Organik Ruhsal Bozukluklar

dderya

kOkOşŞ
V.I.P
Özcan Köknel'in Ruh Sağlığı kitabından

ORGANİK RUHSAL BOZUKLUKLAR

Bu bölümde, doğrudan doğruya beyni etkileyen, bozan r e- i dertlere bağlı olarak oluşan, ortaya çıkan ruhsal bozukluklar. hastalıklar yer almıştır. Bu bölümde yer alan bozukluklar ve has- j talıklar belirti, bulgu ve yakınmalarına, başka bir deyişle gösterdikleri klinik tabloya göre iki bölüm altında toplanabilir.

Birinci bölümde, zekâ, bilinç, dikkat, bellek, düşünce gibi bilişsel (zihinsel) bozukluklar belirgindir. İkinci bölümde, kişiliğin bütününe ilişkin bozukluklar yanında, duygulanım ve coşkularda artma, kabarma, taşkınlık, çöküntü, donukluk, durgunluk, illüzyon, hallüsinasyon biçiminde algı bozuklukları, hezeyan biçiminde düşünce bozuklukları ortaya çıkar.

Organik ruhsal bozuklukların gelişmesi ve geleceği aynı manda bu grup altında toplanan hastalıkların sınıflandırılmanda da kullanılmaktadır.

Organik ruhsal bozukluklar, düzelir, iz bırakmadan normale dönüş olursa akut (acute); düzelmez ve ilerleyici olursa kronik (chronic) bozukluklardan söz edilir.

Çoğunlukla akut beyin hastalıkları için bilinç bozukluğu (con- fusion, delirium), kronikler için bunama (dementia) terimleri kullanılır.


Akut beyin scndromıı yapan nedenlerin hemen hepsi kro- şnik beyin hastalıklarına ve sendromlarına da yol açabilir.

Organik ruhsal bozukluklar (Organic mental disorders) beyin dokusunun işlevinin gelip geçici olarak bozulması ya da yapısı- î nın yıkılması, yozlaşması sonucu ortaya çıkan ruhsal belirtileri ! içerir. Organik beyin sendromlarını oluşturan ruhsal belirtiler, kimi kez psikoz tablosu içinde toplanabilir, kimi kez de bir iki t belirti olarak kalır.

Organik bozuklukların nedenleri ile ruhsal belirtiler, bulgular arasında bir bağlantı yoktur. Belirtiler, bulgular nedenlerin beyin dokusunda yaptığı yapısal işlevsel bozukluğun düzeyine ve önemine göre biçimlenip renklenir.

Aşağıda sıralanan nedenlerin organik ruhsal bozukluklann ortaya çıkmasında önemli rol oynadığı kabul edilmiştir.

Travmalar: Kafa üzerine düşme ya da vurma sonucu, sarsılma ve beyin dokusunda işlevsel bozukluk (commotio}; ezilme (contusio), yaralanma, yırtılma (laceration); kanama (hemora- gie) ortaya çıkar. Kanamalar, araknoid altı (subarachoid), beyin içi (intracerebral), ekstradural (extradural) ve subdural (subdural) olabilir.

Zehirlenmeler (Intoxication):
Beyin zehirlenmeleri, sanayide ve tarımda kullanılan ilaçların ve maddelerin alınması; başta alkol olmak üzere alışkanlık ve bağımlılık yapan maddeler; ilaçların kötü kullanılması, tedavi miktarı ve süresi dışında ve üstünde alınması, yoksunluk belirtileri (drug, withdrawal).

Ateşli Hastalıklar ve İnfeksiyonlar (Infections):
Bunlar arasında özellikle sıtma, tifo gibi bedensel; ensefalit, menenjit gibi kafaiçi infeksiyonları başta gelir, infeksiyonlar septisemi gibi akut, sifiliz gibi kronik gidişli olabilir.

Metabolik bozukluklar (Metabolic disturbance):
Başta asit-baz ve elektrolit-su dengesizliği gelir. Bundan başka, adrenal korteks hastalığı, hipertiroidi, hiperparatiroidi başta olmak üzere, iç salgı bezlerine ilişkin bozukluklar, böbrek ve karaciğer hastalıkları, kansızlık, şeker hastalığı, nedeni ne olursa olsun, kanda üre yüksekliği ilk sırada yer alır.

Dolaşım sistemi bozuklukları (Cardiovascular disorders):
Doğuştan ve sonradan olan kalp hastalıklan, kan basıncında düşüklük ve yükseklik, koroner damar hastalıklan, beyin damarlarında daralma, tıkanma.

Akciğer ve solunum sistemi hastalıkları (Respiratory diseases):
özellikle kronik akciğer hastalıkları.

Tümörler (Neoplasms):
Beynin birincil ve ikincil (metastatic) tümörleri.

Sara (Epilepsy):
özellikle epilepsi nöbetinden ör»ee ve sonra ortaya çıkan bilinç bulanıklığı, ruhsal epilepsi.

Bağışıklık sistemi bozuklukları (Immunologic disorders):
Dışarıdan alınan maddelere karşı oluşan bağışıklık , AIDS, lupus vb.

Beyin dokusu yıkımına bağlı hastalıklar (Degenerative diseases):
Bu tür hastalıklar arasında Alzheimer, pick, semi demans, parkinson, multipl skleroz, multipl beyin infarktlan.

Tanı: Organik ruhsal bozukluk tanısı koyabilmek için hastanın ve hastalığın öyküsü yanında genel olarak aşağıda yer alan ölçütler göz önünde tutulmalıdır.

Organik ruhsal bozukluklarda duygulanım (affective), bilişsel (cognitive), dürtülerle ilgili (conative) alanda belirtiler ortaya çıkar.

Duygulanım alanındaki bozuklukların başında, duygudurum ve coşkularla ilgili bozukluklar, belirtiler yer alır.

✓ Bilinç bulanıklığı, yönelim bozukluğu (disorientation), algının nicelik ve niteliğinin değişmesi, dikkat, bellek ve düşünce bozuklukları en sık görülen bilişsel bozukluklar arasında bulunur.

^ Dikkati odaklaştırmada ve sürdürmede azalma, kayma, yetersizlik.

✓ Algılamada nitelik ve nicelik değişikliği, algı bozukluktan.

✓ Düşüncede nitelik ve nicelik değişikliği, düşünce bozukluktan.

✓ Bütün bilişsel (zihinsel) işlevlerde azalma, bozulma, sapma, çöküntü.

✓ Dürtülerde azalma ya da dürtü denetiminin ortadan kalkması sonucu, irade bozukluğuna ilişkin belirtiler, bulgular ve toplumsal uyumsuzluk.

Organik nıhsal bozukluklara tam koyabilmek için depresyon, manı, şizofreni, kaygı bozuklukları gibi ruhsal bozukluklarla açına tanı yapılmalı, psıkometrık moderneler yanında elektroense- falogralı, bilgisayarlı beyin tomografisi, manyetik rezonans hasbi olnicik u/ere butun laboratuvnı yöntemleri kullanılmalıdır.

BİRDENBİRE BAŞLAYAN ORGANİK RUHSAL SENDROM


Birdenbire başlayan organik ruhsal bozukluklar için delirium (delirium), ruhsal karışıklık (confusion mental), akut beyin send- romu (acute brain syndrome), akut psiko-organik sendrom (acute psycho-organic syndrome) terimleri kullanılmıştır.

Birdenbire başlayan organik ruhsal sendrom, beynin daha önce söz konusu edilen değişik nedenlerle, kısa süre içinde, yaygın yapısal, işlevsel olarak bozulması sonucu oluşur. Tanı ölçütlerinde belirtilen duygulanım, bilişsel, dürtüsel belirti ve bulgular belirgin olup, bilinç bulanıklığı ön planda bulunur. Hareketlerde artma, tedirginlik, taşkınlık, saldırganlık ya da aşın dalgınlık, durgunluk, dona kalma, uyuklama, derin uyku gibi değişiklikler olabilir.

Birdenbire başlayan organik ruhsal sendromlarda, nedenlerine ve oluşumuna göre, merkezi sinir sistemiyle ilişkili değişik belirtiler, bulgular yanında diğer sistemlerle ilişkili belirti ve bulgular görülebilir.

Organik ruhsal bozukluk yapan bütün nedenler ve oluşum biçimi, birdenbire başlayan organik ruhsal sendromlar için de söz konusudur.

Tanı: Ruhsal belirtilerin, bulguların, yakınmaların tanısı için kullanılan ölçütler yanında, merkezi sinir sistemi ve diğer sistemlerle ilişkili belirtiler, bulgular, yakınmalar da değerlendirilir. Gerekirse laboratuvar yöntemlerinden yararlanılır.
Genel olarak, birkaç saatten birkaç haftaya kadar süren geçi- ci klinik tablo, bir yandan hastalığın geleceği, öte yandan tanıyı destekleme açısından önem taşır.
 
Top