ilköğretimde sınıf başarısını değerlendirme

Millî Eğitim Bakanlığı İlköğretim

Kurumları Yönetmeliği

DÖRDÜNCÜ KISIM

Öğrenci Başarısının Değerlendirilmesi

BİRİNCİ BÖLÜM

Ölçme ve Değerlendirmenin Genel Esasları

Madde 32 � Öğrenci başarısının ölçme ve değerlendirilmesinde aşağıdaki esaslar gözetilir:

a) Ders yılı, ölçme ve değerlendirme bakımından birbirini tamamlayan iki yarıyıldan oluşur.

b) Başarının ölçülmesinde ve değerlendirilmesinde okul ve ders programlarında belirtilen özel ve genel amaçlar, davranışlar, açıklamalar ile konular esas alınır.

c) Ölçme ve değerlendirmede okul ve ülke çapında birlik sağlanır.

d) Öğrenci başarısı, derslerin özelliklerine göre yazılı ve uygulamalı sınavlar ile sözlü, ödev veya projelerden alınan notlar esas alınarak tespit edilir.

e) Öğrencilerin ders, ödev, işlik, uygulama, lâboratuvar çalışmalarına ve sınavlara katılmaları zorunludur.

f) Değerlendirmede 5�lik not sistemi kullanılır.

g) Öğrencinin başarısını belirlemek amacıyla hazırlanan ölçme araçlarında; sadece bilginin ölçülmesine değil kavrama, kendini ifade edebilme, yorumlayabilme, uygulama, analiz-sentez ve değerlendirme düzeyinde edindikleri davranışların da ölçülmesine ağırlık verilir.

Öğrencilerin öğrenme özelliği, ilgi, tutum ve benlik tasarımı gibi psikolojik özellikleri belirlenir. Öğrencilerin bu özelliklerinin belirlenmesinde ilgi envanteri, tutum ve benlik tasarımı ölçekleri gibi ölçme araçlarından da yararlanılır.

h) Öğrencilerin, edindikleri bilgi, beceri, görüş, tutum ve davranışlarda oluşan kazanımlara ne ölçüde ulaştıklarını ölçmek için değerlendirme yapılır.

ı) Öğrencileri değerlendirirken ölçme sonuçları ile birlikte, öğrencilerin sınıf içi etkinliklere katılımı, bilimsel tutum ve davranışları, gözlem yapma, araştırma-inceleme, bilimsel düşünme, sahip oldukları ve sergiledikleri fikir zenginlikleri, sorumluluk alma, ekip çalışmalarına yatkınlıkları, edindiği bilgi ve bulguları paylaşabilme ve benzeri birçok gözleme dayalı öğrenci etkinliğine de değerlendirmede yer verilir.

i) Öğrenci başarısının ölçülmesinde kullanılan ölçme araçları geçerlilik, güvenirlilik, objektiflik, örnekleyicilik, kullanışlılık, ayırt edicilik özelliklerine sahip olmalıdır. Ölçme ve değerlendirmede az sorulu-uzun cevaplı veya çok sorulu-kısa cevaplı yazılı, çoktan seçmeli, tamamlamalı, eşleştirmeli ve doğru-yanlış sınav araçları ile gözlemler, hazırlık ve alıştırma çalışmaları, ödevler, projeler ve benzeri araçlara yer verilir. Sınav araçlarına cevap anahtarı hazırlanır.

j) Bir dersin yarıyıl notu ile yıl sonu notu hesaplanırken, bölme işlemi virgülden sonra iki basamak yürütülür, yarım ve yukarısı tama yükseltilir.

k) Notlar öğretmenin not defterine rakamla, diğer belgelere rakam ve yazı ile yazılır

l) Öğrenci başarı düzeyinin ölçülmesi ve eğitim öğretimde verimlilik düzeyinin artırılması amacıyla 4, 5, 6, 7 ve 8 inci sınıflarda, Türkçe, Matematik, Sosyal Bilgiler ve Fen Bilgisi derslerinden ocak ve mayıs ayı içinde il genelinde valiliklerce başarı değerlendirme sınavları yapılır.

Not Verme ve Değerlendirme

Madde 33 � İlköğretim okullarının her sınıfı için öğrencilerin başarıları dört ayrı notla, başarısızlıkları ise bir tek notla değerlendirilir. Buna göre verilecek notlar ve puanlar şöyle değerlendirilir;

DERECE RAKAM İLE PUANLAMA

Pekiyi 5 85-100

İyi 4 70-84

Orta 3 55-69

Geçer 2 45-54

Başarısız 1 0-44

İKİNCİ BÖLÜM

Sınavlar

Sınavlar

Madde 34 � Sınıf ve branş öğretmenleri, yazılı ve uygulamalı sınav sorularını düzenlerken, ölçme ve değerlendirme genel esaslarını, öğretim yılı başında ders programına uygun olarak hazırlanan yıllık ders planlarındaki amaç ve konularını göz önünde bulundururlar.

Sınav Sayısı

Madde 35 � 4, 5, 6, 7 ve 8 inci sınıflarda bir yarıyılda bir dersten yapılacak yazılı sınav sayısı, ikiden az olmamak üzere, ders yılı başında zümre öğretmenleri tarafından tespit edilir. 1, 2 ve 3 üncü sınıflarda sınav yapılmaz.

Yazılı ve Uygulamalı Sınavlar

Madde 36 � 4, 5, 6, 7 ve 8 inci sınıflarda, yazılı ve uygulamalı sınavların zamanı en az bir hafta önceden öğrencilere duyurulur. Bir sınıfta bir günde uygulanacak yazılı ve uygulamalı sınav sayısı ikiyi geçemez.

Aynı anda uygulanmak şartıyla yazılı sınavlarda, zümre öğretmenlerince hazırlanacak ortak sorular ve cevap anahtarı kullanılır.

Yazılı sınavların süresi bir ders saatini aşamaz. Ancak, soruların yazdırılması bu sürenin dışında tutulabilir. Uygulamalı sınavların süresi zümre öğretmenlerince belirlenir.

Resim-İş, Müzik, Beden Eğitimi dersleri ile uygulamalı nitelikteki İş Eğitimi ve seçmeli derslerin sınav sayıları, her yarıyılda üçten az olmamak üzere ve dersin özelliğine göre yazılı ve uygulamalı olarak veya bunlardan yalnızca biriyle yapılabilir. Sınavların şekil, sayı ve süresi öğretim yılı başında zümre öğretmenler kurulunca belirlenir.

İlköğretim kurumlarının 6-8 inci sınıflarında okutulan bir derse, program gereği birden fazla öğretmenin girmesi durumunda dersin notları, her öğretmen tarafından ayrı ayrı verilir. Bu dersin yarıyıl notu, notların aritmetik ortalaması alınarak belirlenir.

Sözlü Notu Verilmesi

Madde 37 � Bir yarıyılda öğrencilere her dersten en az bir sözlü notu verilmesi esastır. Sözlü notu için başlı başına bir ders saati ayrılmaz. Öğrencilere eğitim-öğretim sürecinde etkinliklere katılımına ve başarısına göre sözlü notu verilir ve öğrenciye anında bildirilir. Yabancı dil dersinin notu, bir yarıyılda en az iki sözlü notu ve iki yazılı sınav notu ile belirlenir.

Sözlü notlarının ortalamaları, öğrencinin aldığı yazılı ve uygulamalı notların aritmetik ortalamasının altında olamaz.

Sınavlara Katılmayanlar

Madde 38 � Herhangi bir nedenle sınavlara katılamayan, ödev veya projesini zamanında teslim edemeyen öğrencinin durumu velisine bildirilir. Veli çocuğunun özrünü en geç beş gün içinde okul yönetimine yazılı olarak bildirmek zorundadır.

Bu öğrenciler, ders öğretmeninin tespit edeceği bir zamanda ve önceden duyurularak sınava alınır. Bu sınav, sınıfta diğer öğrencilerle ders işlenirken yapılabileceği gibi ders dışında da yapılabilir. Öğrenciler, ödev veya projelerini öğretmenin belirleyeceği süre içinde teslim eder.

Sağlık Durumu Engeline Göre Dersler

Madde 39 � Sağlık durumları veya beden bozuklukları nedeniyle uygulamalı derslere giremeyecek durumda olan öğrenciler, sağlık kurulundan, sağlık kurulu olmayan yerlerde hükümet tabibinden rapor almak zorundadırlar.

Raporda, sağlık durumlarını veya beden bozukluklarının geçici bir süre ya da sürekli olarak Beden Eğitimi, İş Eğitimi, Resim-İş ve Müzik derslerinin tümüne ya da hangi faaliyetlerine engel oluşturduğu açıklanır. Bu gibi öğrenciler, rapor süresince Beden Eğitimi ve İş Eğitimi derslerinde sadece raporda belirtilen faaliyetlerden sorumlu tutulmayacak, bu derslere dinleme, izleme boyutunda ve sözel etkinliklerine katılarak kendilerine not verilecek ve gerekli yerlerde raporlu oldukları belirtilecektir.

Ses ve kulak duyarlılıklarının müzik eğitimine uygun olmadığı; okul doktoru, okul doktoru olmayan yerlerde okul yönetiminin göstereceği bir doktor ile müzik öğretmeni tarafından belirlenen öğrencilerin sınavları, teorik bilgilerden yapılır ve yarıyıl notları buna göre verilir.

Uygulamalı derslerle ilgili başvuru, öğrencilerin velileri tarafından dilekçe ile okul müdürlüğüne yapılır. Usulüne uygun olarak alınmayan raporlar kabul edilmez. Alınacak raporlarda süre belirtilmemiş ise o öğretim yılı için geçerli sayılır.

Sınav Sonuçlarının Duyurulması

Madde 40 � Öğretmenler; sınav, ödev ve projelerin sonuçlarını öğrencilere bildirirler. Yapılan ortak hataları sınıfta açıklarlar. Sınav kağıtları ve ödevler öğrencilere dağıtılır, incelemeleri sağlanır, sınav kağıtları geri alınır ve saklanır. Sözlü notu verildiği anda, yazılı sınav, uygulama ve ödev sonuçları ise yazılı sınavın yapıldığı, ödevin, uygulamanın veya projenin teslim edildiği tarihten başlayarak en geç on beş gün içinde öğrencilere duyurulur.

Sınav uygulamalarından sonra; sınav aracı, program, eğitim öğretim durumu ve öğrencilerin başarı oranı bilgi formu ile değerlendirilir ve elde edilen sonuçlar eğitim öğretimde kullanılır.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Sınıf Geçme

Öğretmen Not Defteri

Madde 41 � Her öğretmen bir not defteri tutar. Bu defter, öğretim yılı başında okul yönetimi tarafından sağlanır, sayfa numaraları yazılıp onaylandıktan sonra imza karşılığında öğretmene verilir.

Notlar mürekkepli kalemle silinti ve kazıntı olmamasına dikkat edilerek yazılır.

Her öğretmen, not defterini okul yönetimine vereceği not cetvelleri için esas olarak kullanmakla ve istendiği zaman okul müdürüne veya denetim yetkisi olanlara göstermekle yükümlüdür.

Not defterleri ders yılı sonunda; öğretim yılı içinde çeşitli nedenlerle okuldan ayrılan öğretmenler ise not defterlerini tutanak karşılığında okul yönetimine teslim ederler. Bu defterler, bir öğretim yılı saklanır.

Yarıyıl Notu

Madde 42 � Bir dersin yarıyıl notu, o yarıyıla ait yazılı ve uygulamalı sınavlarla, sözlü, ödev veya projelere verilen notların aritmetik ortalamasıdır. Ancak, bilimsel, sanatsal, sosyal, kültürel ve sportif etkinliklere katılan öğrencilere yarıyıl notunun bir not fazlası öğretmen tarafından takdir edilebilir.

Davranışların Değerlendirilmesi

Madde 43 � Öğrenci davranışları, sınıf öğretmeni veya şube rehber öğretmeni tarafından "Pekiyi", "İyi", "Orta" üzerinden değerlendirilir ve karnelerinde gösterilir. Bunlar sınıf geçmede dikkate alınmaz.

Öğrencilerin;

a) Çevreyi temiz tutma ve doğayı koruma alışkanlığı,

b) Temizlik/beslenme alışkanlığı,

c) Arkadaşlarıyla geçimi ve yardımseverliği,

d) Büyüklerine karşı saygısı, küçüklerine karşı sevgisi,

e) Okul, toplum ve trafik kurallarına uyma alışkanlığı,

f) Bağımsız olarak iş yapabilmesi,

g) Plânlı ve düzenli çalışması,

h) Eşya, araç ve gereçleri dikkatli kullanması, koruması ve tutumlu olması,

ı) Başkalarıyla birlikte çalışabilmesi,

i) Grup içinde çalışma ve sorumluluk alma istek ve alışkanlığı,

j) Aldığı görevi yerine getirme başarısı,

k) Serbest zamanları değerlendirme alışkanlığı,

l) Yaratıcı düşünceye sahip olma, araştırma ve inceleme alışkanlığı,

gibi davranışları değerlendirilir.

Notların Okul Yönetimine Verilmesi

Madde 44 � Birinci ve ikinci yarıyıla ait not çizelgeleri, yarıyıl sona ermeden beş gün önce okul yönetimine verilir.

Öğrenci Karnesi

Madde 45 � Öğrencilerin durumlarını velilere duyurmak için yarıyıl ve öğretim yılı sonunda olmak üzere iki defa karne verilir. Karnede, öğrencinin derslerdeki başarısı ile davranış gelişimi değerlendirme sonuçları ve okula devam durumu gösterilir.

Sınıf veya şube rehber öğretmeni ile ilgili müdür yardımcısı öğrencilerin karnelerini doldurur ve öğrenci sınıf geçme defterine işler. Karne, birinci yarıyıl sonunda velilere imzalatılır ve geri alınır. Ders yılı sonunda dağıtılan karneler geri alınmaz.

Bir Dersin Yıl Sonu Notu

Madde 46 � Bir dersin yıl sonu notu, öğrencinin o dersten aldığı birinci ve ikinci yarıyıl notlarının aritmetik ortalamasıdır.

Öğrencilerden;

a) Kurumdan veya geçerli özründen kaynaklanan nedenlerle ders veya derslerden yalnız bir yarıyıl notu alanların bu notu,

b) 4-8 inci sınıflarda, iki yarıyılda da notu olmayanların yetiştirme kursu sonunda aldığı not,

c) Uygulamalı derslerden birinci yarıyıl notu aldıktan sonra özrünü belgelendirenlerin bu dersleri dinleme, izleme ve sözel etkinliklere katılma boyutu değerlendirilerek o dersin yıl sonu notu sayılır.

Birinci yarıyılda özrünü belgelendiren öğrencilerden ikinci yarıyılda verilen yarıyıl notu uygulamalı dersleri okuyan öğrencilerin sınıf geçme durumları ikinci yarıyıldaki uygulama notu da katılarak belirlenir.

Öğrenci Başarısının Değerlendirilmesi

Madde 47 � İlköğretim kurumlarında öğrenci kendi yaş gurubu içinde ve bir bütün olarak yetiştirilir ve değerlendirilir. İlköğretim, öğrencinin derslerdeki başarısızlığına bakılarak eleneceği bir dönem değil, programda öngörülen bütün derslerin ve ders dışı eğitici çalışmaların ortak katkısıyla ilgi ve yeteneği ölçüsünde yetiştirileceği bir dönem olarak değerlendirilir.

İlköğretim kurumlarında;

a) Öğrencinin yıllık başarısı her dersten ayrı ayrı değil, tüm derslerde ve ders dışı eğitim çalışmalarındaki durumu sınıf veya branş öğretmenleri tarafından yapılacak yazılı ve uygulamalı sınavlar, sözlü, ödev ve projeler ile Türkçe�yi doğru ve düzgün kullanma becerisi dikkate alınarak bir bütün olarak tespit edilir. Başarılı öğrenciler doğrudan bir üst sınıfa geçirilir.

b) Yapılan ölçme değerlendirmeler sonucunda sınıf seviyesine göre yetersizlikleri görülen öğrenciler, sınıf ve branş öğretmenleri, okul rehber öğretmeni, okul yönetimi ve velinin kararlaştıracakları ve uygulayacakları önlemlerle ders yılı içinde özel olarak yetiştirilir. Bu konuda ilköğretim müfettişlerinin rehberliğinden de yararlanılır. Kararlaştırılan önlemler, uygulamalar ve sonuçları tutanakla tespit edilir.

c) Alınan bütün önlemlere rağmen bir üst sınıfta güçlüklerle karşılaşabilecek öğrencilerin sınıf geçmelerine veya bulundukları sınıfa bir yıl daha devam etmelerine; okul müdürünün veya görevlendireceği yardımcısının başkanlığında; sınıf öğretmeni, varsa okul rehberlik ve psikolojik danışma servisi ile branş öğretmenleri veya şube öğretmenler kurulu tarafından karar verilir. Alınan gerekçeli karar tutanakla tespit edilir ve sınıf geçme defterine işlenir. Tutanağın bir örneği öğrenci dosyasına konur, bir örneği de karar defterine yapıştırılır ve (Ek- 9) veli de bilgilendirilir.

Herhangi bir nedenle okula devam edemeyen ve 222 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu�nun ilgili maddelerine göre okula devamları sağlanan öğrencilerin başarı durumları belirlenirken; en az bir dönem notu almış olmaları kaydıyla devam eden öğrenciler gibi işlem yapılır. Başarısız dersi veya dersleri olan öğrenciler sınıfının gerektirdiği bilgi düzeyine ulaştığına, sınıf öğretmeni ve varsa branş öğretmenleri veya şube öğretmenler kurulu tarafından karar verilenler bir üst sınıfa geçirilir.

Birleştirilmiş sınıflardaki 3 üncü ve 5 inci sınıflar dışındaki öğrencilere sınıf tekrarı yaptırılmaz.

d) Öğrenme yetersizliği nedeniyle kaynaştırma eğitimine alınan öğrencilere başarısızlıklarından dolayı sınıf tekrarı yaptırılmaz.

e) Devlet konservatuvarlarına bağlı ilköğretim okullarında öğrenim gören öğrencilerden, meslek derslerinden başarısızlığı nedeniyle ilköğretim okullarında öğrenimini sürdürecek olanlar, ilköğretim okulu derslerinden başarılı iseler bir üst sınıfa kaydedilirler.

Ders Yılı Sonunda Başarı

Madde 48 � İlköğretim kurumlarında bir üst sınıfa devam etmek veya mezun olabilmek için öğrencinin iki yarıyıl notunun aritmetik ortalaması bütün derslerden 2'den aşağı olamaz. Ders yılı sonunda veya yetiştirme kursu bitiminde başarısız dersi veya dersleri olan öğrencilerin durumu öğrenci başarısının değerlendirilmesi esaslarına göre şube öğretmenler kurulunda görüşülür. Kurul kararıyla sınıf geçen öğrencilerin notları değiştirilmez. Okul kayıtlarına "Şube Öğretmenler Kurulu Kararıyla Geçti" veya "Sınıf Tekrarına Karar Verildi" ifadesi yazılır. Bu durum karnesinde de belirtilir.

Sınıf Yükseltme

Madde 49 � İlköğretim kurumlarının ilk beş sınıfına devam eden öğrencilerden beden ve zihince gelişmiş olup bilgi ve beceri bakımından sınıf düzeyinin üstünde olanlar, sınıf öğretmeni ve varsa rehber öğretmenin önerisi ile velinin görüşü alınarak öğretim yılının ilk ayı içinde sınıf yükseltme sınavına alınırlar. Başarılı olanlar bir üst sınıfa yükseltilirler.

Bu sınav, okul müdürünün başkanlığında sınıf öğretmeni, bir üst sınıfın öğretmeni ve varsa rehber öğretmenden oluşan komisyon tarafından yapılır. Ancak 5 inci sınıftan 6 ncı sınıf için yükseltme sınavına girecek öğrencilerin sınav komisyonuna Türkçe ve matematik branşından iki öğretmen dahil edilir. Okulda bu komisyonu oluşturacak sayıda öğretmen bulunmaması durumunda, sınavın yapılacağı yer ile sınav komisyonu okulun bağlı bulunduğu il, ilçe millî eğitim müdürlüğünce belirlenir.

Sınav sonucu tutanakla tespit edilir. Bu tutanak, öğrencinin dosyasında saklanır. Başarılı olanların durumu okul kayıtlarına ve nakil belgelerine de işlenir.

Bu sınavlara, değişik sınıflarda olmak üzere birden fazla da girilebilir. Ancak, sınıf yükseltme bir defa yapılır.

Yetiştirme Kursları

Madde 50 � İlköğretim kurumlarının 6, 7 ve 8 inci sınıflarında ders yılı içinde öğretmensizlik nedeniyle boş geçen dersler için öğretim yılının ikinci yarıyılında; 4, 5, 6, 7 ve 8 inci sınıflarında ders veya derslerden ikinci yarıyıl sonunda yetersizliği görülen öğrencilere ise ders yılı bitimini izleyen ilk haftadan başlamak üzere yetiştirme kursları düzenlenir.

Öğretmensizlik nedeniyle boş geçen dersler için açılacak yetiştirme kurslarında aşağıdaki esaslara uyulur:

a) Bir dersin kurs süresi, o dersin bir yarıyıldaki ders saati toplamının yarısından az olamaz.

b) Bu kursların düzenlenmesinde derslerin aksatılmamasına özen gösterilir.

c) Kurslarda görev verilecek öğretmenler, il/ilçe milli eğitim müdürlüklerince görevlendirilir.

Ders yılı sonunda ders veya derslerden yetersizliği görülen öğrenciler için açılacak yetiştirme kurslarında aşağıdaki esaslara uyulur:

a) Kurslar ders yılı bitimini izleyen ilk haftadan başlamak üzere 10 iş günü süre ile düzenlenir.

b) Yetiştirme kursları; okulun öğretmenleri, kursa katılması gerekli öğrenci sayısı, gerektiğinde her ders için ayrı ayrı öğretmenler görevlendirilerek okul müdürlüğünce düzenlenir. Bu görevlendirmede, öğretmenlerin ilgi, yetenek ve başarıları dikkate alınır. Kurslar, öğretim programlarına uygun olarak öğretmenlerce hazırlanan ve okul müdürlüğünce onaylanan plânlara göre yürütülür.

c) Kurslarda öğrenciler, kendi ders öğretmenleri veya okul yönetimince görevlendiren diğer öğretmenler tarafından yetiştirilir.

d) Kurslarda okulda fiilen çalışan yönetici, öğretmen ve diğer personele görev verilir. Öğretmenler haftada 30 ders saati çalışacak şekilde görevlendirilebilir.

e) Kurslara katılan öğrencilerin devamları zorunludur. Kursa katılan öğrenciden ücret alınmaz.

f) Kursa hastalık ve doğal afet gibi elde olmayan nedenlerle katılamayanların veya katılıp da kurs sonuna kadar devam edemeyenlerin, durumlarını belgelendirmeleri şartıyla, kurs bitiminde yapılacak olan şube öğretmenler kurulunda başarı durumları görüşülür.

g) Kursların ikinci haftasının son günü, kursa katılan öğrencilere okul müdürünün başkanlığında zümre öğretmenlerince oluşturulan komisyonlarca, katıldıkları derslerden sınava alınırlar. Sınavlar derslerin özelliğine göre, yazılı veya uygulamalı veyahut sözlü ve en az bunlardan uygun bulunan ikisiyle yapılır.

h) Sınavda geçer not alan öğrenciler, bir üst sınıfa devam ettirilir. Aldıkları geçerli notlar sınıf geçme defterine yazılır. Sınavda başarısız olan öğrencilerin durumu, öğrenci başarısının değerlendirilmesi esaslarına göre şube öğretmenler kurulunda görüşülür.