Necmettin Halil Onan (d. 1902 - ö. 17 Ağustos 1968), Türk şair, öğretmen, edebiyat tarihçisi.
Türk edebiyatının artık klasikleşmiş olağanüstü eseri, Çanakkale'deki muhteşem savunmanın hatırasını anan "Dur Yolcu" şiirinin yazarı.
Yaşamı
1902’de Çatalca’da doğdu. Babası, Duyün-u Umumiye memuru Halil Hilmi Bey idi Ortaöğrenimini Vefa Lisesi’nde tamamladı. 1919 yılında Dârülfünun Edebiyat Fakültesinde açılan sınavı kazanarak Türk Dili ve Edebiyatı bölümüne kaydoldu. Cenap Şahabettin, Fuad Köprülü, Ferit Kam, Yusuf Şerif, Yahya Kemal, Hüseyin Daniş gibi edebiyatçıların öğrencisi oldu.
İstanbul’un işgali üzerine okul geçici olarak kapatılınca milli mücadeleye katılmak üzere Ankara’ya geçti. Ankara Talimatgahı’nda zabıt vekili oldu, Anadolu Ajansı Siyasi servisi’nde çalıştı.
Milli mücadele bittikten sonra İstanbul’a dönerek yarım kalan eğitimine devam etti, 1924 yılında mezun oldu. Bir süre tekrar Anadolu Ajansı’nda ve özel okullarda çalıştı. 1929 yılından itibaren İzmir, Adana, Ankara illerinde pek çok lisede edebiyat öğretmenliği ve lise müdürlüğü yaptıktan sonra maarif müfettişi oldu.
1942-1946 yıllarında Yüksek Öğretim Genel Müdürlüğü yaptı. Ankara Üniversitesi DTCF’de Eski Türk Edebiyatı Profesörü olarak dersler verdi. 1959’da üniversitedeki görevinden emekli oldu. 18 Ağustos 1968 günü İstanbul’da hayatını kaybetti.
Yazım Yaşamı
Necmettin Halil, yazın yaşamına aruz ölçüsünde şiirler yazarak başladı. İlk şiirleri Nedim dergisinde yayımlandı. Aruzu bırakıp hece ölçüsünde şiirler yazmaya başladığında şiirlerini Dergah ve Hayat dergilerinde yayımladı. Şiirlerini 1927’de ve 1933’de bastırdığı iki kitapta topladı. Aşk, doğa ve ulusal duygular ile ilgili şiirler yazdı. Son dönem şiirlerinde Yahya Kemal Beyatlı etkisi görülür. İşleyen Yara adlı romanı, kitap olarak basılmamış ancak 1932 yılında Vakit Gazetesi’nde tefrika edilmiştir. Ortaokullar için dilbilgisi kitapları da hazırlamıştır.
Eserleri
Şiir kitapları:
Çakıl Taşları (1927)
Bir Yudum Daha (1933)
Diğer Kitapları:
Dilbilgisi (1928), 2 cilt
Dilbilgisi (1934)
Dilbilgisi (1943), İlkokullar için
İzahlı Divan Şiiri Antolojisi (1940, 1946)
Namık Kemal’ in Talim-i Edebiyatı üzerine bir Risalesi (1950)
Leyla ve Mecnun (1956), Fuzuli’nin eserinin tenkidi
Romanları :
İşleyen Yara (yayımlanmadı)
Kolejli Nereye (1977)
En Ünlü Dizeleri
Çanakkale Savaşı’nı konu edinen 'Bir Yolcu’ya' adlı şiirinin başındaki şu dizeleri çok yaygın olarak bilinir:
Dur yolcu! Bilmeden gelip bastığın
Bu toprak, bir devrin battığı yerdir.
Eğil de kulak ver, bu sessiz yığın
Bir vatan kalbinin attığı yerdir.
Bu ıssız, gölgesiz yolun sonunda
Gördüğün bir tümsek, Anadolu'nda,
İstiklal uğrunda, namus yolunda
Can veren Mehmed'in yattığı yerdir.
Cetin Altan, Kultur Bakanligi tarafindan verilen 2008 yılı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü'nu alirken yaptigi konusmasinda Necmettin Halil Onan'in Cakil Taslari siirini okumasinin ardindan su misralari da bu kategoride anmak yerinde olur:
ÇAKIL TAŞLARI
Biliyorsun ki kari, kalbin derinlikleri,
Damla damla biriken gizli gözyaşlarıdır.
Kudretimin oradan çıkarabildikleri,
Halis inci yerine bu çakıl taşlarıdır.
Türk edebiyatının artık klasikleşmiş olağanüstü eseri, Çanakkale'deki muhteşem savunmanın hatırasını anan "Dur Yolcu" şiirinin yazarı.
Yaşamı
İstanbul’un işgali üzerine okul geçici olarak kapatılınca milli mücadeleye katılmak üzere Ankara’ya geçti. Ankara Talimatgahı’nda zabıt vekili oldu, Anadolu Ajansı Siyasi servisi’nde çalıştı.
Milli mücadele bittikten sonra İstanbul’a dönerek yarım kalan eğitimine devam etti, 1924 yılında mezun oldu. Bir süre tekrar Anadolu Ajansı’nda ve özel okullarda çalıştı. 1929 yılından itibaren İzmir, Adana, Ankara illerinde pek çok lisede edebiyat öğretmenliği ve lise müdürlüğü yaptıktan sonra maarif müfettişi oldu.
1942-1946 yıllarında Yüksek Öğretim Genel Müdürlüğü yaptı. Ankara Üniversitesi DTCF’de Eski Türk Edebiyatı Profesörü olarak dersler verdi. 1959’da üniversitedeki görevinden emekli oldu. 18 Ağustos 1968 günü İstanbul’da hayatını kaybetti.
Yazım Yaşamı
Necmettin Halil, yazın yaşamına aruz ölçüsünde şiirler yazarak başladı. İlk şiirleri Nedim dergisinde yayımlandı. Aruzu bırakıp hece ölçüsünde şiirler yazmaya başladığında şiirlerini Dergah ve Hayat dergilerinde yayımladı. Şiirlerini 1927’de ve 1933’de bastırdığı iki kitapta topladı. Aşk, doğa ve ulusal duygular ile ilgili şiirler yazdı. Son dönem şiirlerinde Yahya Kemal Beyatlı etkisi görülür. İşleyen Yara adlı romanı, kitap olarak basılmamış ancak 1932 yılında Vakit Gazetesi’nde tefrika edilmiştir. Ortaokullar için dilbilgisi kitapları da hazırlamıştır.
Eserleri
Şiir kitapları:
Çakıl Taşları (1927)
Bir Yudum Daha (1933)
Diğer Kitapları:
Dilbilgisi (1928), 2 cilt
Dilbilgisi (1934)
Dilbilgisi (1943), İlkokullar için
İzahlı Divan Şiiri Antolojisi (1940, 1946)
Namık Kemal’ in Talim-i Edebiyatı üzerine bir Risalesi (1950)
Leyla ve Mecnun (1956), Fuzuli’nin eserinin tenkidi
Romanları :
İşleyen Yara (yayımlanmadı)
Kolejli Nereye (1977)
En Ünlü Dizeleri
Çanakkale Savaşı’nı konu edinen 'Bir Yolcu’ya' adlı şiirinin başındaki şu dizeleri çok yaygın olarak bilinir:
Dur yolcu! Bilmeden gelip bastığın
Bu toprak, bir devrin battığı yerdir.
Eğil de kulak ver, bu sessiz yığın
Bir vatan kalbinin attığı yerdir.
Bu ıssız, gölgesiz yolun sonunda
Gördüğün bir tümsek, Anadolu'nda,
İstiklal uğrunda, namus yolunda
Can veren Mehmed'in yattığı yerdir.
Cetin Altan, Kultur Bakanligi tarafindan verilen 2008 yılı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü'nu alirken yaptigi konusmasinda Necmettin Halil Onan'in Cakil Taslari siirini okumasinin ardindan su misralari da bu kategoride anmak yerinde olur:
ÇAKIL TAŞLARI
Biliyorsun ki kari, kalbin derinlikleri,
Damla damla biriken gizli gözyaşlarıdır.
Kudretimin oradan çıkarabildikleri,
Halis inci yerine bu çakıl taşlarıdır.
