Memduh Şevket Esendal (1883 - 1952)

jeriko

Özel Üye
Özel üye
Memduh Şevket Esendal (1883 - 1952)

Hikayeci, romancı, siyaset adamı Memduh Şevket Bey 1883 yılında Çorlu'da doğdu. Düzenli bir eğitim görmedi. 1906'da gizli İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne girerek siyasete atıldı. 1908'de İttihat ve Terakki'nin İstanbul teftiş kurulunda görev aldı. Üretime katkısı olan toplulukların, yurt yönetiminde de payı olması gerektiğini düşünüyordu.

Memduh-Sevket-Esendal.jpg
Türk-İslam dünyasındaki meslek kuruluşları olan Fütevvet örgütünün canlandırılmasını, milletvekillerini illerin değil, eski loncaların bir devamı olarak kurulacak olan Esnaf Odaları'nın seçmesi gerektiğini savundu. Mesleki temsil adı verilen bu esasa dayanılarak kurulmuş olan Esnaf Odaları'nın yönetiminde görev aldı. Kurtuluş Savaşı'nda Anadolu'ya geçti. Bakü'de ortaelçi (1920-1924), Tahran (1925-1930) ve Kabil'de (1932-1938) elçi olarak bulundu. Elazığ (1930-1932) ve Bilecik (1938-1950) milletvekili olarak T.B.M.M.'de görev aldı. C.H.P.'de genel sekreter olarak çalıştı.

1912'den başlayarak dergi ve gazetelerde takma adlarla (Mustafa Memduh, Mustafa Yalınkat, M. Oğucuk, İstemenoğlu, M.Ş. ve M.Ş.E. kısaltmaları) hikayeler yayımladı. Bunlarda genellikle taşra yaşantısını yansıtıyor, başkalarından hiç farkı olmayan insanların başından geçen günlük olayları basit çizgilerle canlandırıyordu. 1925'te eski İttihatçı arkadaşlarının çıkardığı Meslek dergisinde, 35 hikayesi yayımlandı. Uzun bir aralıktan sonra Sanat ve Edebiyat gazetesi (1947) dergilerinde yeni hikayeleri çıktı.

1934 yılında yayımlanmış Ayaşlı ve Kiracıları adlı romanı da ancak bu son dönemde ilgi topladı ve ün kazandı. Cumhuriyetin ilk yıllarındaki Ankara'nın görgülü görgüsüz çeşitli çevrelere bağlı insanlarının, oda oda kiraya verilen bir evdeki yaşantılarıyla birlikte, dedikodular, kumar partileri, türlü çıkar hesapları, mal-mülk kaygılarını gösteren bu romanda, Hikayeler I, II (1946) adlı kitaplarıyla bunların sonuna eklediği hikayelerinden, derlediği Temiz sevgiler (1965), Ev ona yakıştı (1971) adlı eserlerinde, yurdun dört bir köşesinde tanımak imkanını bulunduğu Türk insanının psikolojisini canlandırdı.

Eserleri
Ayaşlı ve Kiracıları, Hikayeler I, II, Temiz Sevgiler, Ev ona yakıştı
 

Suskun

V.I.P
V.I.P
Mustafa Memduh Şevket Esendal (29 Mart 1883, Çorlu - 16 Mayıs 1952, Ankara),
Türk yazar, diplomat, siyasetçi.

Tahran, Bakü ve Kabil'de büyükelçilik, T.B.M.M'de dört dönem milletvekilliği, 1941-1945 yılları ararasında CHP Genel Sekreterliği yapmış olan diplomat ve siyasetçi Esendal aynı zamanda tanınmış bir edebiyatçıdır. Yaşamının yalnızca dokuz yılında (1923-1926, 1946-1952) ciddi biçimde edebiyatla uğraşmasına rağmen Türk öykücülüğünün önemli bir ismi oldu. Durum hikâyeciliğinin Türk edebiyatındaki temsilcisidir. En çok bilinen eseri 1934 yılında yayımlanan Ayaşlı ve Kiracıları adlı romanıdır.

Hayatı

Çocukluk ve gençliği


Rumeli göçmenlerinden bir çiftçinin oğlu olarak, 29 Mart 1883 günü çorlu'da doğdu. Savaş koşulları nedeniyle eğitimini tamamlayamadı ve Edirne Rüştiyesi'ni (bugünkü Edirne Lisesi) terk etmek zorunda kaldı. Çocukluğunda doktor olmak isteyen Esendal, 1900'de gümrük memuru olarak hayata atıldı;1907'de babasının ölümü üzerine ailesinin geçim yükünü üstlenmek zorunda kaldı. Balkan Savaşı'nın başlaması üzerine aile İstanbul'a göçtü, savaştan sonra yeniden Çorlu'ya döndü.

İttihat ve Terakki yılları

Memduh Şevket, 1906`da o zamanlar gizli bir dernek olan İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne üye olmuştu; 1908'de parti tarafından İstanbul Teftiş Kurulu'na çağrılınca müfettiş olarak Anadolu ve Rumeli'yi yakından görüp tanımak fırsatını buldu. İttihat ve Terakki içinde ticaret sermayesine karşı küçük esnaf ve küçük girişimcilerin çıkarlarının savunulmasını isteyen "Kara Kemal" kanadından yana tavır aldı.

İlk öykülerini bu yıllarda çeşitli dergi ve gazetelerde M.S.E., Mustafa Yalınkat, M. Oğulcuk, İstemenoğlu gibi takma adlarla yayımladı.

Mütareke yıllarında hakkında tutuklama kararı çıkması nedeniyle İtalya'ya kaçan Memduh Şevket Bey, İzmir'in işgali'nden sonra yurda döndü ve Anadolu'ya geçerek milli mücadeleye katıldı.

Bakü Elçiliği

1920`de TBMM hükûmetinin ilk orta elçisi olarak Azerbaycan'a gönderildi; Azerbaycan'da bulunduğu süre içinde duyduğu şiirleri unutulmaması için bir defterde topladı. 1924 yılında Azerbaycan Cumhuriyeti'nin Ruslar tarafından lağvedilmesi üzerine yurda döndü.

Meslek Gazetesi

Azerbaycan'dan döndükten sonra bir süre Galatasaray ve Kabataş liselerinde tarih, coğrafya öğretmenliği yaparak geçimini sağladı. 1925 yılında iktidarın hoş karşılamadığı haftalık siyasi Meslek Gazetesi 'ni çıkardı. Milletvekillerini illerin değil, eski loncaların bir devamı olarak kurulacak olan Esnaf Odaları'nın seçmesi gerektiğini düşünüyordu. Aynı görüşteki eski arkadaşlarıyla (Kara Kemal, Nail Bey, Muhittin Birgen, Sadık Vicdani) çıkardığı gazetede bu düşünceyi savundu.

1925 yılında yazarlığının da en verimli dönemini geçirmekte olan Esendal, o zamana kadar yazdığı ve yenilerini eklediği 35 öykü yayımladı. 38 bölüm tefrika edildikten sonra yarım kalan Miras adlı romanını Meslek Gazetesi'nde tefrika edilmişti.

Tahran Elçiliği

İzmir Suikasti'nin ardından yaşanan muhalifleri "tasfiye" hareketi sırasında bu işten zarar görmemesi için elçilik göreviyle Tahran'a gönderildi. 1926-1930 yılları arasında Tahran elçiliğini sürdürdü. "Tahran anıları ve Düşsel Yazılar" adlı kitabında hem o dönem yazdığı kurgusal yazıları hem de anılarını derledi. 1930'da Elazığ milletvekili seçilerek yurda döndü.

Kabil Elçiliği

Milletvekilliği görevi devam etmekte iken memur-milletvekili olarak Kabil'de görevlendirildi. 1932-1938 yılları arasında Kabil büyükelçisi olarak hizmet verdi. Farsça, Fransızca ve Rusça öğrendi.

Milletvekilliği

Esendal, 1947 yılında Bilecik milletvekili olarak T.B.M.M.'e geri döndü. Bir yıl sonra CHP Genel Sekreteri seçildi. Bu görevi sırasında partinin gençleşmesine, 35'ler Hareketi'nin gelişmesine destek oldu, 1945'te kendi isteğiyle görevinden ayrıldı. 1946'da yeniden Bilecek milletvekili seçildi.

Son yılları

Son yıllarını öykülerini yazmak, yapıtlarını derleyip kitaplaştırmakla geçiren Esendal, 1946 yılında on yedi öykü yazmıştır. 1952'ye kadar çeşitli dergilerde yayımlanan öyküleriyle ününü genişletti.

Yazarın Ayaşlı ve Kiracıları adlı eseri 1946 CHP Roman Yarışması'nda ödül kazanmıştır. Eser, cumhuriyetin ilk yıllarındaki Ankara'dan bir kesit sunmaktadır.

16 Mayıs 1952'de hayatını kaybetti.

Yazarlığı

Üslubu


Esendal'ın edebiyatımıza getirdiği en önemli yenilik, ele aldığı konuları büyük bir sadelikle işlemesidir. Bu konular, yine sıradan insanların yaşamları etrafında gezinir. Öykücülüğe başladığı ilk yıllarda, dilde sadeleşmenin öncüsü olan Ömer Seyfettin'in izinden giden Esendal, ustalık dönemine eriştiğinde, hem Ömer Seyfettin'den, hem de kendi çağdaşlarından daha sade ve düzgün bir dille yazmıştır. Uslübunda Çehov'un etkileri açıkça görülür. Hatta, bazı öyküleri, Çehov'dan yapılmış uyarlamalardır. Ancak bu etki, yazım tarzı, dildeki sadelik, kişilerin seçilişi ile sınırlı kalır. Esendal, Çehov'un karamsar bakışını tekrarlamaz. Kendi deyişiyle; insanlara yaşamak için ümit, kuvvet ve neşe veren yazılardan hoşlanır, insanları yoğunmuş mutfak paçavrasına çeviren ve yeise düşüren yazılardan hoşlanmaz.


Eserleri

Anlaşılmamış Bir Nokta
Güzel Bir Ölüm
Bir Haydut Kuş
Şu Soyadı Konusu
Küp Kırığı Pabuç Eskisi
Geçmiş Günler
Yol Arkadaşları
Doktor Savdur
Gezide
Bir Kucak Çiçek
Kedi
Aptal Memiş
Terbiyesi En Güç Hayvan
Hatice
İşin Dibi Bozulmuş
Hırsız-Polis
Tutkunluk
Adım
Bana Kaçık Derler
Santa Kastello
Nazırın Odacısı
Gece Kuşu
Buğday Almağa Köye Gitmiştik
Konuşma, Turan Hanım
Ayaşlı ile Kiracıları

Öyküleri
Bir Kucak Çiçek
Bizim Nesibe
Gödeli Mehmet
Güllüce Bağları Yolunda
Hava Parası
İhtiyar Çilingir
Kelepir
Mendil Altında
Otlakçı
Sahan Külbastısı
Veysel Çavuş
Gönül Kaçanı Kovalar
Hatıra
Tahran Anıları ve Düşsel Yazılar
Mektup
Kızıma Mektuplar
Oğullarıma Mektuplar
İkisinin arasında
Korku
Gençlik
Uğursuzluk
Ölü

Romanları
Ayaşlı Kiracıları
Miras
Vassaf bey​
 
Top