YoRuMSuZ
Biz işimize bakalım...
Kısaltma; bir kelime, terim veya özel adın içerdiği harflerden biri veya birkaçı ile daha kısa olarak ifade edilmesi ve sembolleştirilmesidir. Yapılan kısaltmaların benimsenmesi, yaygınlaşması ve herkes tarafından anlaşılması gerekir.
AA, AB, ABD, age., AGİK, AIDS, aids, AKM, Alb., Alm., anat., AOÇ, AP, APS, Apt., Ar., Ar. Gör., ark., Asb., ASELSAN, Asist., ASKİ, AŞTİ, AT, Atğm., ATO, AÜ, AÜ, AÜ, Av., B (batı), B. (bay), bağ., BAĞ-KUR, BBC, BCG, BDT, bk. (bakınız), BM, Bn. (bayan), BOTAŞ, Bşk., C. (cilt), DGM, dm, EKG, ed. (edebiyat), FIFA, Fr., g, GAP, gr, HABITAT, Hz., İETT, KBB, km, l, m, Mah., MKE, No. veya Nu., öl., sn (saniye), TIR, TL, yy., zool.
Kural : Kurum, kuruluş, müessese, makam, üniversite adlarının kısaltmalarında bütün harfler büyüktür. Harfler arasına nokta koymaya gerek yoktur.
TRT, TBMM, İTÜ, DSİ, TDK, TTK, MEB, AÜ DTCF, DAÜ, D, B, K, G, KB, GB, KD, GD (son sekizi yön adı)
Bu kısaltmalardan sonra gelen çekim ekleri kesme ile ayrılır. Ekler son harfin okunuşuna göre belirlenir; kelimenin uzun şeklinin okunuşuna göre değil:
MEB’e, TBMM’nin, DTCD’ne değil DTCF’ye, İTÜ’nden değil İTÜ’den
Uyarı : Bazı kısaltmalar da kelime gibi oluşturulmuştur.
ASELSAN, BOTAŞ, İLESAM, SEKA, TÖMER, TEDAŞ
Bunlara getirilen ekler de düz okunuşa göre belirlenir:
ASELSAN’da, BOTAŞ’a, İLESAM’ın, SEKA’nın, TÖMER’den, TEDAŞ’ta
Uyarı : Nokta kullanılan kısaltmalar da vardır. Bunlardan sonra getirilen ekler kesmeyle ayrılmaz:
T.C. ve Türkçe kelimesinin kısaltması T.
Kural : Özel isim veya unvan olan bir kelime birkaç harfle kısaltılıyorsa yalnız ilk harf büyük yazılır.
Prof., İst., Doç., Dr., Av., Alb., Gen.
Alm. (Almanca), İng., Kocatepe Mah., Güniz Sok.
Bu kısaltmalara ek getirilirken kelimenin uzun şeklinin okunuşu esas alınır; ekler kesmeyle ayrılmaz:
İst.da, Alm.yı, İng.ye
Kural : Özel isim olmayan kelimelerin kısaltması küçük harfle başlar.
C. (cilt), s. (sayfa), bkz.(bakınız), vb. (ve benzeri), vs. (ve saire), is. (isim), sf. (sıfat), hz. (hazırlayan), çev. (çeviren), ed. (edebiyat), fiz. (fizik), kim. (kimya)
Bu kısaltmalara ek getirilirken kelimenin uzun şeklinin okunuşu esas alınır; ekler kesmeyle ayrılmaz:
vb.leri, vs.den, is.ler, sf.lar, hz.da, çev.e, ed.ı, fiz.le, kim.da
Kural :Elementlerin ve ölçülerin kısaltmalarında nokta kullanılmaz:
C, Ca, Fe, m, mm, cm, km, g, kg, l, mg...
Bu kısaltmalara ek getirilirken kelimenin uzun şeklinin okunuşu esas alınır; ekler nokta kullanılmadığı için kesmeyle ayrılır:
m’ye, mm’de, cm’yi, km’ye, g’dan, kg’dan, l’de, mg’ı
Kural : Sert sessizle biten kısaltmalara ünlüyle başlayan ek getirildiğinde okunuşta sondaki sert ünsüz yumuşamaz:
AGİK’in (agiğin değil agikin), TÜBİTAK’a (tübitağa değil tübitaka)
Ancak “birlik” kelimesiyle kurulan kısaltmalarda yumuşama görülür:
ÇUKOBİRLİK’e (çukobirliğe)
* Farklı kaynaktan kısaltmaların yazılış örnekleri..
* Kurum , kuruluş, kitap, dergi ve yön adlarının kısaltmalarıgenellikle sözcüklerin ilk harfleri alınarak ve büyük harfler kullanılarak yapılır. Büyük harflerin kullanıldığı bu tür kısaltmalarda harflerin arasına nokta konmaz.
ÖSS ( Ö.S.S. Yanlış )
TBMM ( T.B.M.M. Yanlış )
SSK ( S.S.K. Yanlış )
* Büyük harflerle yapılan kısaltmalardan sonra getirilen ekler kesme işaretiyle (’) ayrılır. Ekler kısaltmanın okunuşuna uygun olarak yazılır.
Türk Hava Yolları → THY’ye (THY’na Yanlış)
Milli Eğitim Bakanlığı → MEB’in (MEB’nın Yanlış)
Öğrenci Seçme Sınavı → ÖSS’ye (ÖSS’na Yanlış)
Orta Doğu Teknik Üniversitesi → ODTÜ’nün (ODTÜ’nin Yanlış)
Televizyon → TV’de (TV’da Yanlış)
Türkiye Elektrik Kurumu → TEK’e (TEK’na Yanlış)
* Sözcükler kısaltılırken genellikle ilk harfle birlikte sözcüğü oluşturan temel harfler alınır. Kısaltmanın sonuna nokta konur.
* Kısaltılan sözcük özel ad, unvan veya rütbe ise ilk harf büyük olur.
T. (Türkçe)
İng. (İngilizce)
Fr. (Fransızca)
Alm. (Almanca)
Ord. (Ordinaryüs)
Prof. (Profesör)
Doç. (Doçent)
Yard. Doç. (Yardımcı Doçent)
Dr. (Doktor)
Av. (Avukat)
Çvş. (Çavuş)
Onb. (Onbaşı)
Bnb. (Binbaşı)
tlf. (telefon)
yy. (yüzyıl)
vb. (ve benzerleri)
çev. (çeviren)
* Kişi adları kısaltılırken sözcüklerin ilk harfleri alınır.
H. Z. Uşaklıgil
C. Yılmaz
* Elementler, ölçü birimleri dilimize aynen geçmiştir. Bunların sonuna nokta konmaz.
Fe (demir)
mm (milimetre)
cm (santimetre)
m (metre)
km (kilometre)
kg (kilogram)
g (gram)
l (litre)
sn (saniye)
* Cadde, sokak, bulvar, mahalle, apartman kısaltmaları büyük harfle başlar.
Cad. (Cadde)
Sok. (Sokak)
Bul. (Bulvar)
Mah. (Mahalle)
Apt. (Apartman)
* Yön bildiren sözcükler kısaltılırken sadece ilk harf alınır, büyük yazılır.
D (Doğu) KD (Kuzeydoğu)
B (Batı) KB ( Kuzeybatı)
K (Kuzey) GD (Güneydoğu)
G (Güney) GB (Güneybatı)
AA, AB, ABD, age., AGİK, AIDS, aids, AKM, Alb., Alm., anat., AOÇ, AP, APS, Apt., Ar., Ar. Gör., ark., Asb., ASELSAN, Asist., ASKİ, AŞTİ, AT, Atğm., ATO, AÜ, AÜ, AÜ, Av., B (batı), B. (bay), bağ., BAĞ-KUR, BBC, BCG, BDT, bk. (bakınız), BM, Bn. (bayan), BOTAŞ, Bşk., C. (cilt), DGM, dm, EKG, ed. (edebiyat), FIFA, Fr., g, GAP, gr, HABITAT, Hz., İETT, KBB, km, l, m, Mah., MKE, No. veya Nu., öl., sn (saniye), TIR, TL, yy., zool.
Kural : Kurum, kuruluş, müessese, makam, üniversite adlarının kısaltmalarında bütün harfler büyüktür. Harfler arasına nokta koymaya gerek yoktur.
TRT, TBMM, İTÜ, DSİ, TDK, TTK, MEB, AÜ DTCF, DAÜ, D, B, K, G, KB, GB, KD, GD (son sekizi yön adı)
Bu kısaltmalardan sonra gelen çekim ekleri kesme ile ayrılır. Ekler son harfin okunuşuna göre belirlenir; kelimenin uzun şeklinin okunuşuna göre değil:
MEB’e, TBMM’nin, DTCD’ne değil DTCF’ye, İTÜ’nden değil İTÜ’den
Uyarı : Bazı kısaltmalar da kelime gibi oluşturulmuştur.
ASELSAN, BOTAŞ, İLESAM, SEKA, TÖMER, TEDAŞ
Bunlara getirilen ekler de düz okunuşa göre belirlenir:
ASELSAN’da, BOTAŞ’a, İLESAM’ın, SEKA’nın, TÖMER’den, TEDAŞ’ta
Uyarı : Nokta kullanılan kısaltmalar da vardır. Bunlardan sonra getirilen ekler kesmeyle ayrılmaz:
T.C. ve Türkçe kelimesinin kısaltması T.
Kural : Özel isim veya unvan olan bir kelime birkaç harfle kısaltılıyorsa yalnız ilk harf büyük yazılır.
Prof., İst., Doç., Dr., Av., Alb., Gen.
Alm. (Almanca), İng., Kocatepe Mah., Güniz Sok.
Bu kısaltmalara ek getirilirken kelimenin uzun şeklinin okunuşu esas alınır; ekler kesmeyle ayrılmaz:
İst.da, Alm.yı, İng.ye
Kural : Özel isim olmayan kelimelerin kısaltması küçük harfle başlar.
C. (cilt), s. (sayfa), bkz.(bakınız), vb. (ve benzeri), vs. (ve saire), is. (isim), sf. (sıfat), hz. (hazırlayan), çev. (çeviren), ed. (edebiyat), fiz. (fizik), kim. (kimya)
Bu kısaltmalara ek getirilirken kelimenin uzun şeklinin okunuşu esas alınır; ekler kesmeyle ayrılmaz:
vb.leri, vs.den, is.ler, sf.lar, hz.da, çev.e, ed.ı, fiz.le, kim.da
Kural :Elementlerin ve ölçülerin kısaltmalarında nokta kullanılmaz:
C, Ca, Fe, m, mm, cm, km, g, kg, l, mg...
Bu kısaltmalara ek getirilirken kelimenin uzun şeklinin okunuşu esas alınır; ekler nokta kullanılmadığı için kesmeyle ayrılır:
m’ye, mm’de, cm’yi, km’ye, g’dan, kg’dan, l’de, mg’ı
Kural : Sert sessizle biten kısaltmalara ünlüyle başlayan ek getirildiğinde okunuşta sondaki sert ünsüz yumuşamaz:
AGİK’in (agiğin değil agikin), TÜBİTAK’a (tübitağa değil tübitaka)
Ancak “birlik” kelimesiyle kurulan kısaltmalarda yumuşama görülür:
ÇUKOBİRLİK’e (çukobirliğe)
* Farklı kaynaktan kısaltmaların yazılış örnekleri..
* Kurum , kuruluş, kitap, dergi ve yön adlarının kısaltmalarıgenellikle sözcüklerin ilk harfleri alınarak ve büyük harfler kullanılarak yapılır. Büyük harflerin kullanıldığı bu tür kısaltmalarda harflerin arasına nokta konmaz.
ÖSS ( Ö.S.S. Yanlış )
TBMM ( T.B.M.M. Yanlış )
SSK ( S.S.K. Yanlış )
* Büyük harflerle yapılan kısaltmalardan sonra getirilen ekler kesme işaretiyle (’) ayrılır. Ekler kısaltmanın okunuşuna uygun olarak yazılır.
Türk Hava Yolları → THY’ye (THY’na Yanlış)
Milli Eğitim Bakanlığı → MEB’in (MEB’nın Yanlış)
Öğrenci Seçme Sınavı → ÖSS’ye (ÖSS’na Yanlış)
Orta Doğu Teknik Üniversitesi → ODTÜ’nün (ODTÜ’nin Yanlış)
Televizyon → TV’de (TV’da Yanlış)
Türkiye Elektrik Kurumu → TEK’e (TEK’na Yanlış)
* Sözcükler kısaltılırken genellikle ilk harfle birlikte sözcüğü oluşturan temel harfler alınır. Kısaltmanın sonuna nokta konur.
* Kısaltılan sözcük özel ad, unvan veya rütbe ise ilk harf büyük olur.
T. (Türkçe)
İng. (İngilizce)
Fr. (Fransızca)
Alm. (Almanca)
Ord. (Ordinaryüs)
Prof. (Profesör)
Doç. (Doçent)
Yard. Doç. (Yardımcı Doçent)
Dr. (Doktor)
Av. (Avukat)
Çvş. (Çavuş)
Onb. (Onbaşı)
Bnb. (Binbaşı)
tlf. (telefon)
yy. (yüzyıl)
vb. (ve benzerleri)
çev. (çeviren)
* Kişi adları kısaltılırken sözcüklerin ilk harfleri alınır.
H. Z. Uşaklıgil
C. Yılmaz
* Elementler, ölçü birimleri dilimize aynen geçmiştir. Bunların sonuna nokta konmaz.
Fe (demir)
mm (milimetre)
cm (santimetre)
m (metre)
km (kilometre)
kg (kilogram)
g (gram)
l (litre)
sn (saniye)
* Cadde, sokak, bulvar, mahalle, apartman kısaltmaları büyük harfle başlar.
Cad. (Cadde)
Sok. (Sokak)
Bul. (Bulvar)
Mah. (Mahalle)
Apt. (Apartman)
* Yön bildiren sözcükler kısaltılırken sadece ilk harf alınır, büyük yazılır.
D (Doğu) KD (Kuzeydoğu)
B (Batı) KB ( Kuzeybatı)
K (Kuzey) GD (Güneydoğu)
G (Güney) GB (Güneybatı)
