maketler

HAYALLERE SIĞMAYAN MİNYATÜR ODALAR

İskender'in Kuşatma Çadırı, M.Ö. 333
Sanatçı: Henry Kupjack, Yapım yılı: 1983, Henry Kupjack Koleksiyonu

Bu minyatür yapının çatı strüktürü, orijinali tamamen yok olduğundan tahmini olarak yapılmıştır. Kuşatma çadırları bu dönemde modüler olarak, sökülebilir ve hareket edebilir biçimde yapılmaktaydı. Eserde de dönemin mühendislik alanındaki üstün seviyesi gözler önüne serilmektedir. Çadırın mobilyaları, Yunan ve Mısır menşeli vazoların resimlerinden ve rölyeflerinden kopyalanmış veya adapte edilmiştir.
Genellikle bronzdan yapılan eşyalar, taşıma ve saklama kolaylığı amaçlanarak
portatif olarak üretilmiştir. Pek çok askeri malzeme, Pompei’deki ünlü Roma mozaiğidaki İskender’den kopyalanmıştır.


Kırmızı mobilyalı Amerikan Lokantası 1942
Sanatçı: Henry Kupjack, Yapım yılı: 1994, Henry Kupjack Koleksiyonu

Amerikan Lokantası minyatürü, belirli bir lokantayı betimlememekle beraber özellikle Amerika’nın doğu kıyılarında 2. Dünya Savaşı’nın sonlarına kadar yaygın olarak görülen fabrikasyon bir iç dekora sahip bir lokantayı temsil etmektedir. Bu tarz lokantaların tabaklarına ve menülerine kadar tamamlanmış şekilde fabrikalarda üretilip, daha sonra kurulacakları yere taşınarak yerleştirilmeleri, o dönemlerde Amerika’da bir gelenek haline gelmiştir. ‘30 ve ‘40’lı yılların popüler kültürünün göstergelerinden olan müzik kutusu, dönemin tipik dekorunu yansıtmak üzere kullanılmıştır. Pırıl pırıl metalik paneller ve otomobil kıvrımlarını andıran genel görünüm ve ince çizgiler ‘art deco stili’ yansıtmaktadır. Restoranın bu stilin son dönemine ait olduğunun ayırt edilebilmesi, minyatürün içine dönemin tipik motosiklet, ceket ve gözlüğünün yerleştirilmesiyle sağlanmıştır. Ne yazık ki 2. Dünya Savaşı ve 50’li yıllarla beraber bu nostaljik görüntü yok olup, yerini şimdilerde oldukça aşina olduğumuz tarza bırakmıştır.


Ptolemi Sarayının Yatak Odası, MÖ. 200
Sanatçı: Henry Kupjack, Yapım yılı: 1980, Henry Kupjack Koleksiyonu

Büyük İskender’in Mısır’ı işgalinden sonra Mısır, İskender’in çocukluk arkadaşı Ptolemi’nin halefleri olan Ptolemiler tarafından İskenderiye’den yönetilmekteydi. Yunanlılar Helenistik kültürü Mısırlılara kabul ettirmiştir. Bu minyatürde klasik Yunan tarzı ve antik Mısır tarzındaki objeler görülmektedir. Bronz, mermer, altın ve abanoz o dönemin sık kullanılan malzemeleriydi.


Raleigh Tavernası Dauphine* Yemek Odası, Williamsburg, 1770’ler
Sanatçı: Eugene Kupjack, Yapım yılı: 1983, Henry Kupjack Koleksiyonu

Tarihte bu handan, Virginia kolonilerinin kasabalıları için sevilen bir toplanma yeri olarak bahsedilir. Oda, Çin’den ithal edilmiş bazı objeler de kullanılarak Kraliçe Anne tarzında dekore edilmiştir. Duvar kağıdı Williamsburg’daki tam boy bir örnekten alınmıştır. Söylentiye göre; Bağımsızlık Bildirgesi, devrimin birçok üyesi tarafından bu masada tartışılmıştır.
*Dauphiné, Fransa’da kralın oğlu veya varisi için kullanılan bir terimdir. İngiliz’ler tarafından da Galler Prensi kastedilerek kullanılmaktadır, bu terim koloni dönemi Amerika’sında da kullanılmış, bu minyatür odada betimlenen tavernanın yemek odası bu ismi bu sebeple almıştır.

Fransız Taşra Yatak Odası, 1850
Sanatçılar: Eugene ve Henry Kupjack, Yapım yılı: 1987, Henry Kupjack Koleksiyonu

Bu minyatür oda; duvara gömülerek yerleştirilen yatak köşesi, söveli tavan, kalın taş duvarlar ve kırmızı kiremit zemin olmak üzere Fransız taşra evinin birkaç tipik özelliğini birleştirirerek yansıtmaktadır. Tasvir edilen mobilyalar, taşra tasarımı olup yerel ustalar tarafından genellikle meyve ağaçları oyularak yapılmıştır. Yatak bölümünü kaplayan perdeler, akşamları rüzgârı kesmek için kullanılma özelliğine sahipti. Tahta kalıptan baskı olan duvar kâğıtları, 1770 sonrası Fransız iç dekorasyonunda oldukça modaydı. İnce işlenmiş halı, çoğunlukla evin hanımı tarafından dokunurdu. Banyo küvetlerinin yapımında dahi olmak üzere o dönemde teneke malzeme olarak birçok amaç için seramiğin yerine kullanılırdı.


Japon Çiftlik Evi Mutfağı, 1700’ler
Sanatçı: Henry Kupjack, Yapım yılı: 1985, Henry Kupjack Koleksiyonu

Bu minyatür çiftlik evi; Japonya'da, Edo döneminin tipik bir mutfağını yansıtır. Japon evleri, profesyonel marangozlar tarafından inşa edilir ve Kwari adı verilen çok titiz bir inşaat kodlamasına uygun şekilde yapılırdı. Mutfaklar genellikle iki katlıydı ve katlardan birinin zemini kilden inşa edilirdi. Yemek pişirmek için kil ve kiremitten yapılmış soba kullanılırdı ve dumanın dışarı çıkması için çatıdaki baca dışında başka bir düzenek yoktu. Su, mutfağın en önemli parçasıydı ve bu eserde görüldüğü gibi su elde etmek için mutfakta bulunan bir kuyudan faydalanılıyordu. Eserin sağ ve sol köşelerinde evin dışında yer alan banyoyu görmek mümkündür. Mutfak aletlerinin çoğu, Japon halk sanatından örnek alınarak yapılmıştır.


XVII. Yüzyıl Korsan Kaptanın Kamarası, 1680
Sanatçı: Henry Kupjack, Yapım yılı: 2004, Henry Kupjack Koleksiyonu

Bu minyatür odada, gemilerini çoğunlukla ganimet olarak elde eden korsan mürettebatı tarafından ödül olarak alınmış bir 17. Yüzyıl İspanyol kalyonunun Kaptan kamarası betimlenmiştir. Bu döneme ait gemi iç mekanlarını gösteren çok az örnek ve resim kalmış olduğu için bu modelin yapımı sanatsal yaratıcılık sayesinde mümkün olmuştur. Eserde ayrıca mürettebatın ele geçirdiği korsan hazinesinin masanın üzerinde paylaşılmakta olduğu da görülebilmektedir. İç dekorasyon ve mobilyalar 17. Yüzyılın tipik İspanyol-Flaman gemi inşa tarzındadır. Oda, kendisi için tasarlanmış dekoratif bir 17. Yüzyıl İspanyol tarzı sandığın içine yerleştirilmiştir.


Blackwell Misafir Odası, 1760
Sanatçılar: Eugene ve Henry Kupjack, Yapım yılı: 1982, Henry Kupjack tarafından Winterthur Müzesi’ne süreli olarak verilmiştir.

Orijinal Blackwell Misafir Odası’nın ince ahşap işçiliğinde 1764 yılında Philadelphia, Pine Street’te inşa edilen Blackwell Evi’nden esinlenilmiştir. Odanın üçgen alınlıklı antreleri ve zengin oymaları ile şömine bacası duvarı, 18. Yüzyıl Amerikan mimarisinin önemli örneklerindendir. Misafir odasındaki Philadelphia Chippendale mobilyaları, Amerikan zanaatkârlarının devrim öncesindeki yüksek hünerlerini göstermektedir. Şömine çerçevesinde ve bazı koltuklarda Amerikan mobilyalarında az rastlanan tüylü pençe kabartmaları görülmektedir. Mermer şöminenin yanındaki Chippendale masasına yerleştirilen Çin malı porselen çay seti de örtünün desenleriyle uyum içerisindedir. Odanın döşemesini; İrlanda kristali avize ile John Singleton Copley ve eşinin, sanatçı tarafından yapılan pastel portreleri tamamlamaktadır.


Montmorenci Merdivenli Salon, 1830
Sanatçılar: Eugene ve Henry Kupjack, Yapım yılı: 1982, Henry Kupjack tarafından Winterthur Müzesi’ne süreli olarak verilmiştir

Montmorenci Merdivenli Salonu için Kuzey Carolina’da, 1822’lerde inşa edilmiş Montmorenci Malikânesi’nin, desteksiz döner merdiveni model alınmıştır. Salondaki trabzan korkuluğu ve dekoratif raflar itina ile aslından kopyalanmış olup, döşeme tahtaları ve kolonlar için kullanılan çam keresteler Montmorenci Malikânesi’nden alınmıştır. Kornişler, kapı üstlerindeki alçı süslemeler ve merdivenin basit oymaları neredeyse mükemmele yakın detaylandırılmıştır. Mobilyalar ise federal dönemin rafine zevkini yansıtmaktadır. Maun ve Hint ağacı malzemelerden üretilmiş koltuk ve kanepeler, Boston’lu John ve Thomas Seymour tarafından yapılmıştır. Salonun arka duvarında, kanepenin üstünde asılı duran büyük tablo ise Catherine Browne’a ait 1800’lerde yapıldığı bilinen bir portredir.


New Orleans Oturma Odası, 1850
Sanatçılar: Eugene ve Henry Kupjack, Yapım yılı: 1982, Henry Kupjack Koleksiyonu

Minyatür oturma odasında, savaş öncesi New Orleans’ındaki Fransız geleneğinin etkileri tasvir edilmiştir. Erken Viktorya tarzı mobilyalar tipik olarak maun ağacı ve gül ağacından yapılmıştır. Bu dönemin oturma odalarında solda görülen kare piyano gibi müzik enstrümanlarına sıklıkla yer verilmiştir. Odanın kendisi, güneyin tipik tarzı olan Yunan etkili neoklasik New Orleans stilindedir ve geniş pencereleri dışardaki demir balkona açılmaktadır.Vieux Carrié’deki eski Fransız dönemine ait benzer evler, genellikle dekoratif korkuluklarla çevrili iç avlular etrafına inşa edilmiştir ve ferforje balkonlar New Orleans stilinin karakteristik özelliği haline gelmiştir.

1950’ler New York’unda Sanatçı Stüdyosu, 1954 civarı
Sanatçılar: Eugene and Henry Kupjack, Yapım yılı: 1991, Henry Kupjack Koleksiyonu

Bu minyatür oda; 1950'lerde, New York şehrinin Soho bölgesinde yaşayan bir sanatçının, tavan arası dairesini gösteriyor. Bu daireler; Soho henüz popüler ve pahalı bir yer haline gelmeden önce, yoksul ressamların çalışmak ve aynı zamanda yaşamak için kullandıkları yerlerdi. Bu sanatçı; o dönemlerde, New York’ta, soyut dışavurumcu çalışmalarıyla öne çıkmış De Kooning, Stella ve Rothko gibi isimlere benzer eserler üretiyordu.


San Francisco Dans Salonu ve Barı, 1885’ler
Sanatçı: Henry Kupjack, Yapım yılı: 1998, Henry Kupjack Koleksiyonu

Büyük amcam, California’daki ‘20th Century Fox’ Film Stüdyoları’nda set tasarımcısı olarak çalışmaktaydı. Hollywood, hayal gücü ile yapılmış bir San Fransisco kovboy barı tasarlamıştı. Film hiç çekilmedi ve amcam set için tasarladığı çizimleri babama gönderdi. Ben de büyük bir set için hazırlanan bu çizimleri, tüm ayrıntıları ile -fakat kabul edilebilir boyda ve şartlarda- bir minyatür oda tasarlamak için baştan düzenledim.
1960’lara kadar film stüdyolarında, pek çok kez kullanılan aksesuarlar ve dekorlar için geniş eşya depoları bulunuyordu. Bazı parçalar 50 kadar filmde kullanılmıştı. Bu Hollywood uyarlaması salonda; kumar masası, bar, dans pisti, ve üst katta dansçılar için gerekli olan odalar bulunmaktadır.


Lüks Pulman Vagonu 1893
Sanatçı: Henry Kupjack, Yapım yılı: 2002, Henry Kupjack Koleksiyonu

Bu minyatürde; Chicago’da, 1893 yılında gerçekleşen Columbia Sergisinde teşhir edilen ve Pullman Palace Car Company tarafından üretilen 4 vagonlu trenin, sondan üçüncü lüks seyir vagonu betimlenmiştir. Bu ‘saray vagonu’, lüks demiryolu ulaşımında ulaşılan son noktayı gözler önüne sermektedir. Mümkün olan en iyi kalite malzeme ile üretilen bu vagonlar, son derece rahat ve iyi görünümlü olmalarının yanısıra 1. Dünya Savaşı’ndan sonra ‘art deco’ tarza geçişi ve zenginlikte en üst noktayı göstermektedir. Ayrıca Amerikan demiryollarının altın çağının en görkemli örneklerinden biridir. Bu vagonlara, 1. Dünya Savaşı’ndan sonra pek rastlanmamıştır. Az sayıdaki örnekleri ancak dünyanın çeşitli yerlerindeki demiryolu müzelerinde karşımıza çıkmaktadır


H.C. Kupjack Çatı Katı, 1995
Sanatçı: Henry Kupjack, Yapım yılı: 2003, Henry Kupjack Koleksiyonu

Bu minyatür odada, Chicago bölgesinde Lincoln Park’da bulunan sanatçıya ait çatı katı betimlenmiştir. Henry Kupjack diyor ki: ‘1977 yılında, iki katlı daireyi düşük fiyatlı malzemeler kullanarak ve inşaatın çoğunluğunu kendim yaparak zevkime göre yeniden tasarladım. Çok belirgin antika objelerin haricinde buradaki mobilyaların çoğu geçtiğimiz otuz yıl içinde babam ya da benim tarafımdan tasarlanmış ve yapılmıştır. Sanat eserlerinin çoğu babam, amcam ya da benim tarafımdan yapıldı. Ben bu tarzı bugün modern dünyadaki yerimizi öngörerek Yeni Amerikan İmparatorluğu olarak adlandırıyorum.

Beidermeier Kütüphanesi, 1815’ler
Sanatçı: Henry Kupjack, Yapım yılı: 2003, Henry Kupjack Koleksiyonu

Bu minyatür,‘Beidermeier’ tarzı olarak isimlendirilen Neo-Klasik Prusya stilinde döşenmiştir. Fransız İmparatorluk tarzından etkilenen ve klasik tarzdan ilham alan bu tarz, oranları ve basitliği ile rahat, gösterişsiz, mütevazı burjuva evlerinin yapısına uygundur.
Bu tip iç mekanlarda, genellikle yazı masaları ve sehpalar gibi özel amaçlı birçok küçük obje bir arada kullanılmıştır.
Beidermeier tarzı imparatorluk tarzına göre çok daha rahat ve samimidir. Beidermeier, Viktorya Döneminde yeniden ortaya çıkan ve 19. Yüzyılın makine-ürünü tasarımlarına egemen olan- Gotik ve diğer tarzlardan önce oluşturulan son tarzdır.


18. Yüzyıl İngiliz Barı, 1795’ler
Sanatçılar: Eugene ve Henry Kupjack, Yapım yılı: 1990, Robert Nelson Koleksiyonu

Bu minyatürde, 18. yüzyıl sonlarında İngiltere’nin güneyinde bulunan bir kırsal bölgedeki küçük bir bar betimlenmiştir. Çoğunlukla yol kenarlarında bulunan lokanta ve bar olarak çalışan bu tip kuruluşlar, yolcular için kalacak yer de temin etmekteydiler. Bu barlar, genellikle küçük kasabalarda sosyal hayatın merkezi oldukları ve eğlence mekanı olarak da hizmet verdikleri için yerel halk tarafından bir buluşma noktası olarak da kullanılmaktaydılar. Bu minyatür; 18. Yüzyıla özgü İngiliz-taşra tarzı, el yapımı aksesuar ve mobilyaların minyatürleri ile döşenmiştir.


XVI. Louis’nin Yemek Odası,
Sanatçı: Henry Kupjack, Yapım yılı: 2001, Henry Kupjack Koleksiyonu

Bu minyatür oda, halen New York Metropolitan Müzesi’nin ev sahipliği yapmakta olduğu 1780-86’lı yıllarda, Bourdeaux’da Cours d’Albert de bulunan bir otel odasının minyatür uyarlamasıdır. Orijinal odanın şöminesi, şöminenin üstündeki mermer raf ve mobilyaları minyatür odanınkinden biraz farklıdır.

O dönemde Fransa’da yemek için ayrılmış özel bir oda bulunmamaktaydı. Toplantının mahremiyetiyetine ve büyüklüğüne göre neresi uygunsa masa oraya kurulurdu. Burada dört kişi için hazırlanmış bir akşam yemeği masası görülmektedir. Mobilyaları ve dekoratif objeleri çoğunlukla 16. Louis tarzındadır.


Wintergarden Tiyatrosu Kulisi, 1940
Sanatçı: Henry Kupjack, Yapım yılı: 1994, Patricia Slesinger Koleksiyonu

Bu minyatür; 1900’lerde, Broadway-New York’da inşa edilmiş olan Wintergarden Tiyatrosu’nun kulisini canlandırmaktadır. Muhtelif kostümler ve şahsi parçalar 1930’ların sonlarından kalmış gibi görünmektedir. Soldaki kapıdan sahne arkasını, camdan ise uzakta kalan aydınlatılmış Chrysler Binası’nı görmek mümkündür. Kostümler, fotoğraflar ve sandık etiketleri de yine aynı döneme aittir ve koleksiyonerin annesinin gençlik döneminde Olsen & Johnny Review gibi gösterilerde yer aldığını göstermektedir.


Thomas Jefferson’ın Çalışma ve Yatak Odası 1770
Sanatçı: Eugene Kupjack, Yapım yılı: 1964, Forbes Dergisi Galerisi Koleksiyonu

Monticello’daki bu odanın önemli bir kısmı, Jefferson’ın kendi tarif ve önerilerine dayanarak döşenmiştir. Minyatürdeki Fransız mobilyalar, Jefferson’ın Fransa’da yaşadığı 10 yıl süresince edindiği orijinal mobilyaların replikalarıdır. Ayrıca yine minyatür içinde kendisinin buluşu olan mektup kopyalamak için pantograph aleti ve koltuk kısmı ve sehpası dönebilen bir dinlenme koltuğu yer almaktadır.


Ulyses Grant’ın Galena’daki Yemek Odası, 1879
Sanatçı: Eugene Kupjack Yapım yılı: 1964, Forbes Dergisi Galerisi Koleksiyonu

Amerikan Başkanı Grant, 1879’da emekli olduktan sonra bu eve taşınmıştır. Ev kendisine Galena, İllinois halkı tarafından armağan edilmiştir. Arka taraftaki kapıdan mutfak, ön plândaki kapıdan merdiven sahanlığı ve giriş holü görülebilmektedir. Orijinal eşyaların çoğu evde korunmuş durumdadır ve burada minyatür olarak uyarlanmışlardır. Mobilyalardaki abartılı süsleme şekli Victorya döneminin tarzını ve beğenisini yansıtmaktadır.


Osmanlı Kahvehanesi, 18. Yüzyıl
Sanatçı: Henry Kupjack Yapım yılı: 2008 Rahmi M. Koç Müzesi Koleksiyonu

16. Yüzyıl ortalarına doğru Arap Yarımadası’ndan İstanbul’a gelen kahve ile tanışan Osmanlı’lar hemen bu keyifli maddeyi sevdiler. Onu pişirmek, içmek ve satmak için özel mekanlar kurdular. Zamanın ve tarihin imbiğinden geçerek, nice yasaklar, yıkımlar atlatarak, her kesimden insanların zevk ve etkisiyle damıtılarak, incelerek oluştu İstanbul kahvehaneleri. Bazen ücra bir semtte salaş, bazen bir köşk bahçesinde şâşâalı, bazen Boğaz kıyısında ferah ve latîf. Ama hepsinde temel değişmeyen kahvehane aletleri, hepsinde ince bir zevk, hepsinde küçük de olsa bir zerâfet. Henry Kupjack ‘Hayallere Sığmayan Minyatür’ kahvehanede bize bu incelikleri küçük muhteşem detaylarla sunuyor. Adeta o yüzyıllarda yaşamış, o kahvehanelerde bulunmuş gibi ya da yüzyılların nabzını tutan tarihçiler gibi. Bu minyatür odada Osmanlı coğrafyasında var olan bütün kahvelerden izler bulmak mümkün. Kupjack eşsiz sanat yeteneklerine bir de muhteşem kahvehane tarihçiliği eklemiş. Kavukluktaki sikkeden, tabureye sehpadaki nargileden cezvelere kadar minyatür eşyalar geçmişte kahvehanelerde kullanılanların Kupjack’ın elinden çıkmış şaheser örnekleri. Kahve ocağı, duvarlar, sütunlar, tabureler, avizeler bir kuyumcu incelik ve zerafetiyle işlenmiş, muhteşem bir sanatkârın el emeği, göz nuru. Kupjack bu küçük odada kahvehane meraklılarını bir başka boyuta taşıyor ve bunu başaran bir usta olarak evrensel sanatın zirvelerinden birini oluşturuyor.