Milli Edebiyat Döneminin Sanatçıları
ÖMER SEYFETTİN (1884 – 1920)
- Maupassant tarzı olay hikâyeciliğinin bizdeki en büyük ismidir.
- Hikâyeciliği meslek olarak gören ilk sanatçıdır.
- Genç Kalemler dergisinde yayımlanan “Yeni Lisan” makalesiyle dilin sadeleştirilmesi gerektiğini savunmuştur.
- Uzun cümlelerden, söz oyunlarından, yabancı sözcük ve tamlamalardan kaçınmış, konuşma ve yazı dili arasında bir uyum kurmaya çalışmıştır.
- “Toplum için sanat” anlayışıyla milli değerlere yönelmenin önderliğini yapmıştır.
- Realist bir yazardır.
- Hikâyelerinde milli’ bilinci uyandırma ve güçlendirme amacı taşımıştır.
- Mizahtan da yararlanarak toplumdaki aksayan yönleri eleştirmiştir; bu bakımdan hikâyeleri toplumsal hiciv karakteri taşır.
- Hikâyeleri teknik açıdan zayıftır, tasvirlere, psikolojik tahlillere önem vermez, daha çok olayı ön plana çıkarır.
- Türk tarihi, toplum sorunları, çocukluk anıları ve balkanlardaki Türkler, başlıca konulardır.
- Kısa cümlelere dayanan okurun dikkat ve heyecanını canlı tutan bir anlatımı vardır.
- Hikâyelerinde menkıbe, efsane, destan, halk fıkraları ve tarihten yararlanmıştır.
- Kitaplaştırmadığı az sayıda şiiri de vardır.
- Efruz Bey ve Yalnız Efe adlı eserleri “uzun hikâye”, “roman” olarak da değerlendirilmektedir.
Eserleri:
Hikâye: Ashab-ı Kehfimiz, İlk Düşen Ak, Yüksek Ökçeler, Bomba, Bahar ve Kelebekler, Forsa, Beyaz Lale, Aşk Dalgası, Gizli Mabet, Tarih Ezeli Bir Tekerrür, Pembe İncili Kaftan, Kaşağı, Falaka, Kızıl Elma Neresi, Başını Vermeyen Şehit, Diyet, And, Teke Tek, Kütük, Harem (uzun hikâye) Efruz Bey, Yalnız Efe…
ALİ CANİP YÖNTEM (1887 – 1967)
- Fecr-i Ati topluluğundan Genç Kalemler dergisine geçmiştir.
- Hem heceyi hem de aruzu kullanmıştır.
- Eleştirileri, makaleleri ve edebiyat tarihi araştırmalarıyla tanınmıştır.
Eserleri:
Şiir: Geçtiğim Yol
Makale: Milli Edebiyat Meselesi ve Cenap Bey’le Münakaşalarım
Antoloji: Türk Edebiyatı Antolojisi
ZİYA GÖKALP (1876 – 1924)
- Türkçülük akımını sistemleştirmiş ve Türk milliyetçiliği fikrini “Türkiyecilik”, “Oğuzculuk ve Türkmencilik”, “Turancılık” devrelerine ayırmıştır.
- Şair ve yazar kimliği kadar sosyolog olarak da önemlidir; sosyoloji çalışmalarında Emile Durkheim’den etkilenmiştir.
- Türk sosyolojisinin kurucusu olarak görülmüştür.
- İslamiyet öncesi Türk tarihiyle ilgili araştırmalar yapmıştır.
- Konuşma dilinin aynı zamanda yazı dili olmasını, edebi eserlerde İstanbul ağzının esas alınmasını ve heceyi kullanmak gerektiğini savunmuştur.
Eserleri:
Dergi: Yeni Mecmua, Küçük Mecmua
Şiir: Kızıl Elma, Yeni Hayat, Altın Işık
Makale: Türkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmak
İnceleme: Türkçülüğün Esasları, Türk Medeniyet Tarihi
Mektup: Malta Mektupları
MEHMET EMİN YURDAKUL (1869 – 1944)
- ”Türk Şairi”, “Milli Şair” unvanlarıyla anılmıştır.
- Milli duyguları dile getirdiği ilk şiiri Cenge Giderken’leheceyle şiir yazma eğiliminin öncülüğünü yapmıştır.
- Anadolu insanının acılarını, düşmana karşı mücadelesini coşkun bir dille anlatan ilk şairdir.
- Bütün şiirlerinde sade bir dil ve hece ölçüsü kullanmıştır.
Eserleri:
Şiir: Türkçe Şiirler, Türk Sazı, Ey Türk Uyan, Tan Sesleri, Ordunun Destanı, Aydın Kızları, Zafer Yolunda, Ankara, Turan’a Doğru, İsyan ve Dua…
MEHMET FUAT KÖPRÜLÜ (1890 – 1927)
- Edebiyata Fecr-i Ati’yle ve şiirle girdi, sonraları Milli Edebiyat’a katıldı.
- Türk kültürü, dili ve uygarlığıyla ilgili önemli çalışmalar yaptı.
- Türk edebiyat tarihi alanında dünyaca ünlü bir bilim adamıdır.
- Ordinaryüs Profesör unvanını almıştır.
- Hoca Ahmet Yesevi ve Yunus Emre’yi tanıtmıştır.
Eserleri:
Edebiyat tarihi Makale: Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Türk Edebiyatı Tarihi, Türkiye Tarihi, Azeri Edebiyatına Ait İncelemeler, Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları, Türk Saz Şairleri…
MUSAHİPZADE CELAL (1870 – 1959)
- Milli Edebiyat dönemi oyun yazarıdır.
- Teknik bakımından zayıf; ama gözlem, tarihi ayrıntı ve yergi bakımlarından başarılı komediler yazmıştır.
- Konularını Osmanlı İmparatorluğu’ndan, kendi deyişiyle “tarihin gölgesi altında hayal-meyal seçilen halk hayatından” almıştır.
Eserleri:
Tiyatro: Köprülüler, Fermanlı Deli Hazretleri, Aynaroz Kadısı, Bir Kavuk Devrildi
İBNÜRREFİK AHMET NURİ SEKİZİNCİ (1874 – 1935)
- Dönemin tanınmış güldürü yazarlarındandır.
- Fransızcadan yaptığı uyarlamalarla da tiyatromuza birçok oyun kazandırmıştır.
- O yılların Fransız güldürülerinin etkisi sezilen oyunlarında dili iyi kullandığı gibi, oyun tekniği yönünden de oldukça başarılı sayılır.
Eserleri:
Tiyatro: Türk Kızı, Köprülüler, İstanbul Efendisi, Lâle Devri, Macun Hokkası, Yedekçi Kaşıkçılar, Atlı Ases, Demirbaş Şarl, Moda Çılgınları, İtaat İlâmı, Fermanlı Deli Hazretleri, Aynaroz Kadısı, Kafes Arkasında, Bir Kavuk Devrildi, Mum Söndü, Pazartesi-Perşembe, Gül ve Gönül, Balaban Ağa, Selma, Genç Osman, Gücü Gücü Yetene, Kadın Tertibi, Kısmet Değilmiş gibi kendi yazdığı; Hisse-i Şayia, Sekizinci, Ceza Kanunu gibi uyarlama oyunları vardır.
YAKUP KADRİ KARAOSMANOĞLU (1889 – 1974)
- Eserlerinde Türk toplumunun Tanzimat’tan Cumhuriyet dönemine geçirdiği dönüşümleri anlatmıştır.
- Fecr-i Ati’ den Milli Edebiyata geçen bir sanat çizgisi izlemiştir.
- I. Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı yıllarını, Türk toplumunun yaşamını ve sorunlarını işlemiştir.
- Romanlarını sağlam bir teknikle kaleme almış, karakterleri başarıyla canlandırmıştır.
- “Toplum için sanat” anlayışıyla ağır olan dilini sadeleştirmiştir.
- Türk edebiyatına tezli roman düşüncesini özellikle “Yaban”la getirmiştir.
- Realizmden etkilenmiştir.
- İlk romanı olan Kiralık Konak’ta Tanzimat’tan I. Dünya Savaşı’nın sonuna bir ailenin üç kuşağını; Hüküm Gecesi, Sodom ve Gomore’de İstanbul’un mütareke yıllarını; Yaban’da Ahmet Celal karakterinden hareketle Kurtuluş Savaşı yıllarındaki Anadolu’yu ve aydın-halk kopukluğunu; Panorama’da Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki yenilikleri, Atatürk’ün ölümünden sonraki yılları anlatır.
Eserleri:
Roman: Kiralık Konak, Yaban, Ankara, Sodom ve Gomore, Hüküm Gecesi, Panorama, Nur Baba, Hep O Şarkı, Bir Sürgün
Hikâye: Bir Serencam, Milli Savaş Hikâyeleri, Rahmet
Mensur Şiir: Erenlerin Bağından, Okun Ucundan
Anı: Zoraki Diplomat, Anamın Kitabı, Gençlik ve Edebiyat Hatıraları, Vatan Yolunda, Politikada 45 Yıl
Ulus gazetesinde Kurtuluş Savaşı’yla ilgili yazdığı makaleleri: Ergenekon
Biyografi: Atatürk
HALİDE EDİP ADIVAR (1884 – 1964)
- Roman, hikâye ve anı türlerinde eserler vermiştir.
- Tekniği zayıf olmakla beraber tasvir ve tahlilleri güçlü romanlarıyla tanınmıştır.
- Süssüz, kısa cümleli romanlarında güçlü kişilikli kadın kahramanlar ön plandadır.
- Aşk ve kadın psikolojisini işlediği ilk romanlarından (Handan, Seviye Talip… ) sonra Türkçülük hareketinin ve Milli mücadelenin etkisiyle toplumsal konulara yönelmiştir.
- Kurtuluş Savaşı sürecini anlattığı Ateşten Gömlek, Vurun Kahpeye gibi romanlarıyla sevilmiştir. Ateşten Gömlek Türk edebiyatında Kurtuluş Savaşını işleyen ilk romandır.
- Sinekli Bakkal’dan sonraki romanlarında sosyal çevre tasvirlerine büyük önem vermiştir.
- Realizmden etkilenmiştir.
Eserleri:
Roman: Seviye Talip, Handan, Son Eseri, Yeni Turan, Ateşten Gömlek, Kalp Ağrısı, Vurun Kahpeye, Sinekli Bakkal, Tatarcık, Yol Palas Cinayeti…
Hikâye: Dağa Çıkan Kurt, Harap Mabedler, İzmir’den Bursa’ya, Kubbede Kalan Hoş Seda
Anı: Türkün Ateşle İmtihanı, Mor Salkımlı Ev
Tiyatro: Kenan Çobanları, Maske ve Ruh
REFİK HALİT KARAY (1888 – 1966)
- Deneme, fıkra, mizah, hiciv, roman ve hikâye türlerinde eserler vermiştir.
- Türkçeyi büyük bir ustalıkla kullanmıştır.
- Beyrut ve Halep’te 15 yıl sürgün hayatı yaşamıştır.
- Sürgün hayatında tanıdığı Anadolu’yu ve Anadolu dışındaki yerleri anlatmıştır.
- Tasvir ve tahliller bakımından zengin, sanatlı bir anlatımı vardır.
- Türk edebiyatında bir yazarın Anadolu’yu yakından tanıyarak, içinde bulunarak Anadolu’yu anlattığı ilk hikâyeler olan Memleket Hikayeleri ile tanındı.
- Memleket edebiyatının asıl temsilcisidir.
- Aydede isimli mizah dergisini çıkarmıştır.
- “Kirpi” takma adıyla mizahi hicivler yazmıştır.
- Realizmden etkilenmiştir.
Eserleri:
Roman: Yezidin Kızı, Sürgün, Bugünün Saraylısı, Kadınlar Tekkesi, Yeraltında Dünya Var, İstanbul’un İçyüzü, Çete, Nilgün
Hikâye: Memleket Hikâyeleri, Gurbet Hikâyeleri
Mizah: Kirpinin Dedikleri
Tiyatro: Deli
REŞAT NURİ GÜNTEKİN (1889 – 1956)
- Roman, öykü, gezi, eleştiri ve tiyatro türlerinde eserler vermiştir.
- Sade bir dille yazdığı eserlerinde Türkçeyi tüm canlılığıyla kullanmıştır.
- İstanbullu idealist bir genç kızın, Feride’nin, öğretmen olarak gittiği Anadolu’ da yaşadıklarını anlattığı Çalıkuşu’yla sevilmiştir. Çalıkuşu, köyü ve taşra insanın yaşayışını anlatan ilk başarılı eserlerdendir.
- Yaprak Dökümü’nde Batılılaşmanın Türk aile yapısı üzerindeki olumsuz etkisini; Yeşil Gece’de Kurtuluş Savaşı yılları ve sonrasında dini istismar eden kişilerin eleştirisini romanlaştırır.
- Öğretmenliğinden dolayı tanıdığı Anadolu’yu, gözlemci yönüyle yansıtmıştır.
- Romantizm ve realizm akımlarından etkilenmiştir.
- Görevi sırasındaki gözlemlerini anlattığı Anadolu Notları gezi türünün en önemli eserlerindendir.
- Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı’nda da etkili bir isimdir.
Eserleri:
Roman: Çalıkuşu, Gizli El, Acımak, Damga, Dudaktan Kalbe, Akşam Güneşi, Bir Kadın Düşmanı, Yeşil Gece, Yaprak Dökümü, Kızılcık Dalları, Eski Hastalık, Değirmen, Miskinler Tekkesi, Harabelerin Çiçeği, Kavak Yelleri, Son Sığınak, Kan Davası
Hikâye: Olağan İşler, Leyla ile Mecnun, Sönmüş Yıldızlar, Tanrı Misafiri
Gezi Kitabı: Anadolu Notları
Tiyatro: Hançer, Balıkesir Muhasebecisi, Tanrıdağı Ziyafeti, Hülleci, Ümidin Güneşi. Ayrıca “Yaprak Dökümü” romanı tiyatroya uyarlanmıştır.
FALİH RIFKI ATAY (1884 – 1971)
- Fıkra, anı, makale ve gezi yazılarıyla tanınmıştır.
- Kurtuluş Savaşı yıllarını, Batılılaşmayı, cumhuriyeti konu edinmiştir.
- Yakından tanıdığı Atatürk’le ilgili anı türünde verdiği eserleriyle ve gezi kitaplarıyla ün yapmıştır.
- Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı’nda da etkili bir isimdir.
Eserleri:
Anı: Ateş ve Güneş, Zeytindağı, Çankaya, Atatürk’ün Hatıraları, Babamız Atatürk
Gezi Yazısı: Deniz Aşırı, Taymis Kıyıları, Tuna Kıyıları, Hind, Bizim Akdeniz, Yolcu Defteri, Yeni Rusya, Gezerek Gördüklerim
AKA GÜNDÜZ (1886 – 1958)
- İlk ürünleri Selanik’te Çocuk Bahçesi ve Genç Kalemler dergilerinde yayımlandı.
- Milli Edebiyat akımına katıldıktan sonra tanınmaya başlandı.
- Şiir, tiyatro, hikâye, roman türlerinde eserler verdi; gazeteci olarak onlarca dergide yazılar yazmıştır.
- Sade, sıcak bir dille yazdığı romantik-realist, popüler romanlarıyla geniş çevrelerce sevildi.
Eserleri:
Hikâye: Türk Kalbi, Kurbağalar, Bu Toprağın Kızları
Roman: Dikmen Yıldızı, Yayla Kızı, Bir Şoförün Gizli Defteri
HAMDULLAH SUPHİ TANRIÖVER (1885 – 1966)
- Önce Fecriati’de yer almış, sonra Milli Edebiyat topluluğunda yer almıştır.
- Türkçülük ve Milli Edebiyat akımlarına büyük katkıları olmuştur.
- “Hitabet” ve “nutuk”larıyla tanınan bir sanatçıdır.
- Kurtuluş Savaşı sırasında halkı aydınlatmak için gönderildiği yerlerde hitabetin etkili örnekleri olan çalışmalar yapmıştır.
Eserleri:
Hitabet: Dağ Yolu
Makale: Günebakan
YUSUF AKÇURA (1876 – 1935)
- 1904 yılında Mısır’da (Türk adlı bir gazetede) yayımladığı Üç Tarz-ı Siyasetadlı makalesi onu Türk siyasal hayatında önemli bir isim haline getirdi.
- Türkçülük akımının manifestosu kabul edilen bu makalede Akçura, Osmanlının toparlanabilmesi için üç ana görüşün (Osmanlıcılık, Türkçülük, Batıcılık) bulunduğunu ve bunlar arasında en uygununun Türkçülük olduğunu savunmuştur.
Eserleri:
Makale: Üç Tarz-ı Siyaset
HALİDE NUSRET ZORLUTUNA (1901 – 1984)
- Kurtuluş Savaşı yıllarında yayımlanan “Git Bahar” şiiriyle ünlenmiştir.
- Heceyle, sade bir dille, anlaşılır şiirler yazmıştır.
- Cumhuriyet sonrasında da “Hisar” dergisi çevresinde bulunmuştur.
Eserleri:
Şiir: Geceden Taşan Dertler, Yayla Türküsü
RIZA TEVFİK BÖLÜKBAŞI (1869 – 1949)
- “Filozof Rıza” olarak anılmıştır.
- Başlangıçta Abdülhak Hamit Tarhan ve Tevfik Fikret etkisinde aruz ölçüsüyle şiirler yazmıştır.
- Zamanla asıl edebi kişiliğini oluşturan Aşık Tarzı ve Dini -Tasavvufi halk şiiri geleneğinden faydalanarak, duygulu, içten koşma ve nefesler yazmıştır.
- Felsefe, edebiyat tarihi alanlarında da eserleri vardır.
- “Uçun Kuşlar” adlı şiiriyle geniş kesimlerce sevilmiştir.
Eseleri:
Şiir: Serab-ı Ömrüm
MİTHAT CEMAL KUNTAY (1885 – 1956)
- Vatan, millet konularında aruzla yazdığı epik ve lirik şiirleriyle tanınmıştır.
- Üç İstanbuladlı önemli bir romanı vardır.
- “Üç İstanbul” romanı Abdülhamit, Meşrutiyet ve Mütareke dönemleri İstanbul’unu konu edinir. Eser, çökmüş kurumları ve yozlaşmış insanların aşk, çıkar ilişkilerini ele alırken daha geniş boyutta Osmanlı Devleti’nin hangi şartlar ve kişilikler altında çöktüğünü de sergiler.
Eserleri:
Şiir: Türk’ün Şehnamesi
Monografi: Namık Kemal, Mehmet Akif
Roman: Üç İstanbul
EBUBEKİR HAZIM TEPEYRAN (1864 – 1947)
- Nabizade Nazım’ın Karabibik’inden sonra köyü konu edinen kinci eser olan “Küçük Paşa” romanıyla tanınmıştır.
- Bir köylü kadınla oğlunun hayat hikâyesini anlattığı bu romanda Anadolu köyü gerçek ve nesnel çizgilerle yansıtılmıştır.
Eserleri:
Roman: Küçük Paşa
Hikâye: Eski Şeyler
Anı: Belgelerle Kurtuluş Savaşı Anıları
