Öğretim Teknolojileri Ve Materyal Tasarımı

Öğretim Materyallerinin Tasarlanması, Hazırlanması Ve Seçimi


Öğretim Materyali

• Hedefleri gerçekleştirebilmek amacıyla araçlardan faydalanarak yapılan ders içeriklerini kapsar.(Şahin-Yanpar,2000)
• Öğretim hedeflerine ulaşmak için farklı araçlarla sunulan, belli ilkeler doğrultusunda düzenlenen içeriğin görsel, işitsel ya da yazılı biçimleridir.
• Farklı araçlarla sunulan bilgiler, mesajlar ve malzemelerdir.
  «1960’ lara kadar araç ve gereç, eğitimi destekleyen ve kullanımları öğretmenlerin özel istek ve ilgilerine terkedilmiş eğitim yardımcıları olarak görülürken, günümüzde öğrenme-öğretme sistemlerinin vazgeçilmez bir öğesi olarak kabul edilmeye başlanmıştır.» (Alkan, Deryakulu, Şimşek, 1995)
• Eğitimde materyal kullanımının önemini artıran, öğrenme ile duyu organları arasındaki doğrusal ilişkidir.
• Bilgiyi işleme kuramına göre üç tür bellek vardır. Bunlar; duyuşsal bellek, kısa süreli bellek, uzun süreli bellektir. Bilginin uzun süreli bellekte sözel ve görsel olarak saklandığını düşünürsek dolayısıyla hem sözel hem de görsel olarak sunulan bilginin hatırlanma ihtimali daha yüksek olacaktır.
• Farklı zamanlarda birbiriyle tutarlı bilginin sunulmasını ve tekrar tekrar kullanabilme olanağı sağlar.
• Yanına gidilmesi veya sınıfa getirilmesi mümkün olmayan olay, olgu ve varlıkları gerçek yüzleriyle sınıfa taşır.
• Öğrencilerin bireysel ihtiyaçlarını karşılamasına yardımcı olur.
• Her öğrencinin öğrenme ihtiyaçları ve öğrenme stili farklıdır. Öğrenme stili varsayımına göre bütün çocuklar öğrenebilir fakat çocukların hepsi aynı biçimde öğrenemez.
• Öğrenme stili her kuramcı tarafından farklı bir boyutu önemli görülerek çok sayıda öğrenme stili modeli oluşturulmuştur.

Öğrenme Stilinin Boyutları Şunlardır:

• Bilişsel boyut; bilgiyi alma ,işleme, depolama, kodlama ve kodları çözme biçimidir.
• Duyuşsal boyut; güdü , dikkat, denetim odağı ,ilgiler, risk almaya isteklilik , sorumluluk , sosyal hayattan hoşlanma gibi alanlarla ilgili kişilik özellikleri ve heyecansal özelliklerdir.
• Fizyolojik boyut; duyusal algı ( görsel, işitsel, dokunma ve tat alma) ,çevresel nitelikler (gürültü düzeyi, ısı, ışık ve oda düzeni),çalışma sırasında yeme ihtiyacı ve gün içerisinde optimum öğrenmenin gerçekleşeceği zaman dilimini içerir (cornet ,1983).

Öğretim Tasarımı

Eğitim-öğretim ortamlarının daha canlı , dinamik, etkili ve nitelikli olarak düzenlenmesi için yapılması gereken bütün etkinliklerin daha önceden planlanması, düzenlenmesi ve uygulamalarının nasıl olacağı konusunda hedeflerin belirlenmesidir.


Seels ve Glaskow’un öğretim tasarımı modeli:

Birinci basamak; problem analizi, bilgi toplama, ideal-gerçek karşılaştırması, hedef ve önceliklerin belirlenmesi, problem cümlesi yazımı
İkinci basamak; görev ve öğretim analizi, giriş ve hedef davranışlarının belirlenmesi
Üçüncü basamak; hedeflerin ve ölçütlerin belirlenmesi
Dördüncü basamak; öğretim stratejileri
Beşinci basamak; konunun içeriği, uygun olan eğitim materyalinin seçimi
Altıncı basamak; materyal geliştirme
Yedinci basamak; şekillendirici değerlendirme, öğretim materyalinin değerlendirilmesi
Sekizinci basamak; tasarlanan modelin uygulanması, bakımı ve kontrolü
Dokuzuncu basamak; sonuç değerlendirmesi
Onuncu basamak; uygulama, yayınlama ve dağıtım süreçleri(Bayram 1999)


Öğretim Materyallerinin Seçimini Etkileyen Etmenler

* Öğretim Hedefleri
* Öğretim Yöntemi
* Öğrenci Özellikleri
* Öğretmen Özellikleri
* Öğretim Ortamının Özellikleri
* Araç-Gereç Özellikleri
* Kısıtlamalar


Öğretim Hedefleri

* Hedef,öğrenciye kazandırılmak üzere seçilen istendik özelliklerdir.
* Öğretim hedefleri,öğrenenlere niçin öğretiyoruz sorusuna cevap verir.
* Öğretimde kullanılacak araç-gereçler öğrenenlerin öğretim hedeflerine kolayca ulaşmalarına yardımcı olmalıdır.
* Çok iyi ya da en uygun denilebilecek tek bir araç yoktur. Her öğretim hedefi için en uygun araç-gereç vardır.
* Öğretim hedefleri Bloom Taksonomisi’ndeki
** Bilişsel
** Duyuşsal
** Psikomotor alanlarda olabilir.


Öğretim Yöntemi

Yöntem, hedefe ulaşmak ve bir konuyu öğretmek için izlenen en kısa yol ya da hedefe ulaşmak ve bir konuyu öğretmek için seçilen düzenli yoldur.

Ders boyunca ne kadar farklı öğretim yöntemi kullanılırsa öğrencinin o kadar çok duyu organına hitap edilmiş ve dolayısıyla öğrenmede daha kalıcı olmuş olur.


Öğretim Yöntemi Neye Göre Seçilmelidir?

* Öğrencilere kazandırılacak davranışların özellikleri
* Öğrenci grubunun büyüklüğü
* Zaman
* Öğretim ortamı
* Araç-gereç durumu
* Öğretmenin yeterliliği
* Öğretmenin tutumu


Öğretim Yöntemleri

Genel Öğretim Yöntemleri: Anlatım, tartışma(münazara, sempozyum, beyin fırtınası…), örnek olay, gösterip yaptırma, problem çözme, proje ve bireysel çalışma.

Özel Öğretim Yöntemleri: Öğretme yöntemini uygulamaya koyma biçimi ya da öğretim hedeflerine ulaşmak için seçilen yöntemin uygulanmasında başvurulan yardımcı yol öğretim tekniğidir.

* beyin fırtınası
* görüş geliştirme
* altı şapka
* canlandırma
* soru-cevap
* rol oynama
* benzetim(similasyon)
* drama
* mikro öğretim
* eğitsel oyun
* deney
* dönüşümlü günlük çalışmalar. (Demirel, 2003)


Öğrenci Özellikleri

Öğretmen Özellikleri

« Çok iyi bir öğretim programı işe yaramaz, şayet öğretmen iyi değilse; kötü bir öğretim programı ile de çalışılabilir, şayet öğretmen iyiyse» (Becker, 1932)

* Meslek bilgisine ilişkin nitelikler
* Öğrenciyi tanıma
* Öğretimi planlama
* Materyal geliştirme
* Öğretim yapma
* Öğretimi yönetme
* Başarıyı ölçme ve değerlendirme
* Rehberlik yapma
* Temel becerileri geliştirme
* Özel eğitime gereksinim duyan öğrencilere hizmet etme
* Yetişkinleri eğitme
* Ders dışı etkinliklerde bulunma
* Kendini geliştirme
* Okulu geliştirme
* Okul,çevre ilişkilerini geliştirme


Öğretim Ortamının Özellikleri

Öğretim ortamı, eğitsel iletişim ve etkileşimin yer aldığı, öğrencilerin etkileşimde bulunduğu ve öğrenme-öğretme etkinliklerinin meydana geldiği çevredir.

Öğretim ortamı
* Büyüklük
* Olanaklar
* Tasarım
* Renk gibi özellikler bakımından öğrenenler üzerinde farklı etkilere sahiptir.

- Sınıf büyüklüğü, öğrenci sayısı ve ortamda bulunan olanakları etkileyecektir.
- Sınıfın olanakları öğretim için kullanılabilecek olan her türlü unsuru doğrudan etkileyecektir.
- Sınıf tasarımı farklılığa olanak tanımıyorsa yani sınıftaki araç-gereçlerin hareketli ya da sabit olması her ders için uygun olup olmamasını belirleyecektir.


Farklı Özellik Boyutu Esasına Göre Eğitim Ortamlarının Sınıflandırılması

Araç -Gereçlerin Özellikleri(Görsel, Renk, Ses, Hareket, Etkileşim, Dokunma)

Öğretim araçları kaynak ile alıcı arasında bilgi taşıyan her türlü mekanik, elektronik, yazılı yada çizili tüm materyalleri kapsar.


Öğrenme olayını gerçekleştirmede kullanılacak araç ve gereçlerde şu özellikler aranır;

* Konunun amacına uygunluk
* Araç ve gereçlerin doğruluğu (örneğin; haritaların adları ve bu haritalardaki yer adları, * yükseklik değerleri, derinlik değerleri vb.)
* Araç ve gerecin öğrenci düzeyine uygunluğu
* Araç ve gereçlerin çekiciliği
* Araç ve gereçlerin kullanışlı ve dayanıklı olması
* Araç ve gereçlerin sadeliği


Kısıtlamalar

* Zaman
* Bütçe


Kaynaklar
* Öğretim Materyallerinin Tasarımı Hazırlanması ve Seçimi Yard.Doç.Dr.Gülçin Tan Şişman
* Öğretim Araç-Gereçlerinin Seçimi Hazırlanması moodle.baskent.edu.tr
* Öğretim Materyallerinin Tasarlanması Hazırlanması ve Seçimi Dr. Süleyman Sadi Seferoğlu