İKY-9 ÜCRET YÖNETİMİ
Ücret: Düşünsel ya da fiziksel emeğini katan işgücünün yerine getirdiği iş karşılığında aldığı ayni veya nakdi değerdir.
Ana-Kök Ücret: Üretim birimi başına ya da bir zaman birimi başına ödenmesi gereken ya da kararlaştırılan ücret miktarı.
Ücret Geliri: Genellikle bir yıl içinde personele ödenen ayni ve nakdi bütün ödemelerin toplamıdır.
Nominal Ücret: Para ile ifade edilen ücret miktarıdır.Nominal Ücret, İşveren bakımından önemli olan ücrettir.
Reel Ücret: Nominal ücretin ülkede o anda geçerli olan fiyatların düzeyi dikkate alınarak hesaplanan satın alma gücüdür. Yani Pazarda satın alma gücünü yansıtan ücret Reel Ücrettir.
Ücret Düzeyi: Bir işletmede çalışanlara ödenen ücretlerin oluşturduğu genel ortalamadır.Ödenen ücret ortalamasıdır.
Ücret Yapısı:Aynı işletmede bir işe diğerlerine oranla göreceli olarak ne kadar ücret ödeneceğini koyan temel kavram.
Çalışanlar İçin Ücretin Önemi: Ekonomik yönü, çalışan bir bireyin tek temel gelir kaynağı olması ve ekonomik gücünü belirlemesi nedeniyle çok önemlidir.Çalışan bireyin ve onun bağımlılarının hemen hemen tüm ihtiyaçlarını karşılamada temel araç olma özelliği taşımaktadır.Ücret, bireyin çalıştığı kurum ve sosyal yaşantısındaki statüsünü belirleyen önemli bir faktördür. Ayrıca güven duygusu, statü, saygınlık kazanma, toplumsal kabul görme gibi temel bireysel ihtiyaçlar ile alınan ücretler arasında çok yakın ilişki vardır.Çalışanlar için ücretin ekonomik, sosyal ve motive edici yönleri önemlidir.
İşverenler İçin Ücretin Önemi: Önemli bir maliyet kalemidir. Üretim işletmelerinde ücretler toplam maliyetlerin yüzde %20’sinin altına nadiren düşmekte, hizmet işletmelerinde ise %80’ini aşmaktadır.
Sendikalar Açısından Ücretin Önemi: Başarıları, toplu pazarlık sonucunda işverenden sağladıkları ücret artışlarıyla ölçülmektedir.Gelişmekte olan ülkelerde sendikaların en önemli amaçlarının üyelerinin refah düzeyini yükseltmektir.
Devlet ve Toplum Açısından Ücretin Önemi: Her ülkede nüfusun büyük bir bölümü ücretlidir.Bu nedenle devlet ve hükümetler açısından kişisel gelir dağılımında adaletin sağlanması temel hedeflerin başında gelmelidir. Ücretler gelir dağılımını, istihdamı, gelişme hızını, enflasyonu, yatırımları ve tasarrufları doğrudan etkilemesi nedeniyle devlet ve hükümetler açısından önem taşır. Ücretler sosyal barışın sağlanması, toplumsal refahın artırılması, fırsat eşitliğinin yaratılması ve ekonomik istikrarın sağlanması açısından önemli olduğu için toplumun genelini ilgilendirir.
ÜCRET SİSTEMLERİ
A-Doğrudan İşgücü Piyasasına Dayalı Ücret Sistemi: Organizasyondaki işlerin tümü için doğrudan piyasa ücret düzeyleri kullanılır. Bu karmaşık metedoloji gerektirmeyecek, idari yük yaratmayacak ve karmaşa üretmeyecek gibi göründüğünden işletmeler için cazip gelmektedir.
B-İşe Dayalı Ücret Sistemleri: İşte geçirilen zaman, yapılan iş miktarı ya da performans düzeyi dikkate alınarak ödenir
Zaman Temeline Dayalı Ücret Sistemi: En eski, hem işverenler hem de personel tarafından anlaşılması ve uygulanması en kolay ücret sistemidir. Ücret ölçüsü zamandır. Yapılan işin miktarı ve kalitesi dikkate alınmaksızın, personelin işte geçirdiği zaman karşılığında önceden belirlenen sabit bir ücret ödenir. Ücret düzeyi saatlik, günlük, haftalık ya da aylık olarak ödenir. Ülkemizde kamu personeline maaşları zaman temeline dayalı olarak ödenmektedir.
Üretilen İş Miktarına Dayalı Ücret Sistemi: Parça başı ve götürü ücret sistemleri şeklinde gruplanır.
a-Parça başı ücret sistemi: Ölçü üretilen ürün miktarıdır, harcanan zaman dikkate alınmaz. Personel açısından alacağı ücret miktarı ürettiği parça ya da iş birimi ile orantılı olarak artar veya azalır.
b-Götürü Ücret Sistemi: Ölçü işin bütünüdür. İş personel tarafından, belirli bir süre içersinde ve iki tarafın önceden üzerinde anlaştığı bir ücret karşılığında yapılır. İşin kapsamı, yapılacağı süre ve ödenecek ücret bellidir.
Performansa Dayalı Ücret Sistemi: Performans düzeyleri için, bireysel, grup ya da örgütsel performans düzeyi esas alınabilir. Temel amacı, örgüt için değerli personeli cezbedecek, motive edecek ve işletmede kalmasını sağlayacak ve aynı zamanda personel tarafından adil olarak algılanacak, işletme için kabul edilebilir maliyet sınırları içinde olan bir ödeme tasarlamaktır. En çok ana-kök ücret artışı, birime ayrılan bütçeden pay verme, performans primi, nakit bonus, teşvik primi, kar paylaşımı ve hisse senedi verme olarak sıralanabilir.
C-İşi Yapan Bireye Dayalı Ücret Sistemleri: İşe dayalı ücret sistemlerinin alternatifi olarak geliştirilen sistem, bilgiye, beceriye ve yetkinliğe dayalı ücret sistemleridir. Burada personele halen yaptıkları işler için değil, kullanabildikleri bilginin ve becerinin miktarına, tipine ve derinliğine göre ücret ödenir.
Ücret Yönetiminin Stratejik Bir Bakış Açısıyla Yürütülmesinin Nedenleri:
1-Bir işletmede ücretlendirmede izlediği yaklaşım personelin işe alınması, kariyerinin planlanması ve geliştirilmesi, tatmin edilmesi ve motive edilmesi üzerinde derin bir etkiye sahiptir.
2-Ücretler işveren için önemli bin maliyet unsuru olarak kabul edildiği için dikkatle planlanması gerekir.
3-Ücret yönetimi sistematik ve bütüncül bir yaklaşım gerektirir.
4-Örgütsel amaçlara ulaşmak için etken bir şekilde kullanılması gerekir.
Ücret Yönetiminin Amaçları:
-Nitelikli insanları cezbetmek ve ellerinde tutmak için diğer işletmelerle rekabet etmek
-Personelin güvenlik ve kendine saygı arzularını da kapsayan ihtiyaçlarını karşılamak
-Morali, iş tatmini arttırmak ve sürdürmek
-Personeli istenen performans düzeyine ulaşması için teşvik etmek
-Üst düzey performansı ödüllendirmek ve teşvik etmek
-Organizasyonun her yerinde adil ve dengeli bir ücret sistemi kurmak ve sürekli bir şekilde uygulamak
-Personel devir hızını düşürmek ve işletmeye bağlılığı arttırmak
-Maliyet etkili ve organizasyonun ödeyebileceği düzeyde olmasını sağlamak
-Personelin sahip olduğu bilgisini, becerilerini, yetkinliklerini ya da kıdemini ödüllendirmek
-Ücretlerle ilgili şikayetleri azaltmak
-örgüt kültürünü ve örgütsel değişimi desteklemek
-Sendikalarla uyumlu çalışmak
-Ücret yönetimiyle ilgili yasal düzenlemelere uymak
Ücret Yapısını Etkileyen Temel Unsurlar
1-İş Analizi:
2-İş Tanımları
3-İş Değerlemesi
4-Performans Değerlemesi
Ücret Düzeyini Etkileyen Unsurlar
1-İşgücü piyasasındaki arz talep dengesi
2-Piyasada Hakim Olan Ücret Düzeyleri
3-Yaşam Standardı
4-Kıdem
5-Ekonomik Faktörler
6-Toplu Pazarlıklar
Asgari Ücret:Emekleriyle geçinenlere değişik bölge ve kesimlerde eşdeğer satın alma gücü sağlayacak bir politika aracıdır
Yasal Düzenlemeler: İş ve çalışma yaşamıyla ilgili kanunlar, personel kanunları ve Sosyal güvenlik kanunları vb.
Ücret Stratejileri: Bazı koşullar altında örgütsel performansın arttırılması ve işgücünün etkili kullanılması üzerinde yönetimin bir yaptırıma sahip olmasını mümkün kılan ödeme seçeneklerinin bileşiminden oluşur.
Ücret Politikaları: Ücretlendirme kriterlerini ve şekillerini düzenleyen ücret yönetimi sistemine ilişkin bir yol haritasıdır. Temel ücret politikaları işletmenin vizyonu, misyonu, hedefleri ve bunlara bağlı olarak tanımlanan insan kaynakları politikaları doğrultusunda belirlenir.
Ücret Sistemi Kurulurken İzlenmesi Gereken Temel Aşamalar:
1-Temel Ücret Politikasının ve Stratejisinin Belirlenmesi
2-Sisteme Dahil Edilecek İşlerin Tanımlanması
3-İş Değerlemesinin Yapılması
4-Piyasa Ücret Verisinin Elde Edilmesi
5-Ücret Yapısının Oluşturulması
6-Personelin Bilgilendirilmesi
7-Yeni Ücret Sisteminin Uygulanması
İş Değerlemesi: Bir kuruluşta mevcut her işin o kuruluşta bulunan diğer tüm işler arasındaki göreceli değerini ortaya koymak için yapılan çalışmadır
Ücret: Düşünsel ya da fiziksel emeğini katan işgücünün yerine getirdiği iş karşılığında aldığı ayni veya nakdi değerdir.
Ana-Kök Ücret: Üretim birimi başına ya da bir zaman birimi başına ödenmesi gereken ya da kararlaştırılan ücret miktarı.
Ücret Geliri: Genellikle bir yıl içinde personele ödenen ayni ve nakdi bütün ödemelerin toplamıdır.
Nominal Ücret: Para ile ifade edilen ücret miktarıdır.Nominal Ücret, İşveren bakımından önemli olan ücrettir.
Reel Ücret: Nominal ücretin ülkede o anda geçerli olan fiyatların düzeyi dikkate alınarak hesaplanan satın alma gücüdür. Yani Pazarda satın alma gücünü yansıtan ücret Reel Ücrettir.
Ücret Düzeyi: Bir işletmede çalışanlara ödenen ücretlerin oluşturduğu genel ortalamadır.Ödenen ücret ortalamasıdır.
Ücret Yapısı:Aynı işletmede bir işe diğerlerine oranla göreceli olarak ne kadar ücret ödeneceğini koyan temel kavram.
Çalışanlar İçin Ücretin Önemi: Ekonomik yönü, çalışan bir bireyin tek temel gelir kaynağı olması ve ekonomik gücünü belirlemesi nedeniyle çok önemlidir.Çalışan bireyin ve onun bağımlılarının hemen hemen tüm ihtiyaçlarını karşılamada temel araç olma özelliği taşımaktadır.Ücret, bireyin çalıştığı kurum ve sosyal yaşantısındaki statüsünü belirleyen önemli bir faktördür. Ayrıca güven duygusu, statü, saygınlık kazanma, toplumsal kabul görme gibi temel bireysel ihtiyaçlar ile alınan ücretler arasında çok yakın ilişki vardır.Çalışanlar için ücretin ekonomik, sosyal ve motive edici yönleri önemlidir.
İşverenler İçin Ücretin Önemi: Önemli bir maliyet kalemidir. Üretim işletmelerinde ücretler toplam maliyetlerin yüzde %20’sinin altına nadiren düşmekte, hizmet işletmelerinde ise %80’ini aşmaktadır.
Sendikalar Açısından Ücretin Önemi: Başarıları, toplu pazarlık sonucunda işverenden sağladıkları ücret artışlarıyla ölçülmektedir.Gelişmekte olan ülkelerde sendikaların en önemli amaçlarının üyelerinin refah düzeyini yükseltmektir.
Devlet ve Toplum Açısından Ücretin Önemi: Her ülkede nüfusun büyük bir bölümü ücretlidir.Bu nedenle devlet ve hükümetler açısından kişisel gelir dağılımında adaletin sağlanması temel hedeflerin başında gelmelidir. Ücretler gelir dağılımını, istihdamı, gelişme hızını, enflasyonu, yatırımları ve tasarrufları doğrudan etkilemesi nedeniyle devlet ve hükümetler açısından önem taşır. Ücretler sosyal barışın sağlanması, toplumsal refahın artırılması, fırsat eşitliğinin yaratılması ve ekonomik istikrarın sağlanması açısından önemli olduğu için toplumun genelini ilgilendirir.
ÜCRET SİSTEMLERİ
A-Doğrudan İşgücü Piyasasına Dayalı Ücret Sistemi: Organizasyondaki işlerin tümü için doğrudan piyasa ücret düzeyleri kullanılır. Bu karmaşık metedoloji gerektirmeyecek, idari yük yaratmayacak ve karmaşa üretmeyecek gibi göründüğünden işletmeler için cazip gelmektedir.
B-İşe Dayalı Ücret Sistemleri: İşte geçirilen zaman, yapılan iş miktarı ya da performans düzeyi dikkate alınarak ödenir
Zaman Temeline Dayalı Ücret Sistemi: En eski, hem işverenler hem de personel tarafından anlaşılması ve uygulanması en kolay ücret sistemidir. Ücret ölçüsü zamandır. Yapılan işin miktarı ve kalitesi dikkate alınmaksızın, personelin işte geçirdiği zaman karşılığında önceden belirlenen sabit bir ücret ödenir. Ücret düzeyi saatlik, günlük, haftalık ya da aylık olarak ödenir. Ülkemizde kamu personeline maaşları zaman temeline dayalı olarak ödenmektedir.
Üretilen İş Miktarına Dayalı Ücret Sistemi: Parça başı ve götürü ücret sistemleri şeklinde gruplanır.
a-Parça başı ücret sistemi: Ölçü üretilen ürün miktarıdır, harcanan zaman dikkate alınmaz. Personel açısından alacağı ücret miktarı ürettiği parça ya da iş birimi ile orantılı olarak artar veya azalır.
b-Götürü Ücret Sistemi: Ölçü işin bütünüdür. İş personel tarafından, belirli bir süre içersinde ve iki tarafın önceden üzerinde anlaştığı bir ücret karşılığında yapılır. İşin kapsamı, yapılacağı süre ve ödenecek ücret bellidir.
Performansa Dayalı Ücret Sistemi: Performans düzeyleri için, bireysel, grup ya da örgütsel performans düzeyi esas alınabilir. Temel amacı, örgüt için değerli personeli cezbedecek, motive edecek ve işletmede kalmasını sağlayacak ve aynı zamanda personel tarafından adil olarak algılanacak, işletme için kabul edilebilir maliyet sınırları içinde olan bir ödeme tasarlamaktır. En çok ana-kök ücret artışı, birime ayrılan bütçeden pay verme, performans primi, nakit bonus, teşvik primi, kar paylaşımı ve hisse senedi verme olarak sıralanabilir.
C-İşi Yapan Bireye Dayalı Ücret Sistemleri: İşe dayalı ücret sistemlerinin alternatifi olarak geliştirilen sistem, bilgiye, beceriye ve yetkinliğe dayalı ücret sistemleridir. Burada personele halen yaptıkları işler için değil, kullanabildikleri bilginin ve becerinin miktarına, tipine ve derinliğine göre ücret ödenir.
Ücret Yönetiminin Stratejik Bir Bakış Açısıyla Yürütülmesinin Nedenleri:
1-Bir işletmede ücretlendirmede izlediği yaklaşım personelin işe alınması, kariyerinin planlanması ve geliştirilmesi, tatmin edilmesi ve motive edilmesi üzerinde derin bir etkiye sahiptir.
2-Ücretler işveren için önemli bin maliyet unsuru olarak kabul edildiği için dikkatle planlanması gerekir.
3-Ücret yönetimi sistematik ve bütüncül bir yaklaşım gerektirir.
4-Örgütsel amaçlara ulaşmak için etken bir şekilde kullanılması gerekir.
Ücret Yönetiminin Amaçları:
-Nitelikli insanları cezbetmek ve ellerinde tutmak için diğer işletmelerle rekabet etmek
-Personelin güvenlik ve kendine saygı arzularını da kapsayan ihtiyaçlarını karşılamak
-Morali, iş tatmini arttırmak ve sürdürmek
-Personeli istenen performans düzeyine ulaşması için teşvik etmek
-Üst düzey performansı ödüllendirmek ve teşvik etmek
-Organizasyonun her yerinde adil ve dengeli bir ücret sistemi kurmak ve sürekli bir şekilde uygulamak
-Personel devir hızını düşürmek ve işletmeye bağlılığı arttırmak
-Maliyet etkili ve organizasyonun ödeyebileceği düzeyde olmasını sağlamak
-Personelin sahip olduğu bilgisini, becerilerini, yetkinliklerini ya da kıdemini ödüllendirmek
-Ücretlerle ilgili şikayetleri azaltmak
-örgüt kültürünü ve örgütsel değişimi desteklemek
-Sendikalarla uyumlu çalışmak
-Ücret yönetimiyle ilgili yasal düzenlemelere uymak
Ücret Yapısını Etkileyen Temel Unsurlar
1-İş Analizi:
2-İş Tanımları
3-İş Değerlemesi
4-Performans Değerlemesi
Ücret Düzeyini Etkileyen Unsurlar
1-İşgücü piyasasındaki arz talep dengesi
2-Piyasada Hakim Olan Ücret Düzeyleri
3-Yaşam Standardı
4-Kıdem
5-Ekonomik Faktörler
6-Toplu Pazarlıklar
Asgari Ücret:Emekleriyle geçinenlere değişik bölge ve kesimlerde eşdeğer satın alma gücü sağlayacak bir politika aracıdır
Yasal Düzenlemeler: İş ve çalışma yaşamıyla ilgili kanunlar, personel kanunları ve Sosyal güvenlik kanunları vb.
Ücret Stratejileri: Bazı koşullar altında örgütsel performansın arttırılması ve işgücünün etkili kullanılması üzerinde yönetimin bir yaptırıma sahip olmasını mümkün kılan ödeme seçeneklerinin bileşiminden oluşur.
Ücret Politikaları: Ücretlendirme kriterlerini ve şekillerini düzenleyen ücret yönetimi sistemine ilişkin bir yol haritasıdır. Temel ücret politikaları işletmenin vizyonu, misyonu, hedefleri ve bunlara bağlı olarak tanımlanan insan kaynakları politikaları doğrultusunda belirlenir.
Ücret Sistemi Kurulurken İzlenmesi Gereken Temel Aşamalar:
1-Temel Ücret Politikasının ve Stratejisinin Belirlenmesi
2-Sisteme Dahil Edilecek İşlerin Tanımlanması
3-İş Değerlemesinin Yapılması
4-Piyasa Ücret Verisinin Elde Edilmesi
5-Ücret Yapısının Oluşturulması
6-Personelin Bilgilendirilmesi
7-Yeni Ücret Sisteminin Uygulanması
İş Değerlemesi: Bir kuruluşta mevcut her işin o kuruluşta bulunan diğer tüm işler arasındaki göreceli değerini ortaya koymak için yapılan çalışmadır
