Maddenin Değişimi (4. Sınıf)
İnsanlar işleyerek maddeyi değiştirirler. Evlerimizde ve işyerlerinde küllediğimiz eşyaların üretiminde yararlanılan malzemeler, eşyanın kullanım amacına uygun olarak seçilir.Elbiseler metalden ya da tahtadan üretilmez. Bu durumda eşyaların hem kullanımı zor olur hem de insanlara zarar verebilir. Pencereler topraktan üretilseydi evlere güneş ışığı giremezdi.
Nesnelerin üretiminde amaca uygun maddeler kullanılır. Cisim ve eşyalar doğru maddelerin işlenmesiyle elde edilir.
Doğada bulunan çeşitli ürünlerin üretilmesinde kullanılan malzemelere ham madde adı verilir. Taş, toprak, ağaç, kum, petrol ve maden ham madde örnekleridir.
İnsanlar çeşitli yöntemler kullanarak ham maddeleri işlenmiş maddelere dönüştürür.Buğday, süt ve şeker kullanılarak üretilen bisküvi, işlenmiş bir maddedir. Tuğla, çömlek ve testiler toprağın işlenmesiyle, cam ise kumun işlenmesiyle üretilir. Bir ürünün üretilmesinde bazen birden fazla madde kullanılabilir. İplik koyunların yününden, ipek, keten ve pamuktan üretilebilir. İplik eskiden basit araçlarla evlerde ya da küçük atölyelerde üretilirdi. Günümüzde iplik üretimi büyük fabrikalarda yapılmaktadır.
İşlenmiş maddeler direkt olarak kullanılabileceği gibi başka bir başka ürünün üretilmesinde malzeme olarak kullanılabilir. Örneğin ipekten üretilmiş iplik; gömlek, eşarp ve kravat üretiminde malzeme olarak kullanılabilir. Yün iplik; kazağın, çorabın ve atkının malzemesi olabilir.
Zeytin, işlenebilen bir maddedir. Zeytin, işlenerek kahvaltılık zeytin, zeytinyağı ve zeytin ezmesi gibi ürünlere dönüştürülür. Bu sebeple zeytin bir ham madde diyebiliriz.
Zeytinyağı; salata ve yemek yapımında malzeme olarak kullanılır.
Petrol, yeraltından çıkarılan bir ham maddedir. Yeraltından çıkarılan petrol rafinerilerde işlenerek çeşitli ürünler elde edilir.
Petrolün içindeki malzemeler ısının etkisiyle birbirinde ayrılır.
Maddenin Değişimi
Petrolün işlenmesiyle; LPG, benzin gaz yağı, motorin ve fuel oil gibi ürünler elde edilir. Petrolden elde edilen bu yakıtlar araçlarda, ısınmada ve aydınlanmada kullanılır.
Çanta, ayakkabı ve bavul gibi eşyaların yapımında bazı hayvanların derileri kullanılır. İnsanların artan ihtiyaçları sebebiyle doğal deri yetersiz kalmaktadır. Bu sebeple derinin yerini tutan vinileks adı verilen yapay deri üretilmiştir.
Naylon, plastik, teflon ve yapay kauçuk; petrolden üretilen yapay maddelerdir. Plastiğe sağlam ve kolay işlenebilen bir maddedir. Bu sebeple bardaktan otomotiv sanayine kadar çok geniş bir alanda kullanılmaktadır.
Yapay kauçuk; otomobil lastiği, hortum, bulaşık eldiveni ve paket lastiği gibi ürünlerde kullanılır. Teflon; tencere ve tavaların iç yüzeylerine kaplanır.
Petrol, madenler, su ve ağaç günlük hayatta en fazla kullandığımız doğal kaynaklardır. Bu kaynaklar sınırsız değildir. Bu sebeple doğal kaynaklar kullanılırken israf edilmemelidir.
Kâğıt, cam, metal, eşya ve plastik gibi bazı maddelerin geri dönüşümü mümkündür. Bu maddelerin geri dönüşüme kazandırılmasıyla hem doğal kaynaklar korunabilir hem de ülke ekonomisine katkı sağlanabilir.
Doğa Olayları Maddeyi Değiştirir
Doğa olaylarının maddeler üzerinde bazı etkileri vardır.
Yağmurun aşırı yağması sonucunda sel oluşur. Sel taş, toprak ve çakılları sürükler. Sel suları içindeki çakıllarla birlikte geçtikleri yerlerdeki kayaçlara çarparak onları aşındırır. Yumuşak kayaçlar daha kolay aşınır.
Rüzgârda yağmur gibi doğada aşınmaya sebep olur. Özellikle bitki örtüsü olmayan alanlarda rüzgâr daha etkilidir.
Sıcaklık farklılıkları, maddeleri etkileyen etkenlerden biridir. Gece ve gündüz arasındaki sıcaklık farklılıkları kayaçların ısınıp soğuyarak aşınmasına sebep olur. Kayaların içine sızan sular soğuk havalarda donarak kayaları çatlatır.
Peri bacaları; rüzgâr, su ve sıcaklık farkının oluşturduğu aşınmaya iyi bir örnektir.
Doğa olaylarının maddeleri sıcaklık farklı etkisiyle değiştirmesi uzun zaman alır.
İnsanlar işleyerek maddeyi değiştirirler. Evlerimizde ve işyerlerinde küllediğimiz eşyaların üretiminde yararlanılan malzemeler, eşyanın kullanım amacına uygun olarak seçilir.Elbiseler metalden ya da tahtadan üretilmez. Bu durumda eşyaların hem kullanımı zor olur hem de insanlara zarar verebilir. Pencereler topraktan üretilseydi evlere güneş ışığı giremezdi.
Nesnelerin üretiminde amaca uygun maddeler kullanılır. Cisim ve eşyalar doğru maddelerin işlenmesiyle elde edilir.
Doğada bulunan çeşitli ürünlerin üretilmesinde kullanılan malzemelere ham madde adı verilir. Taş, toprak, ağaç, kum, petrol ve maden ham madde örnekleridir.
İnsanlar çeşitli yöntemler kullanarak ham maddeleri işlenmiş maddelere dönüştürür.Buğday, süt ve şeker kullanılarak üretilen bisküvi, işlenmiş bir maddedir. Tuğla, çömlek ve testiler toprağın işlenmesiyle, cam ise kumun işlenmesiyle üretilir. Bir ürünün üretilmesinde bazen birden fazla madde kullanılabilir. İplik koyunların yününden, ipek, keten ve pamuktan üretilebilir. İplik eskiden basit araçlarla evlerde ya da küçük atölyelerde üretilirdi. Günümüzde iplik üretimi büyük fabrikalarda yapılmaktadır.
İşlenmiş maddeler direkt olarak kullanılabileceği gibi başka bir başka ürünün üretilmesinde malzeme olarak kullanılabilir. Örneğin ipekten üretilmiş iplik; gömlek, eşarp ve kravat üretiminde malzeme olarak kullanılabilir. Yün iplik; kazağın, çorabın ve atkının malzemesi olabilir.
Zeytin, işlenebilen bir maddedir. Zeytin, işlenerek kahvaltılık zeytin, zeytinyağı ve zeytin ezmesi gibi ürünlere dönüştürülür. Bu sebeple zeytin bir ham madde diyebiliriz.
Zeytinyağı; salata ve yemek yapımında malzeme olarak kullanılır.
Petrol, yeraltından çıkarılan bir ham maddedir. Yeraltından çıkarılan petrol rafinerilerde işlenerek çeşitli ürünler elde edilir.
Petrolün içindeki malzemeler ısının etkisiyle birbirinde ayrılır.
Maddenin Değişimi
Petrolün işlenmesiyle; LPG, benzin gaz yağı, motorin ve fuel oil gibi ürünler elde edilir. Petrolden elde edilen bu yakıtlar araçlarda, ısınmada ve aydınlanmada kullanılır.
Çanta, ayakkabı ve bavul gibi eşyaların yapımında bazı hayvanların derileri kullanılır. İnsanların artan ihtiyaçları sebebiyle doğal deri yetersiz kalmaktadır. Bu sebeple derinin yerini tutan vinileks adı verilen yapay deri üretilmiştir.
Naylon, plastik, teflon ve yapay kauçuk; petrolden üretilen yapay maddelerdir. Plastiğe sağlam ve kolay işlenebilen bir maddedir. Bu sebeple bardaktan otomotiv sanayine kadar çok geniş bir alanda kullanılmaktadır.
Yapay kauçuk; otomobil lastiği, hortum, bulaşık eldiveni ve paket lastiği gibi ürünlerde kullanılır. Teflon; tencere ve tavaların iç yüzeylerine kaplanır.
Petrol, madenler, su ve ağaç günlük hayatta en fazla kullandığımız doğal kaynaklardır. Bu kaynaklar sınırsız değildir. Bu sebeple doğal kaynaklar kullanılırken israf edilmemelidir.
Kâğıt, cam, metal, eşya ve plastik gibi bazı maddelerin geri dönüşümü mümkündür. Bu maddelerin geri dönüşüme kazandırılmasıyla hem doğal kaynaklar korunabilir hem de ülke ekonomisine katkı sağlanabilir.
Doğa Olayları Maddeyi Değiştirir
Doğa olaylarının maddeler üzerinde bazı etkileri vardır.
Yağmurun aşırı yağması sonucunda sel oluşur. Sel taş, toprak ve çakılları sürükler. Sel suları içindeki çakıllarla birlikte geçtikleri yerlerdeki kayaçlara çarparak onları aşındırır. Yumuşak kayaçlar daha kolay aşınır.
Rüzgârda yağmur gibi doğada aşınmaya sebep olur. Özellikle bitki örtüsü olmayan alanlarda rüzgâr daha etkilidir.
Sıcaklık farklılıkları, maddeleri etkileyen etkenlerden biridir. Gece ve gündüz arasındaki sıcaklık farklılıkları kayaçların ısınıp soğuyarak aşınmasına sebep olur. Kayaların içine sızan sular soğuk havalarda donarak kayaları çatlatır.
Peri bacaları; rüzgâr, su ve sıcaklık farkının oluşturduğu aşınmaya iyi bir örnektir.
Doğa olaylarının maddeleri sıcaklık farklı etkisiyle değiştirmesi uzun zaman alır.
