En az iki yıl üst üste olmak kaydıyla, yılın belli dönemlerinde ortaya çıkan, sebep olarak herhangi bir yaşam olayının gösterilemediği duygu durum çökmelerine mevsimsel depresyon deniyor.
Gün ışığının azalmaya başladığı sonbahar ve kış ayları mevsimsel depresyon riski açısından oldukça yüksek risk taşıyan dönemler olarak karşımıza çıkıyor. Ancak mevsimsel depresyon ilkbahar ve yaz aylarında da görülebiliyor.
Emsey Hospital’dan Psikiyatri Uzmanı Dr. Orhan Karaca mevsimsel depresyonla ilgili merak edilenleri anlatıyor.
Mevsimsel depresyonun nedenleri neler?
Kış aylarında günlerin kısa olması ve gün ışığıyla temasın azalması nedeniyle, beyinde melatonin düzeyi artarken serotonin düzeyi düşer.
Melatonin uykuyu artırırken, serotonin azalması ise halsizlik, bitkinlik, yorgunluk, isteksizlik gibi belirtilere neden oluyor.
Mevsimsel depresyona bu kimyasal maddelerin düzeylerindeki değişmenin yol açtığı düşünülüyor.
Soy geçmişte bipolar bozukluk (manik depresif bozukluk) görülmesi, depresyon gibi hastalıkların olması, zor yaşam koşulları, ağır fiziksel hastalıklar, gün ışığından az yararlanan bölgeler yatkınlığı artırıcı unsurlar.
Kadınlarda mevsimsel depresyonlar daha sık görülüyor.
Mevsimsel depresyon nasıl tedavi edilir?
Mevsimsel depresyonun tedavisinde fototerapi yöntemi (ışık tedavisi) ilk seçenek.
Bu tedavi gün ışığını taklit edecek bir ışık kaynağına kişiyi belli bir süre maruz bırakma esasına dayanır.
Böylece kişiye eksik aldığı gün ışığı dışarıdan verilmiş olur.
Ancak ağır ve orta depresif durumlarda ilaç kullanmak gerekiyor.
Kimi ağır vakalar yatarak tedavi de ediliyor.
Bunun dışında psikoterapi (özellikle bilişsel davranışçı psikoterapi) önemli bir tedavi yöntemi.
Ancak bu terapi yöntemi dışında da terapi yöntemleri var ve uygun olan vakalarda bunlar da kullanılıyor.
Kişinin keyif aldığı ve işlevselliğinin arttığı uğraşılar da tedavide yarar sağlıyor.
Mevsimsel depresyona yatkınlığı olanlar nelere dikkat etmeli?
Mevsimsel depresyona yatkınlığı olan kişilerin havanın açık olduğu dönemlerde gün ışığından azami yararlanmaya çalışmaları gerekir.
Daha önceki yıllarda benzer durumlar yaşandıysa ve hastalık ağır geçirildiyse yine aynı dönemde hastalanmadan önce psikolojik destek almaya başlamak, gerektiğinde doktorun önerdiği ilacı kullanmak gerekir.
Kişilerin yaşamlarını zenginleştiren uğraşılar bulması, sosyal destek ve verimliliğin artırılması da önlem olarak alınabilir.
Yaşamlarında zorluklar olan kişilerin zorluklarla baş etmek için yakınlarından destek alması, bu konuda yeterli desteği yoksa uzman yardımı alması da yararlı olur.
Vitamin ve mineral desteği de ayrıca yarar sağlar.
Bu kişiler uyku-uyanıklık döngüsüne de dikkat etmeli. Kış aylarında yapılacak tatillerin gün ışığının yoğun olduğu bölgelere yapılması bu hastalığın ortaya çıkışını önleyebilir ya da geciktirebilir.
Mevsimsel depresyon yaşadığımızı nasıl anlarız?
Her yorgunluk ve halsizlik için depresyon demek doğru değil.
Öncelikle kişinin duygu durumunda bir çökme olması gerekli. Bu çökme haline daha önce saydığım diğer belirtiler de eşlik ediyorsa mevsimsel depresyon düşünülebilir.
Bu tür belirtiler özellikle yılın aynı dönemlerinde görülüyorsa bir psikiyatri uzmanı ile görüşmek yararlı olur.
Hem bir takım hormonal nedenler hem de kadının toplumdaki rolü ve yaşadığı zorluklar özellikle kadınların depresyona girme oranını artırıyor.
