Goriot Baba
Rastignac, Nucingen evine yanaşmayı sınamadan önce sahayı iyi tanımak
arzusu ile Goriot Baba'nın bundan evvelki hayatını öğrenmek istedi ve şu
suretle hulasasaı kabil olan malumatı topladı:
Jean-Joachim Goriot, ihtilalden önce meharetli, muktesit, ve 1789'daki
ilk ayaklanmanın tesadüfen kurbanı olmuş bulunan ustasının ticarethanesini
satın alabilecek kadar müteşebbis bir uncu çırağı idi. Jusienne sokağında,
buğday hali yakınında bir dükkan açmış ve bu tehlikeli devirde ticareti için
en nüfuzlu kimselerin himayesini temin etmek dirayetini göstererek bu maksatla
bulunduğu mıntıkada parti reisliğini kabul etmişti. Bu diyaret servetinin
menşei olmuş, serveti ise gerçekten yahut hile eseri olarak meydana çıkan
kıtlıkla beraber başlamıştı. Bu kıtlı üzerine buğday fiyatları Paris'te azim
bir yükseliş kaydetmişti. Bazı kimseler bakkallarda en halis un almaya
giderken millet fırınların kapısında birbirini öldürüyordu. O yıl esnasında
Goriot Baba mühim bir servet topladı, ve bilahare, bu servet, büyük bir para
yığınının temin ettiği bütün üstünlüğü kendisine temin etti. İktidarcı
mütevazı kimslerin nasibine erişti; kendisini değersizliği kurtardı. Esasen
serveti, zengin olmakla artık bir tehlike kalmamış bulunduğu bir zamanda
öğrenildiği için hiç kimsenin kıskançlığını da tahrik etmesi. Buğday
ticaretine bütün zekasını ve bilgisini vermişe benziyordu. Mesele buğdaylara,
unlara, tanelere, nevilerine, nereden geldiklerini tayin ve muhafazalarına
dikkat etmeye, fiyatleri tahmin etmeye, mahsülün bol veya az olacağını
hesaplamaya, zahireyi ucuza satmaya, Sicilyada, Ukraynada mahsul bulmaya
taalluk edince, Goriot'nun bir benzeri yoktu. Onun işlerini idare edişini,
tohumların memlekete getirilmesi ve memleketten çıkarılması hakkındaki
kanunları anlatışını, bu kanunların vücude getirilişlerindeki hikmetle
kusurlarını izah edişine şahit olan bir insan, onun devlet nazırı olmaya layık
bulunduğuna hükmedebilirdi. Sabırlı, faal, azimkar, sebatkar, sevkiyatında
süratli, kartal gibi ta yükseklerden her şeye nüfuz eden bir bakışa sahipti;
her şeyi önler, her şeyi tahmin eder, her şeyi bilir, her şeyi gizlerdi;
tasavvur etmek hususunda diplomat, yürümek bahsinde askerdi. İş ihtısas
alnının dışında kalınca, işsizlik saatlerinde omuzu kapının pervazına dayanmış
olarak eşiğinde beklediği basit ve karanlık dükkanından çıkınca, alık ve kaba
amele, bir fikir muhasebesini anlatmaktan aciz, zekanın bütün zevklerine lakay
adan, tiyatroda uyuyan adam, ahmaklıklarının büyüğü ile dikkati celbeden bazı
Paris tiplerinden biri oluyordu. Bu kabil insanların hemen hepsi birbirlerine
benzerler. Hemen hepsinin kalbinde ulvi bir his bulursunuz. İki mutlak his
Goriot'nun kalbini doldurmuş, dimağındaki bütün zekayı hububat ticareti
inhisarına aldığı gibi bu iki his de kalbindeki sevme kabiliyetini emip
almıştı. Brie'de zengin bir çiftçinin tek evladı olan karısı kendisine dini
bir hayranlık, hudutsuz bir aşk ilham etmişti. Goriot onda kendi tabiatiyle
kuvvetli bir tezat arz eden narin ve azimkar, hassas ve güzel bir tabiata
hayran olmuştu. Eğer insanın yüreğinde fıtri bir duygu varsa, o da aciz bir
mahluka karşı her an yapılan himayenin verdiği gurur değil midir? Buna aşkı,
zevklerini ihsan edene karşı bütün açık ruhların tam minnetini ilave edin ve
birçok ruh garabetinin hikmetini anlarsınız. Bulutsuz yedi saadet yılından
sonra Goriot karısını kaybetmek felaketine uğradı. Son zamanlarda kadın hisse
taalluk etmiyen sahalarda da kocası üzerinde nüfuz kazanmaya başlamıştı. Belki
de bu cansız tabiatı besliyecek, ona dünya ve hayat şeylerini anlamak şuurunu
verecekti. Bu ölüm üzerine babalık duygusu Goriot'da cinnet derecesine kadar
inkişaf etti. Kendisine kızlarını vermek istiyen tüccar veya çiftçiler
tarafından yapılmış tekliflerin parlaklığına rağmen dul kalmakta ısrar etti.
Goriot'nun sevgi duymuş bulunduğu yegane adam olan kaynatası, dünyadan gitmiş
bulunmasına rağmen karısına ihanet etmemeye onun yemini olduğuna emin
bulunduğunu söylüyordu. Halin bu ulvi deliliği anlamaktan aciz olan adamları
bu vaziyetle alay ettiler ve Goriot'ya gülünç bir lakap taktılar. Pazar günü
bol şarap içtikten sonra bu lakabı söylemeye kalkan adam, uncudan, omuzunun
üzerine, kendisini Oblin sokağının bir köşesine başı önde olmak üzere yollıyan
bir yumruk yedi. Goriot'nun kızlarına beslediği şuursuz fedakarlık hissi,
kıskanç ve ince aşk o kadar malumdu ki, fiyat üzerinde hakim kalmak için onu
çarşıdan savmak isteyen rakiplerinden biri, kendisine Delphine'e bir arabanın
çarpmış olduğunu bir gün söyledi. Goriot benzi sapsarı, derhal hali terk etti.
Bu yalan haberden duyduğu keder, sonra da yalanı anlayınca hissettiği sevinçle
yalancıya karşı duyduğu gazap yüzünden birçok günler hasta oldu. Haberi vermiş
adamın omuzu üzerine öldürücü yumruğunu indirmedi ise de müşkül bir vaziyette
kendisini iflasa mecbur ederek halden kovdu.
Rastignac, Nucingen evine yanaşmayı sınamadan önce sahayı iyi tanımak
arzusu ile Goriot Baba'nın bundan evvelki hayatını öğrenmek istedi ve şu
suretle hulasasaı kabil olan malumatı topladı:
Jean-Joachim Goriot, ihtilalden önce meharetli, muktesit, ve 1789'daki
ilk ayaklanmanın tesadüfen kurbanı olmuş bulunan ustasının ticarethanesini
satın alabilecek kadar müteşebbis bir uncu çırağı idi. Jusienne sokağında,
buğday hali yakınında bir dükkan açmış ve bu tehlikeli devirde ticareti için
en nüfuzlu kimselerin himayesini temin etmek dirayetini göstererek bu maksatla
bulunduğu mıntıkada parti reisliğini kabul etmişti. Bu diyaret servetinin
menşei olmuş, serveti ise gerçekten yahut hile eseri olarak meydana çıkan
kıtlıkla beraber başlamıştı. Bu kıtlı üzerine buğday fiyatları Paris'te azim
bir yükseliş kaydetmişti. Bazı kimseler bakkallarda en halis un almaya
giderken millet fırınların kapısında birbirini öldürüyordu. O yıl esnasında
Goriot Baba mühim bir servet topladı, ve bilahare, bu servet, büyük bir para
yığınının temin ettiği bütün üstünlüğü kendisine temin etti. İktidarcı
mütevazı kimslerin nasibine erişti; kendisini değersizliği kurtardı. Esasen
serveti, zengin olmakla artık bir tehlike kalmamış bulunduğu bir zamanda
öğrenildiği için hiç kimsenin kıskançlığını da tahrik etmesi. Buğday
ticaretine bütün zekasını ve bilgisini vermişe benziyordu. Mesele buğdaylara,
unlara, tanelere, nevilerine, nereden geldiklerini tayin ve muhafazalarına
dikkat etmeye, fiyatleri tahmin etmeye, mahsülün bol veya az olacağını
hesaplamaya, zahireyi ucuza satmaya, Sicilyada, Ukraynada mahsul bulmaya
taalluk edince, Goriot'nun bir benzeri yoktu. Onun işlerini idare edişini,
tohumların memlekete getirilmesi ve memleketten çıkarılması hakkındaki
kanunları anlatışını, bu kanunların vücude getirilişlerindeki hikmetle
kusurlarını izah edişine şahit olan bir insan, onun devlet nazırı olmaya layık
bulunduğuna hükmedebilirdi. Sabırlı, faal, azimkar, sebatkar, sevkiyatında
süratli, kartal gibi ta yükseklerden her şeye nüfuz eden bir bakışa sahipti;
her şeyi önler, her şeyi tahmin eder, her şeyi bilir, her şeyi gizlerdi;
tasavvur etmek hususunda diplomat, yürümek bahsinde askerdi. İş ihtısas
alnının dışında kalınca, işsizlik saatlerinde omuzu kapının pervazına dayanmış
olarak eşiğinde beklediği basit ve karanlık dükkanından çıkınca, alık ve kaba
amele, bir fikir muhasebesini anlatmaktan aciz, zekanın bütün zevklerine lakay
adan, tiyatroda uyuyan adam, ahmaklıklarının büyüğü ile dikkati celbeden bazı
Paris tiplerinden biri oluyordu. Bu kabil insanların hemen hepsi birbirlerine
benzerler. Hemen hepsinin kalbinde ulvi bir his bulursunuz. İki mutlak his
Goriot'nun kalbini doldurmuş, dimağındaki bütün zekayı hububat ticareti
inhisarına aldığı gibi bu iki his de kalbindeki sevme kabiliyetini emip
almıştı. Brie'de zengin bir çiftçinin tek evladı olan karısı kendisine dini
bir hayranlık, hudutsuz bir aşk ilham etmişti. Goriot onda kendi tabiatiyle
kuvvetli bir tezat arz eden narin ve azimkar, hassas ve güzel bir tabiata
hayran olmuştu. Eğer insanın yüreğinde fıtri bir duygu varsa, o da aciz bir
mahluka karşı her an yapılan himayenin verdiği gurur değil midir? Buna aşkı,
zevklerini ihsan edene karşı bütün açık ruhların tam minnetini ilave edin ve
birçok ruh garabetinin hikmetini anlarsınız. Bulutsuz yedi saadet yılından
sonra Goriot karısını kaybetmek felaketine uğradı. Son zamanlarda kadın hisse
taalluk etmiyen sahalarda da kocası üzerinde nüfuz kazanmaya başlamıştı. Belki
de bu cansız tabiatı besliyecek, ona dünya ve hayat şeylerini anlamak şuurunu
verecekti. Bu ölüm üzerine babalık duygusu Goriot'da cinnet derecesine kadar
inkişaf etti. Kendisine kızlarını vermek istiyen tüccar veya çiftçiler
tarafından yapılmış tekliflerin parlaklığına rağmen dul kalmakta ısrar etti.
Goriot'nun sevgi duymuş bulunduğu yegane adam olan kaynatası, dünyadan gitmiş
bulunmasına rağmen karısına ihanet etmemeye onun yemini olduğuna emin
bulunduğunu söylüyordu. Halin bu ulvi deliliği anlamaktan aciz olan adamları
bu vaziyetle alay ettiler ve Goriot'ya gülünç bir lakap taktılar. Pazar günü
bol şarap içtikten sonra bu lakabı söylemeye kalkan adam, uncudan, omuzunun
üzerine, kendisini Oblin sokağının bir köşesine başı önde olmak üzere yollıyan
bir yumruk yedi. Goriot'nun kızlarına beslediği şuursuz fedakarlık hissi,
kıskanç ve ince aşk o kadar malumdu ki, fiyat üzerinde hakim kalmak için onu
çarşıdan savmak isteyen rakiplerinden biri, kendisine Delphine'e bir arabanın
çarpmış olduğunu bir gün söyledi. Goriot benzi sapsarı, derhal hali terk etti.
Bu yalan haberden duyduğu keder, sonra da yalanı anlayınca hissettiği sevinçle
yalancıya karşı duyduğu gazap yüzünden birçok günler hasta oldu. Haberi vermiş
adamın omuzu üzerine öldürücü yumruğunu indirmedi ise de müşkül bir vaziyette
kendisini iflasa mecbur ederek halden kovdu.
