘ da uğraşmasını fırsat bilen Bosna, Sırp ve Bulgar kralları Osmanlıları Balkanlardan atmak için ittifak kurmuşlardı. Sultan Murad Han 150.000 kişilik bu müttefik kuvvetlerini Kosova’ da karşıladı. 8 Ağustos 1389 berat gecesi idi. Abdest alıp iki rekat hacet namazı kılan Sultan sonra ellerini açıp Cenab-ı Hakk’a gözyaşları içinde şöyle yalvardı. “Ya Rab! Bu mü’minleri küffar elinde mağlub edip helak eyleme. Bunları mansur ve muzaffer eyle. Ya ilahi! Mülk ve kul senindir. Sen kime istersen verirsin. Ben dahi aciz bir kulunum. Mülk ve mal benim maksafım değildir. Hemen halis ve muhlis senin rızanı isterim. Beni bu müslümanlara kurban eyle. Evvel beni gazi kıldın, şimdi de şehadet nasip kıl! Amin.”
Ertesi gün Birinci Kosova savaşında düşman büyük bir bozguna uğradı. Ancak sultan zaferin şükranesi olarak savaş meydanında gezerken Miloş Obiliç adında bir Sırp tarafından hançerle vurularak yaralandı. Çok geçmeden de arzuladığı şehidlik mertebesine kavuştu.
Azim, irade, vakar ve ciddiyet sahibi olan Sultan Murad Han, din farkı gözetmeksizin tebeasına karşı çok şefkatli ve merhametli idi. Samimi şahsiyeti ile içte ve dışta sevgi ve saygı uyandırdı. Hukuki, mali ve askeri sahalarda yaptığı esaslı teşkilatlar ile kudretli bir devletin temellerini attı. Kararlarını mutlak surette tecrübeli beyleriyle müzakere ettikten sonra verirdi. Kendi mütalaasına aykırı fikirleri de dinler yerinde gördüklerini kabul eder, itirazlara ehemmiyet verirdi. Bu hali başarılarında çok etkili olmuştur.
Fethedilen yerlerde imar faaliyetlerine de önem veren Murad Han, yeni fethettiği Edirne’ yi; cami, medrese, han, hamam saray gibi eserlerle Türk-İslam beldesi halina getirdi. Memleketin çeşitli yerlerini hayır eserleri ile donattı
Yıldırım Bayezid Han
Osmanlı sultanlarının dürdüncüsü.
Sultan Murad-ı Hüdavendigar’ ın oğlu olup, 1360 yılında Gülçüçek hatun‘ dan doğdu. Küçük yaştan itibaren zamanın en seçkin alimlerinden ilim öğrendi. Değerli kumandanlardan askerlik, sevk ve idare derleri gördü. 1381 yılında devlet idaresinde yetişmesi için Kütahya’ ya vali tayin edildi. 1389′ da haçlı ordusu ile yapılan Birinci Kosova savaşına katılarak büyük kahramanlık gösterdi. Babası Sultan Murad, bu savaş sonunda bir Sırplı tarafından şehid edilince, devlet şleri gelenlerinin müşterek kararı ile Osmanlı tahtına geçti.
İlk olarak Sırbistan işleri yoluna koyan Yıldırım Bayezid bu sırada kendisine karşı ittifak eden Anadolu Beylikleri üzerine yürüdü. Sür’atle hareket ederek Aydınoğulları, Saruhanoğulları, Germiyanoğulları, Menteşe ve Hamidoğulları beyliklerini ortadan kaldırdı (1390). Karamanoğulları beylğini itaat altına aldı. (1391). 1391′ de İstanbul’ u muhasara etti ve yedi aylık bir kuşatmadan sonra şehirde bir Türk mahallesi kurulması, bir cami yapılması ve verginin arttırılması şatıyla anlaşma yaptı. 1392′ de Kastamonu üzerine yürüyerek, Candaroğlu topraklarını ele geçirdi. 1394′ de Selanik ve Yenişehir’ i (Mora) alan Osmanlı orduları, Teselya ve Arnavutluk’ a kadar ilerlediler.
Yıldırım Bayezid‘ in 1395′ de İstanbul’ u ikinci defa muhasarası yeni bir haçlı ordusunun hareketine yol açtı. bütün Avrupa milletlerinden meydana gelen haçlılar, Osmanlılara ait Niğbolu kalesini kuşatmışlardı. Adına yaraşır bir sür’atle gelen sultan Bayezid haçlıları Niğbolu kalesi önünde ağır bir bozguna uğrattı (25 Eylül 1396). Esir edilen ve fidye karşılığı serbest bırakıldıktan sonra padişaha karşı bir daha savaşmamaya yemin eden Avrupalı asilzadeler ve şövalyelere Yıldırım Bayezid Han şöyle diyordu: “Ettiğiniz yeminleri size iade ediyorum. Gidiniz, yeniden ordular toplayınız ve bizim üzerimize geliniz. Bana bir kere daha zafer kazanmak imkanı sağlamış olursunuz. Zira beni Allahü tealanın dinini yaymak ve O’nun rızasına kavuşmak için dünyaya gelmişim.”
Niğbolu zaferinden sonra Osmanlı akıncıları Macaristan içlerine kadar girerek pek çok ganimetlerle döndüler. 1397′ de İstanbul’ un üçüncü defa kuşatan Bayezid, Bizans’ ın denizle bağlantısını kesmek için Anadolu hisarını inşa ettirdi.
Yıldırım Bayezid‘ in 1398′ de Karaman ve 1399′ da Dulkadırlı topraklarına girmesinden sonra topraklarını kaybeden Anadolu beyleri bu sırada Hindistan seferinden dönen Timur‘ a sığınarak, onu Osmanlı sultanına karşı kışkırttılar. Bu arada Timur‘ dan kaçan Karakoyunlu ve Cezayir beyleri de Yıldırım Bayezid‘ i Timur‘ a karşı tahrik ediyorlardı. Bu tahrikler ve Timur‘ un Osmanlılara ait Sivas’ ı alması neticede iki büyük Türk hakanını Ankara’ da karşı karşıya getirdi. Çubuk ovasında yapılan ve çok şiddetli geçen muharebe sonunda Osamnlı ordusu, mağlubiyete uğrarken, Yıldırım Bayezid Han yedi ay kadar sonra kederinden ve nefes darlığından kırkdört yaşında vefat etti (1403). Timur Han ölüm haberini alınca; “Yazık oldu, büyük bir mücahidi kaybettik.” demekten kendini alamadı.
Sultan Yıldırım Bayezid, çevik, atılgan, cesur aynı zamanda hadiselerini kavramış iyi bir kumandandı. Ani olaylar karşısında soğuk kanlılığını muhafaza ederek kakarını verir ve ordusunu sür’atle istediği yere sevk ederdi. Adeleti çok meşhurdu. Alimlerin sohbetlerinde bulunur, onların Allahü tealanın emir ve yasaklarını bildiren sözlerini gönülden kabul ederdi. Evliyaya çok hürmette bulunurdu. Osmanlı topraklarının her tarafından cami, mescid, darüşşifa, medrese, imaret ve misafirhaneler yaptırdı. Ayrıca bütün bu imaretler için geniş vakıflar kurdurdu. Bursa’ daki Ulucamii yaptırdığı en önemli eseridir.
1. Mehmet (Çelebi)
Osmanlı padişahlarının beşincisi ve Osmanlı Devleti’ nin ikinci kurucusu.
Babası Sultan Yıldırım Bayezid Han, annesi Germiyanoğlu Süleyman Şah’ ın kızı Devlet Hatun’ dur. Küçüklüğünden itibaren devrin en yüksek alimlerinden ders aldı. Din ve fen ilimlerini öğrendi. 1393′ de devlet idaresinde tecrübe sahibi olmak üzere Amasya’ ya sancak beyi tayin olundu.
Çelebi Mehmed, Ankara savaşından (1402) sonra parçalanan Osmanlı topraklarını yeniden bir idare altında birleştirmek için fervet devrinde (1402-1413) kardeşleri Süleyman, İsa ve Musa Çelebiler ile mücadele etti. En son 1413′ de Çamurlu mevkiinde, Musa Çelebi kuvvetlerini bozguna uğrattıktan sonra, Edirne’ de tahta çıktı. Böylece Osmanlı Devleti’ ni karşılaştığı bu büyük bunalımdan kurtararak devletin birliğini sağlayan Çelebi Sultan Mehmed, ilk olarak elden çıkan toprakları geri almaya çalıştı.
1414′ de Anadolu üzerine yürüyerek Aydın oğlu Cüneyd Bey’ in elinden Kayacık, Nif ve İzmir’i aldı. Karamanoğulları’ na ait Konya’ yı muhasara etti ise de İkinci Mehmed’ in af dilemesi ve tabiiyetini arzetmesi üzerine barış yaptı. Ancak Karamanoğlu’ nun sözünde durmaması üzerine Sultan Mehmed, şehri ikinci defa kuşatarak zabtetti (1415). Daha sonra yapılan antlaşmayla Konya’yı Karamanoğulları’ na bırakan Sultan, Beypazarı, Sivrihisar, Akşehir, Yalvaç ve Beyşehir kalelerini ülkesine kattı.
Bundan sonra, evvelce Musa Çelebi ile birleşerek kendisine karşı hareket eden ve vergisini de göndermeyen Eflak beyi Mirça üzerine yürüyen Sultan, onu Yer-Göğü’ de mağlup etti. Mirça, üç yıllık vergisini ödediği gibi, oğlunu da rehin olarak bıraktı. Rumeli’ den dönüşünde Candaroğulları üzerine yürüdü. Tosya, Çankırı ve Kalecik’ i ele geçirdi. 1419 ve 1420′de ilk defa Tuna ırmağının kuzeyine geçerek Basarabya’ ya girdi.
Çelebi Mehmed devrinin en önemli iç hadisesi Şeyh Mahmud Bedreddin isyanıdır. İslam’ a uymayan sapık fikirlerini halk arasında yayn Şeyh Bedrettin’ in çıkardığı isyan kısa sürede Karaburun’ dan Amasya’ ya kadar yayıldı. Ancak ülkeye tek başına hakim olduğu günden beri Şeyh Bedrettin’ in hareketlerini dikkatle takip eden Sultan, Şeyhin ve tarafdarlarının başlattığı bu ayaklanmayı zamanında bastırmaya muvaffak oldu. Yakalanan Şeyh Bedrettin İslam alimlerinin fetvası üzerine idam edildi.
Aynı yıl Rumeli’ de taht mücadelesine giren ve Düzmece Mustafa olarak da bilinen kardeşi Mustafa Çelebi‘yi yenilgiye uğrattı. Mustafa Çelebi kaçarak Bizans İmparatoruna sığındı. Bu olaydan kısa bir müddet sonra Sultan, Edirne’ de avlanırken rahatsızlandı ve çok geçmeden de 26 Mayıs 1421′ de vefat etti. Naşı Burasa’ ya getirilerek Yeşil Türbe’ ye defn edildi.
Osmanlı Devleti’ nin ikinci kurucusu kabul edilen Çelebi Mehmed, sabırlı, azim ve irade sahibi sözüne ve vadine sadık, vakur bir hükümdar idi. Sekiz yıllık saltanatını Allahü tealanın dinine hizmet etmek ve yolunu yaymak için kuvvetli bir devlet kurmaya feda etti. Küçük ve büyük yirmi dört muharebede bulunarak kırka yakın yara aldı. İçte ve dışta daimi olarak din ve devlet düşmanlarıyla mücadele halinda iken yazdığı bir şiiri:
“Cihan hasm olsa, Hakk’ dan nusret iste!
Erenlerden dua vü himmet iste!” beytiyle başlamaktadır. Çelebi Mehmed, memleketindeki refahtan diğer müslümanlara da pay vermek, Resul-i ekremin mübarek komşularının dualarını almak için her sene onlara hediyeler gönderme adetini başlattı. Sürre alayı adı verilen bir hey’etle gönderilen hediyeler, Mekke ve Medine’ deki mubarek yerlerin tamir ve bakımı ile fakirlerin yiyecek ve giyecekleri için sarf edilirdi.
Memleketin imarına büyük önem veren Sultan, Bursa’ da Yeşil Türbe ile bir cami, medrese ve imaret, Edirne’ de bir cami ve bedesten, Amaya’ da da oğlu Kasım için bir türbe yaptırmıştır.
2. Murad Han
Osmanlı padişahlarının altıncısı.
1404 senesinde Amasya’ da doğdu. Küçüklüğünden itibaren devrin en büyük alimlerinden ders alarak yetişti. 1415 yılında idari ve askeri bilgileri öğrenip tecrübe kazanması ve devlet yönetimine hazırlanması gayesiyle Amasya sancakbeyliğine gönderildi. Bu görevde iken 1420′ de vezir-, azam Bayezid Paşa ile birlikte Börklüce Mustafa ve Torlak Kemal isyanlarını bastırdı. Babasının 1421′ de vefatı üzerine 25 Haziran 1421′ de Bursa’ da tahta çıktı.
Murad Han’ ın yılları isyanları bastırmakla geçti. Bizans imparatoru Manuel’ in tahriki ile amcası Mustafa Çelebi Saltanatını ilan etti. Yine Anadolu beyliklerinden Germiyanoğulları, Ramazanoğulları ve Menteşeoğulları da Osmanlı tabiiyyetini tanımıyarak ayaklandılar. Murad Han, amcasının kuvvetlerini Ulubat çayı kenaında bozguna uğrattıktan ve kendisini de yakalatıp öldürttükten sonra İstanbul’ u kuşattı. Ancak bu defa Karamanoğulları teşviki ile kardeşi küçük Mustafa Çelebi‘ nin isyanı ile karşılaştı. Onun İznik’ i alarak, Bursa üzerine yürümesi ie İstanbul kuşatmasını kaldıran Murad Han, 1423′ de İznik’ i geri alarak kardeşini idam ettirdi. Sonra da sür’atle harekete geçerek, Anadolu beyliklerini itaat altına aldı. 29 Mart 1430′ da Venediklilerden Selanik kalesini zabtetti. Fetihten sonra yeni muhacirlerle iskan edilen şehir, çok geçmeden bir Türk-müslüman şehri hüviyetini aldı.
1432′ de Osmanlı aleyhine Karamanoğulları, Macaristan krallığı ve Sırp despotu anlaştılar. İki ateş arasında kalmak istemeyen Murad Han, Rumeli beylerbeyi Sinan Paşa’ yı Macarlar üzerine gönderdi. Bu kuvvetler Macarları Tuna nehri kenarında perişan ettiler. Bundan sonra Karamanoğulları üzerine yürüyen Sultan, Konya ve Seydişehir’ i aldı. İbrahim Bey’ in özür dilemesi üzerine sulh yapıldı.
Murad Han, 1437′ de büyük bir kuvvetle Tuna’ yı geçerek Transilvanya’ ya girdi. Zibin şehrine kadar pek çok kale fethedildi. 1439′ da Belgrad kalesi muhasara altına alındı ise de, bir netice elde edilemedi.
1444′ de Macarla yapılan Segedin antlaşmasından sonr, saltanatı, geleceğin Fatih‘ i oğlu Memed’ e terkeden Murad Han, Manisa’ ya çekildi. Fakat bu taht değişikliğinden istifade eden Avrupalılar, Türkleri Rumeli’ den çıkarmak için yeni bir haçlı ittifakına giriştiler. Bunun üzerine tekrar ordusunun başına geçen Murad Han, Bizans İmparatorluğu ile Macar, Leh, İtalyan, Çek, Litvanya, Hırvat, Fransız, Alman ve Venediklilerin katıldığı bir büyük haçlı ordusunu Varna’ da ağır bir yenilgiye uğrattı. 1448′ de Kosova’ da haçlıları ikinci defa bozguna uğratarak Osmanlıların bu toprakalrdan atılamıyacağını gösterdi. Murad Han 47 yaşında iken 3 Şubat 1451 günü vefat etti.
İnce ruhlu, hassas lütufkar, adil, merhametli, sözüne sadık, cesur ve tedbir sahibi, kumanda kabiliyeti yüksek bir devlet adamı idi. On iki yaşında şehzade iken başlayan muhabere hayatı vefatına kadar devam etti. Devlet işleri ile yakından ilgilenen Murad Han İslamiyet’in yayılması için herşeyini fedaya hazırdı. Bu halini Varna fetihnamesindeki sözleri açık olarak göstermektedir.
“Bizler Allahü tealanın ihsanlarının, şükrünü yerien getirebilmek için bütün günlerimizi, senelermizi, İslam dinine hizmete, Allahü tealanın bize emaneti olan insanları ruh, düşüce, beden ve dünyalık bakımından saadet ve selamete kavuşturmaya adadık. İnsanlığın dünyevi ve uhrevi huzur ve seadeti, yalnız İslam dinine uymakla tahakkuk edebileceğinden, biz de bütün ömrümüzü, her şeyimizi Muhammed aleyhissamın dinini sancağını yüceltmeye, O’nun dinini bütün insanlara ulaştırmaya gayret ettik. Dünyada yegane gayemiz ve maksadımız halisane olarak budur…”
İmar işlerine de ehemmiyet veren ikinci Murad Han, çok eser bıraktığı için Ebu’l-Hayrat diye anıldı. Bursa, Edirne ve başka şehirlerde yolcular için imaret ve ulema için medreseler yaptırdı. Bu faaliyetler neticesinde doğudan pek çok alim ve san’at erbabı Osmanlı ülkesine gelerek ilim hayatına yeni bir canlılık kazandırmıştır.
Fatih Sultan Mehmed
Yedinci Osmanlı padişahı ve İstanbul Fatihi.
Sultan Murad Han, oğlu şehzade Mehmed’ i yanlız din ve fen ilimlerinde yüksek bir tahsil yaptırmak ve bir takım kültür dillerine (Arapça, Farsça, Latince, Yunanca ve Sırpça) sahip olarak yetiştirmekle kalmadı. O, bu kudretli ve kabiliyetli şehzadeye tecrübeli devlet adamlarından ve büyük alimlerden müteşekkil yüksek bir muhiti, maddi-manevibakımlardan devrin en üstün ordusunu ve nihayet bütün düşmanlarını ve Haçlı ordularını yere seren rakipsiz ve sağlam bir devleti de miras bırakmıştı.
Bununla beraber 21 yalında tahta oturan genç Hakan, daha ilk günlerde devleti ve ordusunu daha büyük hamleler yapacak bir kudrete ulaştırdı. Şehzadeliğinden beri bir an önce İstanbul’ u fethetmek ve hazret-i Peygamberin “Kostantiniyye (İstanbul) muhakka feth edilecektir. Bu fethi yapacak hükümdar ne güzel hükümdar ve onun askerleri ne güzel askerdir.” müjdesine mazhar olmak istiyordu. Bu gaye ile askeri tarihin kaydettiği en büyük ateşli silahlar ve toplar ile ordusunu dayanılmaz bir kudret halina getirdi. Ayrıca 1000 yıllık tarihi boyunca bütün muhasaraları muvaffakiyetsizliğe uğratan surları aşmak için seyyar kuleler kurdu. Nihayet 6 Nisan’ da başlayan kuşatma, 22 Nisan’ da Fatih‘ in donanmayı Beşiktaş’ tan Haliç’ e indirmesiyle çok şiddetli bir duruma girdi. 29 Mayıs 1453 ‘ de yapılan son taarruzla şehri alarak ortaçağa son verdi.
Beyaz bir at üzerinde ve muhteşem bir alayla Topkapı’ dan şehre giren Fatih Sultan Mehmed, doğuca Ayasofya’ ya gitti. Kapıya gelince attan inip, secdeye vardı. Mabedi temizletti, tasvirlerden kurtardı ve ilk Cuma namazını orada bütün gazilerin sevinç ve heyecanları içinde kıldı. Daha sonra Ayasofya’ nın kıyamete kadar cami kalmasını yazılı vasiyyet ve vakf eyledi.
Fatih Sultan Mehmed bundan sonra, Osmanlı Devleti’ ni bir Cihan İmparatorluğu haline getirme ve İslamiyet’ i bütün dünyaya yayma mücadelesine girişti. O; “Dünyada tek bir din, tek bir devlet, tek bir padişah ve İstanbul da cihanın payi tahtı olmalıdır. ” diyordu. Nitekim bu gaye ile Fatih kısa zamanda Anadolu‘ da İsfediyar, Trabzon, Karaman ve Akkoyunlu memleketlerini ilhak etti. Dulkadir beyliği ile Kırım hanlığını tabiiyeti altına aldı. Yunanistan, Arnavutluk, Bosna-Hersek, Sırbistan (Belgrad hariç), Eflak Boğdan ve sair ülkeleri fethetti. Bir çok krallık, imparatorluk, hanlık ve beylik ortadan kaldırıldı ve Osmanlı topraklarıTuna’ dan Fırat’ a kadar yayıldı. Anadolu‘ da milli birlik te’si edildi.
Bu büyük Türk Sultanı 1481 senesi ilkbaharında üç yüz bin kişilik bir ordunun başında olarak yeni bir sefere çıktı. Ancak, Hünkar çayırı denilen mevkide hastalandı ve çok geçmeden 3 Matıs 1481 ‘ de vefat etti. Özel doktoru olan Yahudi dönmesi Yakup Paşa tarafından zehirlendiği de söylenmektedir. Naşı, adına yaptırdığı camini bahçesine defnedildi. Sonra üzerine türbe yapıldı.
Fatih Sultan Mehmed, ince yüzlü, uzunca boylu, dolgun vücudlu olup, seyrek güler, yüzüne bakıldığında hürmet ve korku telkin ederdi. Her şeyi öğrenmek isteyen zeki bir araştırıcı idi. Harp san’ atından çok hoşlanır. yapacağı seferlerden en yakınlarını bile haberdar etmez ve bunların gizli kalmasına çok dikkat ederdi. “Sırrıma sakalının bir telinin vakıf olduğunu bilsem onu yolar atarım” sözü meşhurdur.
Soğuğa-sıcağa, açlığa-susuzluğa ve yorgunluğa karşı çok dayanıklı idi. Tabzon üzerine çıktığı seferde Zigana dağlarını yay olarak binbir müşkilatla geçerken yanında bulunan Uzun Hasan’ ın annesi, Sara hatun; “Ey oğul! Bir Trabzon bunca zahmete değer mi?” deyince, yüce Hakan; “Bu zahmet din yolundadır, ahiretde Allahü tealanın huzuruna varınca inayet ola. Zira elimizde İslam kılıcı var. Eğer bu zahmeti ihtiyar etmezsek bize gazi demek yalan olur.” cevabını verir.
Fatih, büyük ilim, din, kültür ve san’ at adamlarını etrafında tolayarak İslam medeniyetine yeni bir hamle verdi ve İstanbul’ u devrinde bu medeniyetinve dünyanın en yüksek bir merkezi haline getirdi. Molla Gürani, Hocazade, Molla Hüsrev, Hızır Bey, Molla Yegan, Ali Kuşçu ve Akşeseddin meclisinin en mühim simaları idi. Devrinde Osmanlı Devleti’ nin büyük temel müessese ve teşkilatı en mükemmel bir hale geldi. Zeytinyağı döktürerek insanlık tarihinde “yağla makina soğutması”, havan topunun balistik hesab ve planını yaparak dik mermi yollu ilk silahı keşfeden de odur. Yine onun devrinde başta İstanbul olmak üzere, imparatorluğun büyük şehirleri cami, mescid, medrese vesair eserlerle donatılmıştır.