Makam Nedir ? Makam türleri (Türk Müziği)

Suskun

V.I.P
V.I.P
Türk Müziğinde Makam Nedir?


Türk Müziği Makam denen ve sesler arasındaki ilişkiyi belirleyen kurallara göre melodinin biçimlenmesine denir.

Türk sanat müziğinde 498 makam tespit edilmiştir. ancak günümüze, özellik taşıyıp kullanıla gelmiş olanlar 80 kadardır. bu makamlarda bestelenmiş binlerce şarkıya örnek vermek gerekirse; sadece hicaz makamında 1400 civarında eser vardır. hicaz buselik; ikiyiz yıla yakın bir mazinin ürünüdür, ilk olarak dede efendi tarafından kullanılmıştır. bugün bu makamda 20 kadar eser bulunmaktadır.

son yarım asırda bestecilerin daha çok kullandıkları

makam nedir ?

makam, ayrıcalıklı birkaç sesin çevresinde ‘seyir’ lardan bazılarını şöyle sıralayabiliriz. hüzzam, hicaz, nihavent, rast, segah, kürdili hicazkar, bayati, uşşak, sultani yegah, muhayyer,hüseyni, kar cihar.

her melodi yada motif, bir makamın seslerini ve öteki özelliklerini kullanır. ancak türk sanat müziğinde, bestelenmiş yapıtların biçimlenişine katkıda bulunan ve ‘usul’ denen bir öğe daha vardır. usuller; çeşitli uzunluktaki kuvvetli ve zayıf vuruşların belli bir düzen içinde sıralanmasıyla ortaya çıkan bir ritim kalıbıdır. bunlardan bazılarını şöyle sıralayabiliriz. semai, sofyan, türkaksağı, yürük semai, devrihindi, düyek, aksak, curcuna, aksak semai, mevlevidevrirevanı.

cumhuriyet döneminde batılılaşmaya büyük önem veren atatürk’ ün tercihi, batı müziği yönünde oldu. 1924’ te ankara’ da musiki muallim mektebi açıldı. müzik öğretmeni yetiştirmek amacıyla avrupa’ ya sınavla öğrenci gönderildi. bunlardan ‘türk beşleri ‘ olarak

bilinen
cemal reşit rey, hasan ferit alnar, ulvi cemal erkin, ahmet adnan saygun ve necil kazım akses, 1930’ lardan itibaren türk müziğinde etkili oldular. alaturka, alafranga tartışmalarının yaşandığı o dönemlerde, refik fersan, cevdet çağla, suphi ziya özbekkan, sadettin kaynak, lem’i atlı, selahattin pınar, münir nurettin selçuk, gibi yetenekli besteciler türk sanat müziğini çok değerli yapıtlarla zenginleştirdiler.

günümüzde klasik türk sanat müziği üç ayrı gurup tarafından temsil edilmektedir.birinci gurup, dinleyici kitlesini elinde tutabilmek için sanatın özgün yapısını koruma kaygısından yoksun, akla gelen her tür yenilikle pazarı yitirmemeye çalışan ‘piyasacılardan’ oluşur. İkinci gurup, türk sanat müziğinin nitelikli örneklerini titiz ve elden geldiğince geleneksel tarzda bir icrayla sunmayı ilke edinen necdet yaşar, niyazi sayın, İhsan özgeç, meral uğurlu, bekir sıtkı sezgin, erol deran gibi sanatçıları kapsar. üçüncü gurup ise, gelenekle bağı koparmadan sınırlı bir yenileşmeyi öncelikli gören yalçın tura, mutlu torun, ruhi ayangil, İhsan özer gibi müzikçilerden oluşmaktadır.
 

Suskun

V.I.P
V.I.P
RAST MAKAMI
Geleneksel notalama dikkate alındığında birinci güçlüsü 4. derecedeki Rast perdesi durağı 8. derecedeki Neva perdesi olan makamdır. Re ana aşıttan elde edilir. Tarihte Ümmül Makamat (Makamların Anası) olarak adlandırılan bir makamdır. Rast makamı en eski makamlardan biridir. Notası bu güne kadar gelen eserlerden Hoca Abdulkadir. Maragi (1360-1435) nin eserleri en eski eserlerdir. 13 Rest ederi bu güne kadar gelebilmiştir. Benli Hasan Ağa'nın (1607-1662) Peşrev ve Sazsemaileri en eski saz eserleridir.

HÜSEYNİ MAKAMI
Geleneksel notalama dikkate alındığında birinci güçlüsü 9. derecedeki Hüseyni perdesi durağı 5. derecedeki Dügah perdesi olan makamdır. Re ana aşıttan elde edilir. Türk müziğinin en eski makamlarından biridir. En az 6 asırlıktır. Eskiden beri başka isimler altında var olduğu kesindir. Çünkü Geleneksel Türk Halk müziğinde çok kullanılmıştır.

MUHAYYER MAKAMI
Geleneksel notalama dikkate alındığında birinci güçlüsü 12. derecedeki Muhayyer perdesi 2. güçlüsü 9. derecedeki Hüseyni perdesi olan ve durağı 5. derecedeki Dügah perdesi olan makamdır. Re ana aşıttan elde edilir.

TAHİR MAKAMI
Geleneksel notalama dikkate alındığında birinci güçlüsü 12. derecedeki Muhayyer perdesi 2. güçlüsü 8. derecedeki Neva perdesi olan ve durağı 5. derecedeki Dügah perdesi olan makamdır. Re ana aşıttan elde edilir.

YEGAH MAKAMI
Geleneksel notalama dikkate alındığında birinci güçlüsü 8. derecedeki Neva perdesi 2. güçlüsü 5. derecedeki Dügah perdesi durağı 1. derecedeki Yegah perdesi olan makamdır. Re ana aşıttan elde edilir.
 

Suskun

V.I.P
V.I.P
NEVA MAKAMI
Geleneksel notalama dikkate alındığında birinci güçlüsü 8. derecedeki Neva perdesi durağı 5. derecedeki Dügah perdesi olan makamdır. Re ana aşıttan elde edilir.

GERDANİYE MAKAMI
Geleneksel notalama dikkate alındığında birinci güçlüsü 11. derecedeki Gerdaniye perdesi 2. güölüsü 8. derecedeki Neva perdesi durağı 5. derecedeki Dügah perdesi olan makamdır. Re ana aşıttan elde edilir.

EVİÇ MAKAMI
Geleneksel notalama dikkate alındığında 1. güçlüsü 10. derecedeki Eviç perdesi 2. güçlüsü 8. derecedeki Neva perdesi ve durağı 3. derecedeki Irak perdesi olan bir makamdır. Ferahnak makamı ile aralarındaki tek fark Eviç makamında FA# de kalabilmek için yukarıda Mİ# kullanıyor olmasıdır. Başka hiçbir fark yoktur.Aşıttaki Mİ# Eviç perdesinde rahat kalabilmek amacıyla kullanılmış bir yedendir. DO# ise aşıtın yedenidir.Re Ana Aşıttan elde edilir.
 

Suskun

V.I.P
V.I.P
FERAHNAK MAKAMI
Geleneksel notalama dikkate alındığında 1. güçlüsü 10. derecedeki Eviç perdesi 2. güçlüsü 8. derecedeki Neva perdesi ve durağı 3. derecedeki Irak perdesi olan bir makamdır. DO# Aşıtın yedenidir. RE Ana aşıttan elde edilir.

SEGAH MAKAMI
Geleneksel notalama dikkate alındığında 1. güçlüsü 6. derecedeki Segah perdesi 2. güçlüsü 8. derecedeki Neva perdesi ve durağı 6. derecedeki Segah perdesi olan bir makamdır. Segah sesinde rahat kalabilmek amacıyla gelenekte LA# kullanılmıştır. Ama LA# kullanmak bir gereklilik değildir. Yani LA# kullanılmadanda pekalaSegah yapılabilir. Segah makamının bu gün notalandığı yer yanlıştır. Segah 3. yer anlamına gelmektedir. Yani Geleneksel notalama dikkate alındığında aşağıda FA# üzerinde notalanması gerekmektedir.

KÜRDİ MAKAMI
Geleneksel notalama dikkate alındığında birinci güçlüsü 8. derecedeki Neva perdesi durağı 5. derecedeki Dügah perdesi olan makamdır. Kürdili aşıttan elde edilir.

ACEMKÜRDİ MAKAMI
Geleneksel notalama dikkate alındığında birinci güçlüsü 10. derecedeki Acem perdesi 2. güçlüsü 7. derecedeki Çargah perdesi durağı 5. derecedeki Dügah perdesi olan makamdır. Kürdili aşıttan elde edilir.

ACEMAŞİRAN MAKAMI
Geleneksel notalama dikkate alındığında birinci güçlüsü 10. derecedeki Acem perdesi 2. güçlüsü 7. derecedeki Çargah perdesi 3. güçlüsü 5. derecedeki Dügah perdesi durağı 3. derecedeki Acemaşiran perdesi olan makamdır. Kürdili aşıttan elde edilir.

MUHAYYERKÜRDİ MAKAMI
Geleneksel notalama dikkate alındığında birinci güçlüsü 12. derecedeki Muhayyer perdesi 2. güçlüsü 9. derecedeki Hüseyni perdesi durağı 5. derecedeki Dügah perdesi olan makamdır. Kürdili aşıttan elde edilir.

FERAHFEZA MAKAMI
Geleneksel notalama dikkate alındığında birinci güçlüsü 10. derecedeki Acem perdesi 2. güçlüsü 8. derecedeki Neva perdesi durağı 1. derecedeki Yegah perdesi olan makamdır. Kürdili aşıttan elde edilir.

SULTANİYEGAH MAKAMI
Geleneksel notalama dikkate alındığında birinci güçlüsü 8. ve 9. derecelerdeki Neva ve Hüseyni perdeleri 2. güçlüsü 5. derecedeki Dügah perdesi durağı 1. derecedeki Yegah perdesi olan makamdır. Kürdili aşıttan elde edilir.
 

Suskun

V.I.P
V.I.P
HİCAZ MAKAMI
Geleneksel notalama dikkate alındığında birinci güçlüsü 5. derecedeki Dügah perdesi ikinci güçlüleri 8.ve 9. derecelerdeki Neva ve Hüseyni perdeleri durağı 5. derecedeki Dügah perdesi olan makamdır. Hicaz aşıttan elde edilir.

NİKRİZ MAKAMI
Nikrizmakamı geleneksel notalama dikkate alındığında birinci güçlüsü 4. derecedeki Rast perdesi ikinci güçlüsü 8. derecedeki Neva perdesi olan ve durağı 4. derecedeki Rast perdesi olan makamdır.

ZAVİL MAKAMI

Geleneksel notalama dikkate alındığında birinci güçlüsü 11. derecedeki Gerdaniye perdesi ikinci güçlüsü 8. derecedeki Neva perdesi durağı 4. derecedeki Rast perdesi olan makamdır.

NİHAVEND MAKAMI
Geleneksel notalama dikkate aldığımızda güçlüsüleri 8. derecedeki Neva perdesi ve 4. derecedeki Rast perdesi durağı 4. derecedeki Rast perdesi olan makamdır. Nihavend makamında Rast birinci güçlü olursa Hüzünlü Neva birinci güçlü olursa Sevinçli etki oluşturur.

ŞEDARABAN MAKAMI

Geleneksel notalama dikkate alındığında birinci güçlüsü 8. derecedeki Neva perdesi ikinci güçlüsü 5. derecedeki Dügah perdesi ve durağı 1. derecedeki Yegah perdesi olan makamdır.

NİHAVEND MAKAMI

Geleneksel notalama dikkate alındığında birinci güçlüsü 8. derecedeki Neva perdesi durağı 4. derecedeki Rast perdesi olan makamdır.

SUZİNAK MAKAMI
Geleneksel notalama dikkate alındığında birinci güçlüsü 8. derecedeki Neva perdesi durağı 4. derecedeki Rast perdesi olan makamdır.

HİCAZKAR MAKAMI
Geleneksel notalama dikkate alındığında birinci güçlüsü 11. derecedeki Gerdaniye perdesi ikinci güçlüsü 8. derecedeki Neva perdesi olan ve durağı 4. derecedeki Rast perdesi olan makamdır.

BESTENİGAR MAKAMI

Geleneksel notalama dikkate alındığında birinci güçlüsü 7. derecedeki Çargah perdesi ikinci güçlüsü 5. derecedeki Dügah perdesi ve durağı 3. derecedeki Irak perdesi olan makamdır.
 

Suskun

V.I.P
V.I.P

ZİRGÜLELİHİCAZ MAKAMI
Geleneksel notalama dikkate alındığında 1. güçlüsü 5. derecedeki Dügah perdesi 2. güçlüleri 8.ve 9. derecelerdeki Neva ve Hüseyni perdeleri olan ve durağı 5. derecedeki Dügah perdesi olan makamdır. Şehnaz aşıttan elde edilir.

ŞEVKEFZA MAKAMI
Geleneksel notalama dikkate alındığında 1. güçlüsü 11. derecedeki Gerdaniye perdesi 2. güçlüsü 7 ve 10. derecelerdeki Çargah ve Acem perdeleri ve durağı 3. derecedeki Acemaşiran perdesi olan bir makamdır. Normalde Nikriz Saba Acemaşiran karıştırılarak elde edilir ortaya Şevkefza çıkar. İnsanın şevkini artıran anlamındadır. Bir bireşik makamdır. Birden fazla aşıt kullanılmıştır.


HÜZZAM MAKAMI

Geleneksel notalama dikkate alındığında güçlüleri 6. derecedeki Segah ve 8. derecedeki Neva perdeleri olan ve Durağı Segah perdesi olan makamdır. Bazen 11. derecedeki Gerdaniye de 1. güçlü olabilir.


KARCIĞAR MAKAMI

Geleneksel notalama dikkate alındığında birinci güçlüsü 8. derecedeki Neva perdesi durağı 5. derecedeki Dügah perdesi olan makamdır.

BAYATİARABAN MAKAMI
Geleneksel notalama dikkate alındığında birinci güçlüsü 12. derecedeki Muhayyer perdesi ikinci güçlüsü 8. derecedeki Neva perdesi ve Durağı beşinci derecedki Dügah perdesi olan makamdır.

ÇARGAH MAKAMI
Çargah makamı geleneksel notalama dikkate alındığında birinci güçlüsü 7. derecedeki Çargah perdesi ikinci güçlüsü 11. drecedeki Gerdaniye perdesi olan makamdır. Saba aşıtından elde edilir. 20.yy. başlarında H:SaadettinArel ve Suphi Ezgi bu makamı ana makam olarak kabul etmişlerdir. Batıdaki Do majöre uygun olsun diye. Oysa bütün sesleri naturel olan bu makam gelenekte kullanılan Çargah makamıyla uzaktan yakından ilgisi yoktur. Bu nedenle daha önce kullanılmamış kullanılsa bile bu tarife göre yapılmış olan Çargah makamını Ana makam olarak kabul etmek yanlıştır. Gelenekte kullanılan Çargah Makamı yukarıdaki gibidir.

SABA MAKAMI
Geleneksel notalama dikkate aldığımızda birinci güçlüsü 7. derecedeki Çargah perdesi ikinci güçlüsü 10. derecedeki Acem perdesi ve durağı 5. derecedeki Dügah perdesi olan makamdır.

MUHAYYER MAKAMI

Geleneksel notalama dikkate alındığında birinci güçlüsü 12. derecedeki Muhayyer perdesi 2. güçlüsü 9. derecedeki Hüseyni perdesi olan ve durağı 5. derecedeki Dügah perdesi olan makamdır. Re ana aşıttan elde edilir
 

sovalye

Aktif
Müzik yaşamımızda tartışmasız çok önemli yeri olan Türk Sanat Müziği adına açılan bu güzel başlık için Suskun'a; "Teşekkürler ve saygı emeklerinize..." diyor ve kendisinden izin alarak katkıda bulunmak istiyorum.

Katkım, sevilen makamlardan örnek şarkılar girmek biçiminde olacaktır.
Umarım makamların tanınmasında ve anlaşılmasında yararı olur.
 

sovalye

Aktif
- Rast makamından besteler:
Ay gülsün ufuktan sana (İsmail Baha Sürelsan)
Bir gönül vardı bende, henüz aşkı tatmamış (Ferit Sıdal)
Yine bir gülnihal aldı bu gönlümü (İsmail Dede Efendi)
Gönül aşkınla gözyaşı dökmekten usandı artık (Selahattin İnal)
Gül ağacı değilem, her gelene eğilem (Necib Mirkelamoğlu)
Gelse o şuh meclise, naz ü tegafül eylese (Hafız Post)
Açılan bir gül gibi, gir kalbe gönül gibi (Dramalı Hasan)
Belki bir sabah geleceksin (Şekip Ayhan Özışık)
İçime hep hüzün doluyor (Yıldırım Gürses)
Saçının tellerine gönlümü taktı kader (Selahattin İnal)
Senden uzak günlerim zindan oluyor (AlaeddinYavaşça)
Ömrümce hep adım adım heryerde seni aradım (İrfan Özbakır)
Sevmediklerinle gönül avutma (Mısırlı İbrahim Efendi)
Aylar geçiyor sen bana hala geleceksin (Selahattin Pınar)
Nihansın dideden ey mest-i nazım (Hacı Faik Bey)
Yoksun bu gece yine zehroldu şarâbım (Zeki Müren)
Bilmem ki nedendir bana sen hor bakıyorsun (Selanikli Ahmet Efendi)
Ne sevincin ömrü varmış, ne gün gören çok yaşarmış (Mehmet Ilgın)
Saçların tarumar gözlerinde nem (Şekip Ayhan Özışık)

Saçların tarumar gözlerinde nem
Ateşe benzerdin küle dönmüşsün
Hayal mi gerçek mi gördüğüm bilmem
Elden ele gezen güle dönmüşsün.

Bir eser kalmamış eski halinden
Yazık geçmez akçe pula dönmüşsün
Hayal mi gerçek mi gördüğüm bilmem
Elden ele gezen güle dönmüşsün.

Güfte: Erdoğan Ünver
Beste: Şekip Ayhan Özışık
 

sovalye

Aktif
- Hüzzam Makamında Besteler:
Açmam açamam söyleyemem çünki derinde (Nasibin Mehmet)
Ada'nın yeşil çamları aşkımıza yer olsun ( Şükrü Tunar)
Akşam dönüşü geçtim o esrarlı bağından (Marko Çolakoğlu)
Akşamın olduğu yerde bekle diyorsun gelmiyorsun (Avni Anıl)
Aşkınla sürünsem yine aşkınla delirsem ( Selahattin Pınar)
Aylar yıllar geçti yok senden bir haber ( Şekip Ayhan Özışık)
Bekledim gelecektin ömre bedel an gibi (Azmi Tuğrul)
Beklerim her gün bu sahillerde (İsmail Hakkı Nebiloğlu)
Beni bırakıp burada gitme güzeller güzeli (Ali Şenozan)
Bin hüzün çöktü yine gönlüme akşamla benim ( Sâdeddin Kaynak)
Bir sen kaldın içimde bir de o hatıralar (İrfan Özbakır)
Bir zamanlar maziye bak ne kadar şendik ( Şükrü Tunar)
Böyle mi esecekti son günümde bu rüzgar (Teoman Alpay)
Bu gece son gecemiz acı günler yakında (Teoman Alpay)
Bu ne sevgi ah bu ne ıstırab (Abdullah Yüce)
Devâ bulmayacak mı kalbimdeki bu yara (Zeki Müren)
Dilhün olurum yad-ı cemalinle senin ben (Bimen Şen)
Dilimi bağlasalar anmasam hiç adını ( Selâhaddin Altınbaş)
Dinmiyor hiç bu akşam ne gözyaşım ne acım (Ziyâ Taşkent)
Dün gece mehtaba dalıp hep seni andım ( Semahat Özdenses)
Endamının hayalini gözlerimden silemem ( Bimen Şen)
Gecenin matemini aşkıma örtüp sarayım ( Selahattin Pınar)
Geçip gitme yanımdan ne olur eller gibi (Erdoğan Berker)
Gezdiğim dikenli aşk yollarında (Kadri Şençalar)
Gönlüm seher yeli gibi daldan dala essem diyor ( Sâdeddin Kaynak)
Hasta kalbimde yanan derdi niçin anlamadın (Kaptanzâde Ali Rıza Bey)
Hayat budur sevgilim geçenler unutulur (Hüseyin Mayadağ)
Her gece yollarda gözledim seni (Kasım İnaltekin)
Leylakların hayali salkımların emeli ( Sâdeddin Kaynak)
Menekşe gözlerde hiç vefa yokmuş ( Şekip Ayhan Özışık)
Ölürsem yazıktır sana kanmadan (Hayri Yenigün)
Ömrüm seni sevmekle nihayet bulacaktır ( Yesârî Âsım Arsoy)
Ömrümüzün son demi son baharıdır artık ( Selâhaddin Altınbaş)
Pişman olur da bir dönersen bana geri (İrfan Özbakır)
Rüzgar susmuş ses vermiyor nedendir ( Ziya Taşkent)
Sen sanki baharın gülüsün şen çiçeğimsin (Musa Süreyya Bey)
Seni, sesini, gözlerinin rengini unutabilsem ( Sadi Hoşses)
Sesimde şarkısı aşkın, figan olup gidiyor ( Selahattin İnal)
Sormadın halimi hiç kalbimin esrarı nedir ( Selahattin Pınar)
Şu göğsüm yırtılıp baksan dikenler aynı güldendir ( Cevdet Çağla)
Unuttun mu aşkımıza ettiğimiz yemini (Mustafa Seyran)
Yanıyor mu yeşil köşkün lambası yar (İstanbul Türküsü, Anonim)
Zamanla belki geçer bu aşk da hicran da ( Yesârî Âsım Arsoy)
Zamanı var ki her bezmim anarsın (Klârinet İbrahim Efendi)
Pişman olur da bir dönersen bana geri (İrfan Özbakır)
Ayrılık ümitlerin ötesinde bir şehir (Avni Anıl)

Ayrılık ümitlerin ötesinde bir şehir
Ne bir kuş, ne bir haber, ne de bir selam gelir
Çaresiz seslenişler, beyhude bekleyişler
Bir teselli yerine hüzünlü akşam gelir
Ne bir kuş, ne bir haber, ne de bir selam gelir

Güfte: Şahap Gürsel
Beste: Avni Anıl
 

Top