blackcrown
Aktif
Ravenna Aziz 'Apollinare Nuovo Bazilikası'ndaki İsa'yı tasvir eden 6. yy.'a ait mozaik
Doğum M.Ö. 8-1
Nasıra, Beytüllahim, Roma İmparatorluğu
Ölüm M.S. 30-36
Meslek Marangoz
Arapça: يسوع Yesua',
İbranice: ישו yeshu',
Yunanca Ιησούς Iēsoũs)
(d. MÖ 8-1 - ö. M.S. 24-36),
Teolojide kullanılan, İsa'nın yaşamına dair ana kaynaklar Yeni Ahit'teki dört kanonik İncil'dir (Matta, Markos, Luka ve Yuhanna). Genel kabule göre bunlar I. yüzyılda yazılmışlardır.
Hıristiyan tarihçilerin ve Kitab-ı Mukaddes konusunda araştırma yapan teorisyenlerin bir çoğu, İsa'nın Celileli bir öğretmen ve marangoz olduğu, şifa dağıttığı, Yahya peygamber tarafından vaftiz edildiği, "halkı isyana teşvik etmek" suçuyla, Yahudi din adamlarının teşviki ve Roma İmparatorluğu'nun Yahudiye eyaletinin valisi Pontius Pilatus'un emri ile Kudüs'te çarmıha gerildiği konusunda hemfikirdir. Buna rağmen bazı tarihçi ve araştırmacılar, İsa'nın gerçek bir şahsiyet olduğu konusunda şüphecidirler. Dini metinlerde, İncil'de ve Kur'an'da sıkça bahsinin geçmesine rağmen tarihi belgelerde ismine rastlanmayışını, mitolojik bir karakter olabileceğine yorarlar. İslam'da İsa'nın tarihsel kişiliği Hristiyanlık ile benzerlik gösterse de çarmıha gerilmekten mucizevî bir şekilde kurtulduğu kabul edilir ve ilahlaştırılmasına karşı çıkılır.
Etimoloji
Türkçe'de kullanılan adı Arapça olup Kur'an kökenlidir (عيسي). Anadolu'da sözcüğün "Ese" ve "Esi" biçiminde kullanıldığı da görülür. Batı medeniyetlerinde kullanılan Christ, Christus, Cristo vb. isimleri, İbranice 'kutsal yağ ile ovulmuş, kutsanmış' anlamına gelen Mesih (Arapça: مسيح) kelimesinin Yunanca karşılığı olan Hristos (Χριστός) kelimesinden türemiştir.[9]
İsa ve annesi Meryem
Annesi Meryem, Levioğulları soyundan geliyordu. Yeni Ahit, Meryem'in kocası ve İsa'nın kanuni babası olarak andığı marangoz Yusuf'un Davud'a kadar çıkan soyağacını verir. Eski Ahit'te Meryem'den ya da İsa'dan o dönemde henüz dünyaya gelmedikleri için sözedilmez. Ancak Hristiyanlıkta, Eski Ahit'te yer yer İsa'nın ima edildiği inanışı vardır. Kur'an'da ise Meryem'den, Meryem'in annesinden, babası İmran'dan ve İsa'dan bahsedilir. Meryem'in annesinin Meryem'i doğurması anlatılır. İsa'nın daha beşikte iken konuştuğu ve babasının olmadığı, İsa'nın yaratılmasının Âdem'in yaratılması gibi yoktan olduğu, İsa'nın öldürülmediği ve hala bir biçimde yaşıyor olduğu yazılıdır (Nisa suresi, 156-157. ayetler).
Hıristiyanlıkta İsa
Atina'daki Defne Kilisesi'nin kubbesindeki İsa mozaiği (1090-1100)
Hıristiyan inancında İsa tanrının oğlu ve bizzat tanrının kendisidir. Baba (Tanrı) ile insanlar arasında aracı, Beklenen mesih, kurtarıcı, rab, tanrı ile aynı "öz" den olan, güçlü tanrı, tek insan, dünyanın tek kralı, Kutsal Üçlü Birlik'teki kişilerden "oğul"dur. Hıristiyan kaynakları onu "İsa Mesih" olarak anarlar.
İsa'nın tanrısal ve insani özellikleri farklı mezheplerce farklı yorumlanır. Hıristiyanlığın Monofizit görüşüne göre insani tabiatı ile tanrısal tabiatı, Tanrısal özü altında erimiş ve ayrılmaz bölünmez tek bir tabiat meydana gelmiştir. Çarmıhta, İsa'nın insani tabiatı gibi ilahi tabiatı da acı çekmiştir. Meryem Theotokosdur, yani Tanrı anasıdır.
Diofizit görüşe göre ise insani ve tanrısal olmak üzere birbirinden bağımsız iki tabiatı vardır. Çarmıha gerildiğinde ilahi tabiatı bedeninden ayrılmış, sadece insani tabiat acı çekmiştir. Meryem, insan olan İsa'nın annesidir dolayısıyla da ona Theotokos yani Tanrı anası denemez.
Ortodoks, Katolik ve Protestanlara göre İnsani ve Tanrısal iki tabiatı olup bunlar asla birleşmezler, karışmazlar ve ayrılmazlar.
İslamda İsa
İslam'a göre İsa; Meryem'den babasız dünyaya gelmiştir, son peygamberin gelişini haber veren bir müjdecidir ve Allah'ın İsrailoğulları'na gönderdiği bir peygamberidir. Kur'an'da ismi "İsa Mesih" olarak geçer [10]. İslama göre İsa çarmıha gerilmemiştir. Ayrıca İslam, İsa'nın tanrının oğlu olduğu fikrini şirk kabul eder.
Babasız doğuşu
İslam dininde İsa'nın, Allah'ın önemli peygamberlerinden biri olduğuna inanılır ve İsa'ya saygı duyulur. Hıristiyan metinleri gibi Kur'an'da da İsa'nın biyolojik bir babası olmadan, Tanrı'nın isteği ile doğduğu belirtilir :
"Allah nezdinde İsa'nın durumu, Adem'in durumu gibidir. Allah onu topraktan yarattı. Sonra ona "Ol!" dedi ve oluverdi." (Al-i İmran Suresi, 59)
İsa Kur'an'da mütemadiyen "İsa bin Meryem" (yani Meryem oğlu İsa) olarak anılır. Yine Hristiyan inancına benzer şekilde İslam'da da onun Allah'ın izniyle çeşitli mucizeler göstermiş olduğuna inanılır:
"...Meryem oğlu İsa'ya da mucizeler verdik. Ve onu, Rûhu'l-Kudüs (Cebrail) ile destekledik. (Ne var ki) gönlünüzün arzulamadığı şeyleri söyleyen bir elçi geldikçe ona karşı büyüklük tasladınız. (Size gelen) peygamberlerden bir kısmını yalanladınız, bir kısmını da öldürdünüz." (Bakara Suresi, 87)
"Melekler demişlerdi ki: Ey Meryem! Allah sana kendisinden bir Kelime'yi müjdeliyor. Adı Meryem oğlu İsa Mesîh'tir; dünyada da, ahirette de itibarlı ve Allah'ın kendisine yakın kıldıklarındandır." (Al-i İmran Suresi, 45)
Mesihliği
Mesih kavraminin İbranice'den gelmesi ve diğer İbrahimi dinlerde de yer alması nedeniyle, peygamberin ölümünden sonraki yıllarda bu kavram sık sık israiliyyata konu olmuşur. Mesih kavramı Kur'an'da kimi yerlerde İsa Mesih şeklinde kullanılır ancak ayrıntılı olarak açıklanmaz.
Tanrılık atfının reddi
İslamiyet İsa'nın Tanrı olduğunu veya Tanrı'nın oğlu olduğunu kabul etmez, bu tür bir fikre şiddetle karşı çıkar. Kur'an'da bu durum şöyle açıklanır:
"Şüphesiz, 'Allah Meryem oğlu Mesîh'dir' diyenler andolsun ki kâfir olmuşlardır..." (Maide Suresi, 17)
"...Allah birdir. Allah sameddir. O, doğurmamış ve doğmamıştır. Onun hiçbir dengi yoktur." (Ihlas Suresi)
Çarmıha gerilmesi
Ve Allah'ın elçisi "Meryem oğlu İsa Mesih'i öldürdük," demelerinden ötürü... Oysa onu öldürmediler ve onu asmadılar; fakat öyle yaptıklarını sandılar. Tüm mezhepler bu konuda kuşku içindedir. Onların bu konuda bir bilgisi yok; sadece zanna uyuyorlar. Kesin olarak onu öldürmediler. (Kuran 4:157)
Muhammed'in gelişini bildirmesi
Kur'an'da İsa'nın Muhammed'in geleceğini bildirdiği belirtilir:
"Hatırla ki, Meryem oğlu İsa: 'Ey İsrailoğulları! Ben size Allah'ın elçisiyim, benden önce gelen Tevrat'ı doğrulayıcı ve benden sonra gelecek Ahmed adında bir peygamberi de müjdeleyici olarak geldim', demişti. Fakat o, kendilerine açık deliller getirince: Bu apaçık bir büyüdür, dediler." (Saf Suresi, 6)
Bazı İslam düşünürlerine göre İncil'de bahsi geçen Faraklit, Muhammed'dir. Hıristiyan inanışına göre ise Faraklit, Kutsal Ruh'tur.
Musevilikte İsa
Museviliğe göre ise İsa, sahte peygamberdir. Bununla beraber modern Yahudilerin bir kısmı İsa'nın aziz olabileceğini ancak kesinlikle bekledikleri kurtarıcı (mesih) olmadığını düşünürler.
Notlar
Miladi takvim İsa'ya göre düzenlenmiştir. Milat, İsa'nın doğumudur ve zaman çizelgesinde 0 noktasını temsil eder. Milattan önce (MÖ) ile İsa'dan önce (İÖ) ve milattan sonra (MS) ile İsa'dan sonra (İS) aynı anlama gelir. Yine milattan sonra anlamında kullanılan AD (Anno Domini) ise Latince "Efendimizin yılında" anlamına gelir.
Yeni Ahit'teki İsa ile ilgili bilgilerin Eski Mısır tanrısı Horus ile büyük benzerlik gösterdiği iddia edilir.
