Hisse Senedi Nedir?
Hisse senedi alarak bir şirkete ortak olursunuz. Her bir hisse senedi, şirket sermayesinin belirli bir bölümüne karşılık gelen ve sahibine ortaklık haklarından yararlanma imkanı veren kıymetli evraktır.
Şirket başarılı oldukça, yatırımınızın değeri de artar. Şirket ciddi bir olumsuzluk yaşarsa, siz de bu olumsuzluktan pay alırsınız.
Bir şirketin sermayesine ortak olurken, o şirketin büyüme potansiyelinden pay alabilmek temel amaçtır. Bu sebeple uzun vadeli yatırım stratejileri için daha uygundur.
Şirketin büyüyebileceğinin veya karlı olabileceğinin hiçbir garantisi yoktur. Şirketin değeri ile beraber hisse senedinin fiyatı yukarı veya aşağıya gidebilir. Hisse senedi yatırımcısı, büyüme ve/veya karlı olma ihtimali"nden pay alabilmek için yatırım yapar.
Getirisi
Hissedar, büyüme potansiyelinden pay alabilme ve yönetime katılabilme haklarına sahip olur. Bunun karşılığında, hissedarın şirketin gelirlerinin paylaşımındaki hakkı tüm şirkete kredi verenlerin (ticari alacaklıları, bankaları, gibi) haklarından sonra gelir.
Sağlayabildiği Diğer Haklar
Hisseler değişen ölçülerde aşağıdaki hakları da sağlayabilir:
Riskler
Hisse senedi yatırımının içerdiği en önemli risk, hisse senedini satmak zorunda olduğunuz anda, hisse senedi fiyatının reel bazda (enflasyon etkisi arındırılmış bazda) aldığınız fiyatın altında olmasıdır.
Hisse senetlerinin değerleri genel olarak sermaye piyasalarını etkileyen faktörlerdeki dalgalanmalardan hızlı şekilde etkilenir.
Ekonomik krizler gibi sermaye piyasalarını etkileyen olumsuzluklar (Piyasa Riski), şirketin içinde bulunduğu sektöre ilişkin olumsuzluklar (Sektör Riski) veya şirketin kendi içindeki olumsuzluklar (Şirket Riski) şirket değerini etkiler.
Strateji
Farklı şirketler veya farklı sektörlerde faaliyet gösteren şirketlerin hisse senedi portfoyüne dahil edilmesi ile şirket ve sektör risklerinin önemli bir bölümü dağıtılabilir.
Aynı piyasa gelişmelerinden farklı şekilde etkilenen hisselerin seçimi ile de portfoyün piyasa riskini azaltmak mümkün olabilir.
Varlık Dağılımı Stratejinizdeki Yeri
Hisse senedi yatırımlarınızın büyüme potansiyeli, bono yatırımlarınızın büyüme potansiyelinden çok daha yüksektir. Ancak, hisse senedi yatırımları ile ana para kaybına uğrama riski de daha fazladır.
Hisse senedi yatırımı; elinizdeki hisseleri, bunlara ilişkin piyasa, sektör ve şirket risklerini, piyasadaki fırsatları sürekli ve dikkatli takip etmeyi gerektirir.
Hisse senedi seçerken farklı sektörlerden farklı şirketlerin hissesini alarak çeşitlendirme ile portföyünüzün riskini azaltabilirsiniz.
Örneğin, ekonomik dalgalanmalardan hızlı etkilenen otomotiv, beyaz eşya gibi sektörlerden firmaların yanında, yavaş etkilenen gıda, hızlı tüketim malları sektörlerinden şirketleri seçebilirsiniz.
Hisse Senedi Seçerken Nelere Dikkat Edilmelidir?
Hisse Senedi seçerken dikkat edilmesi gereken unsurlar;
- Şirketin içinde bulunduğu sektör: Şirketin içinde bulunduğu sektörün potansiyeli, avantajlı, dezavantajlı yanları araştırılmalıdır. Sektörün cazibesini anlamak için; uzun vadeli büyüme potansiyeli, ortalama ve potansiyel karlılığı, ve sektördeki rekabet üzerinde durulmalıdır.
- Rakiplerine göre sektördeki konumu: Sektöründeki diğer firmalarla rekabette kazanmasını sağlayacak rekabet avantajları var mı diye bakılmalıdır.
- Büyüme potansiyeli: Yatırım yapmaya karar verilen sektör içerisinde en fazla büyüme potansiyeline sahip şirketler tercih edilmelidir.
- Yönetim kadrosu: Şirketin yöneticilerinin tecrübesi ve geçmiş başarıları incelenmelidir.
- İşletmenin sürekliliği: Ayrıca, seçilen şirketin nakit akımlarının (özellikle vergi faiz amortisman öncesi faaliyet karı) olması ve bu karın sürekliliği önemlidir.
Hisse senedi seçerken sık olarak kullanılan yöntemler teknik analiz ve temel analizdir.
Temel analiz şirketlerin bilanço ve gelir tablolarının incelenmesi ile gelecekteki hisse senedi fiyat performansları konusunda bilgi edinmeyi amaçlar. Temel analiz ile geçmişteki aktifleri, pasifleri, satışları, ürünleri, yönetimi ve piyasaları inceleyerek şirketin gelecekteki başarı veya başarısızlığını öngörmeye çalışılır. Böylelikle her hissenin piyasada ucuz veya pahalı olduğu konusunda bir kanıya varılır.
Teknik analiz ise finansal bilgileri dikkate almaz. Hisse senetlerinin geçmişteki fiyat ve hacim hareketlerinin grafiklerini bilgisayar programları ile inceleyerek, gelecekteki hareketlerle ilgili bir öngörüde bulunmaya çalışılır.
Temel Analiz
Temel analizde ilk olarak mali tablolar incelenir. Mali Tablolar; Bilanço, Gelir Tablosu ve Nakit Akım tablosudur.
- Bilanço: Şirketin toplam aktiflerini, borçlarını ve özsermayesini gösterir. Aktifler, dönen ve duran varlıklar diye ikiye ayrılır. Dönen varlıklar şirketin en likit aktifleridir. Duran varlıklar ise şirketin likit olmayan aktiflerini gösterir. Pasifler, kısa vadeli borçlar, uzun vadeli borçlar ve özsermaye olmak üzere üçe ayrılır. Borçlar kendi aralarında ticari ve finansal olarak ayrılır. Özsermaye ise şirketin sermayesi, yedekleri, yeniden değerleme fonu ve net karını içerir.
-Gelir Tablosu: Şirketin dönem içindeki satışlarını, satışların maliyetini, faaliyet giderlerini, faaliyet dışı gider ve gelirini, vergi karşılıklarını ve kar/zararını gösterir.
- Nakit Akım Tablosu: İşletmenin nakit giriş ve çıkışlarını gösterir. Faaliyet karına nakit çıkışı gerektirmeyen kalemler ilave edilir, işletme sermayesi değişimleri ve finansal hareketlere bakılır.
Bu tabloları kullanarak belirli oranları hesaplayarak sorularımıza cevap bulabiliriz. Oranları hesaplarken geçmiş 12 aylık dönemler de göz önünde bulundurulmalıdır. Fiyat / Performans analizi yapılırken kullanılan başlıca oranlar;
Bilanço Ana Kalemleri
- Dönen Varlıklar, şirketin en likit varlıklarıdır. Şirketin kolaylıkla nakite dönüşebilen ve bir yıl içinde veya bir işletme dönemi içinde (hangisi daha uzunsa) satılması veya tüketilmesi beklenen varlıklardır.
- Duran Varlıklar, şirketin likiditesi daha az olabilen ve uzun bir vadede kullanım için elde tutulan varlıklardır.
- Kısa Vadeli Borçlar, şirketin bir yıldan kısa süre içinde ödemesi gereken borçlardır.
- Uzun Vadeli Borçlar, şirketin bir yıldan daha uzun vadede ödemesi gereken borçlardır.
- Özsermaye, şirket ortaklarının katkısını, şirketin üretip dağıtmadığı karlarını ve sabit kıymetlerin yeniden değerlemesini içerir.
Brüt Satışlar, dönem içerisinde faturalanan tüm satışların toplamıdır.
- Satışların Maliyeti, dönem içerisinde satılan malın üretimi için oluşan maliyettir.
- Faaliyet Giderleri, dönem içerisinde oluşan satış ve genel yönetim giderleridir.
Temel Analizde Kullanılan Oranlar
Aşağıdaki oranları, sektörlerin ve aynı sektördeki şirketlerin birbirlerine göre performansını incelemek için kullanabilirsiniz. Bir yatırım kararının bu rasyolardan tek bir tanesi ile değil, hepsi birarada incelenerek verilmesi daha doğrudur.
Şirket Kısa Vadeli Borçlarını Ödeyebilir mi?
Cari oran hesaplanarak şirketin borç ödeme gücü hakkında bilgi edinilebilir. Oranın yıllar içinde büyümesi şirketin cari borç ödeme gücünün arttığını gösterir. Aynı dönem için karşılaştırılan şirketler arasında cari oranı yüksek olan şirketler daha likit durumdadır.
Cari Oran = Toplam Dönen Varlıklar / Toplam Kısa Vadeli Borçlar
Şirketin Likiditesi Değişiyor mu?
Kısa vadede hızla nakde dönüşebilecek dönen varlıkların, kısa vadeli borçları karşılama gücü için Asit Test oranı incelenebilir.
Asit Test Oranı = Toplam Dönen Varlıklar - Stoklar - Diğer Dönen Varlıklar / Toplam Kısa Vadeli Borçlar
Şirketin Borçları Artış Göstermiş mi?
Yüksek borçluluk firmanın borç ödeme gücünü olumsuz etkileyerek finansal riskini arttırabilir. Yüksek borçluluk hissedarların yüklendiği riski artıracaktır.
Kaldıraç Oranı = Toplam Borçlar / Toplam Aktifler
İşletme Kaynaklarını Karlı Bir Şekilde Kullanabiliyor mu?
Aktif Karlılığı oranı işletmenin varlıklarını karlı bir şekilde kullanıp kullanmadığını gösterir. Yüksek oran firmanın aktif yatırımlarından daha fazla kar ettigini gösterir.
Aktif Karlılığı Oranı = Net Dönem Karı / Aktif Toplamı
İşletme Özvarlıklarını Karlı Bir Şekilde Kullanabiliyor mu?
İşletmenin özsermayesine yapılan yatırımın kara dönüşüp dönüşmediğini gösterir. Yüksek oran firmanın özsermayesini daha karlı kullandığını gösterir.
Özvarlık Karlılığı = Net Dönem Karı / Toplam Özsermaye
İşletme Satışlarını Net Kara Dönüştürebiliyor mu?
İşletmenin dönem sonu net karının dönem içinde gerçekleştirdiği satışlara oranını gösterir.
Net Kar Marjı (%) = (Net Dönem Karı / Net Satışlar ) x 100
İşletme, Faaliyetlerinden Kar Edebiliyor mu?
İşletmenin, finansman gelir ve giderlerinden bağımsız olarak, faaliyetleri dolayısıyla ne oranda karlı çalıştığını gösterir. Esas faaliyet karı brüt kardan (satış, yönetim gibi) faaliyet giderlerinin çıkarılması ile hesaplanır.
Faaliyet Kar Marjı (%) = (Esas Faaliyet Karı / Net Satışlar ) x 100
Piyasa Değeri
Bir şirketin toplam piyasa değerinin gösterir. Hisse senedi fiyatının hisse senedi adediyle çarpılması ile bulunan değerdir.
Piyasa Değeri = (Hisse Senedinin Fiyatı x Ödenmiş Sermaye) / 1000
Net Finansal Borçlar:
Bir şirketin borç verenlerden temin ettiği fonları gösterir. Kısa ve Uzun Vadeli Banka Borçları'nın toplamından şirketin Hazır Değerler (Nakit, Mevduat) ve Menkul Kıymetleri'nin toplamının çıkarılması ile bulunan değerdir.
Net Finansal Borçlar = Kısa Vadeli Finansal Borçlar + Uzun Vadeli Finansal Borçlar -Hazır Değerler - Menkul Kıymetler
Firma Değeri:
Bir şirketin sermayedarlardan ve borç verenlerden elde ettiği fonlarla yarattığı toplam değeri gösterir. Şirketin piyasa değeri ile net finansal borçlarının toplanması ile bulunan değerdir.
Firma Değeri = Piyasa Değeri + Net Finansal Borçlar
Hisse Başına Defter Değeri:
Şirketin özsermayesinden her bir hisse başına düşen payı gösterir. Şirketin özsermayesinin hisse senedi adedine bölünmesi ile bulunur.
Hisse Başına Defter Değeri = (Özsermaye / Ödenmiş Sermaye) x 1000
Piyasa Değeri / Defter Değeri:
Bir şirketin piyasa değerinin, şirketin özsermayesinin kaç katı olduğunu gösterir.
Piyasa Değeri / Defter Değeri = Piyasa Değeri / Özsermaye veya
Piyasa Değeri / Defter Değeri = Hisse Senedinin Fiyatı / Hisse Başına Defter Değeri
Piyasa, Şirketin Birim Karı Başına Ne Kadar Fiyat Biçer?
- Piyasa Değeri / Net Kar (Fiyat / Kazanç)
Türkiye'de en sık kullanılan oranlardan birisi olan Piyasa Değeri / Net Kar (veya başka bir deyişle Fiyat / Kazanç) oranı, hisse senedinin kapanış fiyatının en son hisse başına kara bölünmesiyle bulunan orandır. Fiyat / Kazanç oranı yüksekse, piyasa şirketin gelecek dönemlerdeki karlarının yüksek olacağını beklemekte veya hisse senedi başına dağıtılacak temettüleri ve sermaye kazancını beklenenden daha düşük oranda iskonto eder.
Fiyat / Kazanç oranını daha sağlıklı hesaplayabilmek için, yıl içi dönemlerde kaydırılmış net dönem karı kullanılmalıdır. Yani, şirketin açıklanan en son finansal tabloları itibariyle son bir yıllık net karı hesaplanmalıdır. Kaydırılmış net dönem karı hesaplamasına bir örnek verecek olursak, şirket eğer en son altı aylık net kar rakamlarını açıklamışsa, kaydırılmış net dönem karı; en son açıklanan altı aylık net kar rakamı ile bir önceki yılın son altı ayında oluşan net kar rakamının toplanması ile elde edilir. Bir önceki yılın son altı aylık net kar rakamını hesaplayabilmek için ise, bir önceki yıl sonu net karından yine aynı yılın ilk altı aylık net kar rakamı çıkarılır. Böylece, bir önceki yılın yedinci ayı başından içinde bulunulan yılın altıncı ayı sonuna kadar olan net kar rakamına ulaşılmış olur.
Fiyat / Kazanç = (Hisse Fiyatı) / (Şirketin Net Dönem Karı / Şirketin Toplam Hisse Adedi)
- Firma Değeri / Net Kar
Firma Değeri / Net Kar oranı, Fiyat / Kazanç oranından farklı olarak şirketin net borçluluk miktarını da dikkate alır ve firmanın yarattığı toplam değerin, şirketin net dönem karına bölünmesi ile hesaplanır.
Firma Değeri / Net Kar = (Piyasa Değeri + Net Finansal Borçlar) / Şirketin Net Dönem Karı
VAFÖK (Vergi, Amortisman, Faiz Öncesi Kar)
İşletmenin, vergi, amortisman, finansman gelir ve giderlerinden bağımsız olarak, faaliyetleri dolayısıyla ne oranda karlı çalıştığını gösterir. VAFÖK, faaliyet karına dönem içerisinde Satılan Malın Maliyetine yansıtılmış olan Amortisman giderlerinin eklenmesi ile bulunur. Bir başka deyişle VAFÖK, şirketin vergi, amortisman, faiz gelir ve giderlerinden bağımsız olarak operasyonlarından gerçekte elde ettiği kar tutarıdır.
VAFÖK = Esas Faaliyet Karı + Amortisman Gideri
Piyasa, Şirketin Birim Operasyonel Karı Başına Ne Kadar Fiyat Biçer?
- Piyasa Değeri / VAFÖK
Piyasa Değeri / VAFÖK oranı, hisse senedinin kapanış fiyatının en son hisse başına VAFÖK'e bölünmesiyle bulunan orandır. Piyasa Değeri / VAFÖK oranı yüksekse, piyasa şirketin gelecek dönemlerdeki operasyonel karlılığının yüksek olacağını beklemektedir.
Piyasa Değeri / VAFÖK = (Hisse Fiyatı) / (VAFÖK / Şirketin Toplam Hisse Adedi)
- Firma Değeri / VAFÖK
Firma Değeri / VAFÖK oranı, Piyasa Değeri / VAFÖK oranından farklı olarak şirketin net borçluluk miktarını da dikkate alır ve firmanın yarattığı toplam değerin, şirketin satışlarına bölünmesi ile hesaplanır.
Firma Değeri / VAFÖK = (Piyasa Değeri + Net Finansal Borçlar) / VAFÖK
Hisse senedi alarak bir şirkete ortak olursunuz. Her bir hisse senedi, şirket sermayesinin belirli bir bölümüne karşılık gelen ve sahibine ortaklık haklarından yararlanma imkanı veren kıymetli evraktır.
Şirket başarılı oldukça, yatırımınızın değeri de artar. Şirket ciddi bir olumsuzluk yaşarsa, siz de bu olumsuzluktan pay alırsınız.
Bir şirketin sermayesine ortak olurken, o şirketin büyüme potansiyelinden pay alabilmek temel amaçtır. Bu sebeple uzun vadeli yatırım stratejileri için daha uygundur.
Şirketin büyüyebileceğinin veya karlı olabileceğinin hiçbir garantisi yoktur. Şirketin değeri ile beraber hisse senedinin fiyatı yukarı veya aşağıya gidebilir. Hisse senedi yatırımcısı, büyüme ve/veya karlı olma ihtimali"nden pay alabilmek için yatırım yapar.
Getirisi
Hissedar, büyüme potansiyelinden pay alabilme ve yönetime katılabilme haklarına sahip olur. Bunun karşılığında, hissedarın şirketin gelirlerinin paylaşımındaki hakkı tüm şirkete kredi verenlerin (ticari alacaklıları, bankaları, gibi) haklarından sonra gelir.
- Satış fiyatı, alış fiyatınızın üzerinde ise kar, altında ise zarar.
- Temettü ödemelerinden size düşen pay.
Sağlayabildiği Diğer Haklar
Hisseler değişen ölçülerde aşağıdaki hakları da sağlayabilir:
- Rüçhan hakkı.
- Oy kullanma, yönetime katılma.
- Tasfiyeden pay alma.
- Bilgi alma.
Riskler
Hisse senedi yatırımının içerdiği en önemli risk, hisse senedini satmak zorunda olduğunuz anda, hisse senedi fiyatının reel bazda (enflasyon etkisi arındırılmış bazda) aldığınız fiyatın altında olmasıdır.
Hisse senetlerinin değerleri genel olarak sermaye piyasalarını etkileyen faktörlerdeki dalgalanmalardan hızlı şekilde etkilenir.
Ekonomik krizler gibi sermaye piyasalarını etkileyen olumsuzluklar (Piyasa Riski), şirketin içinde bulunduğu sektöre ilişkin olumsuzluklar (Sektör Riski) veya şirketin kendi içindeki olumsuzluklar (Şirket Riski) şirket değerini etkiler.
Strateji
Farklı şirketler veya farklı sektörlerde faaliyet gösteren şirketlerin hisse senedi portfoyüne dahil edilmesi ile şirket ve sektör risklerinin önemli bir bölümü dağıtılabilir.
Aynı piyasa gelişmelerinden farklı şekilde etkilenen hisselerin seçimi ile de portfoyün piyasa riskini azaltmak mümkün olabilir.
Varlık Dağılımı Stratejinizdeki Yeri
Hisse senedi yatırımlarınızın büyüme potansiyeli, bono yatırımlarınızın büyüme potansiyelinden çok daha yüksektir. Ancak, hisse senedi yatırımları ile ana para kaybına uğrama riski de daha fazladır.
Hisse senedi yatırımı; elinizdeki hisseleri, bunlara ilişkin piyasa, sektör ve şirket risklerini, piyasadaki fırsatları sürekli ve dikkatli takip etmeyi gerektirir.
Hisse senedi seçerken farklı sektörlerden farklı şirketlerin hissesini alarak çeşitlendirme ile portföyünüzün riskini azaltabilirsiniz.
Örneğin, ekonomik dalgalanmalardan hızlı etkilenen otomotiv, beyaz eşya gibi sektörlerden firmaların yanında, yavaş etkilenen gıda, hızlı tüketim malları sektörlerinden şirketleri seçebilirsiniz.
Hisse Senedi Seçerken Nelere Dikkat Edilmelidir?
Hisse Senedi seçerken dikkat edilmesi gereken unsurlar;
- Şirketin içinde bulunduğu sektör: Şirketin içinde bulunduğu sektörün potansiyeli, avantajlı, dezavantajlı yanları araştırılmalıdır. Sektörün cazibesini anlamak için; uzun vadeli büyüme potansiyeli, ortalama ve potansiyel karlılığı, ve sektördeki rekabet üzerinde durulmalıdır.
- Rakiplerine göre sektördeki konumu: Sektöründeki diğer firmalarla rekabette kazanmasını sağlayacak rekabet avantajları var mı diye bakılmalıdır.
- Büyüme potansiyeli: Yatırım yapmaya karar verilen sektör içerisinde en fazla büyüme potansiyeline sahip şirketler tercih edilmelidir.
- Yönetim kadrosu: Şirketin yöneticilerinin tecrübesi ve geçmiş başarıları incelenmelidir.
- İşletmenin sürekliliği: Ayrıca, seçilen şirketin nakit akımlarının (özellikle vergi faiz amortisman öncesi faaliyet karı) olması ve bu karın sürekliliği önemlidir.
Hisse senedi seçerken sık olarak kullanılan yöntemler teknik analiz ve temel analizdir.
Temel analiz şirketlerin bilanço ve gelir tablolarının incelenmesi ile gelecekteki hisse senedi fiyat performansları konusunda bilgi edinmeyi amaçlar. Temel analiz ile geçmişteki aktifleri, pasifleri, satışları, ürünleri, yönetimi ve piyasaları inceleyerek şirketin gelecekteki başarı veya başarısızlığını öngörmeye çalışılır. Böylelikle her hissenin piyasada ucuz veya pahalı olduğu konusunda bir kanıya varılır.
Teknik analiz ise finansal bilgileri dikkate almaz. Hisse senetlerinin geçmişteki fiyat ve hacim hareketlerinin grafiklerini bilgisayar programları ile inceleyerek, gelecekteki hareketlerle ilgili bir öngörüde bulunmaya çalışılır.
Temel Analiz
Temel analizde ilk olarak mali tablolar incelenir. Mali Tablolar; Bilanço, Gelir Tablosu ve Nakit Akım tablosudur.
- Bilanço: Şirketin toplam aktiflerini, borçlarını ve özsermayesini gösterir. Aktifler, dönen ve duran varlıklar diye ikiye ayrılır. Dönen varlıklar şirketin en likit aktifleridir. Duran varlıklar ise şirketin likit olmayan aktiflerini gösterir. Pasifler, kısa vadeli borçlar, uzun vadeli borçlar ve özsermaye olmak üzere üçe ayrılır. Borçlar kendi aralarında ticari ve finansal olarak ayrılır. Özsermaye ise şirketin sermayesi, yedekleri, yeniden değerleme fonu ve net karını içerir.
-Gelir Tablosu: Şirketin dönem içindeki satışlarını, satışların maliyetini, faaliyet giderlerini, faaliyet dışı gider ve gelirini, vergi karşılıklarını ve kar/zararını gösterir.
- Nakit Akım Tablosu: İşletmenin nakit giriş ve çıkışlarını gösterir. Faaliyet karına nakit çıkışı gerektirmeyen kalemler ilave edilir, işletme sermayesi değişimleri ve finansal hareketlere bakılır.
Bu tabloları kullanarak belirli oranları hesaplayarak sorularımıza cevap bulabiliriz. Oranları hesaplarken geçmiş 12 aylık dönemler de göz önünde bulundurulmalıdır. Fiyat / Performans analizi yapılırken kullanılan başlıca oranlar;
- Piyasa Değeri / Satış, Firma Değeri / Satış
- Piyasa Değeri / VAFÖK, Firma Değeri / VAFÖK
- Piyasa Değeri / Net Kar, Firma Değeri / Net Kar
- Piyasa Değeri / Defter Değeri
Bilanço Ana Kalemleri
- Dönen Varlıklar, şirketin en likit varlıklarıdır. Şirketin kolaylıkla nakite dönüşebilen ve bir yıl içinde veya bir işletme dönemi içinde (hangisi daha uzunsa) satılması veya tüketilmesi beklenen varlıklardır.
- Duran Varlıklar, şirketin likiditesi daha az olabilen ve uzun bir vadede kullanım için elde tutulan varlıklardır.
- Kısa Vadeli Borçlar, şirketin bir yıldan kısa süre içinde ödemesi gereken borçlardır.
- Uzun Vadeli Borçlar, şirketin bir yıldan daha uzun vadede ödemesi gereken borçlardır.
- Özsermaye, şirket ortaklarının katkısını, şirketin üretip dağıtmadığı karlarını ve sabit kıymetlerin yeniden değerlemesini içerir.
Brüt Satışlar, dönem içerisinde faturalanan tüm satışların toplamıdır.
- Satışların Maliyeti, dönem içerisinde satılan malın üretimi için oluşan maliyettir.
- Faaliyet Giderleri, dönem içerisinde oluşan satış ve genel yönetim giderleridir.
Temel Analizde Kullanılan Oranlar
Aşağıdaki oranları, sektörlerin ve aynı sektördeki şirketlerin birbirlerine göre performansını incelemek için kullanabilirsiniz. Bir yatırım kararının bu rasyolardan tek bir tanesi ile değil, hepsi birarada incelenerek verilmesi daha doğrudur.
Şirket Kısa Vadeli Borçlarını Ödeyebilir mi?
Cari oran hesaplanarak şirketin borç ödeme gücü hakkında bilgi edinilebilir. Oranın yıllar içinde büyümesi şirketin cari borç ödeme gücünün arttığını gösterir. Aynı dönem için karşılaştırılan şirketler arasında cari oranı yüksek olan şirketler daha likit durumdadır.
Cari Oran = Toplam Dönen Varlıklar / Toplam Kısa Vadeli Borçlar
Şirketin Likiditesi Değişiyor mu?
Kısa vadede hızla nakde dönüşebilecek dönen varlıkların, kısa vadeli borçları karşılama gücü için Asit Test oranı incelenebilir.
Asit Test Oranı = Toplam Dönen Varlıklar - Stoklar - Diğer Dönen Varlıklar / Toplam Kısa Vadeli Borçlar
Şirketin Borçları Artış Göstermiş mi?
Yüksek borçluluk firmanın borç ödeme gücünü olumsuz etkileyerek finansal riskini arttırabilir. Yüksek borçluluk hissedarların yüklendiği riski artıracaktır.
Kaldıraç Oranı = Toplam Borçlar / Toplam Aktifler
İşletme Kaynaklarını Karlı Bir Şekilde Kullanabiliyor mu?
Aktif Karlılığı oranı işletmenin varlıklarını karlı bir şekilde kullanıp kullanmadığını gösterir. Yüksek oran firmanın aktif yatırımlarından daha fazla kar ettigini gösterir.
Aktif Karlılığı Oranı = Net Dönem Karı / Aktif Toplamı
İşletme Özvarlıklarını Karlı Bir Şekilde Kullanabiliyor mu?
İşletmenin özsermayesine yapılan yatırımın kara dönüşüp dönüşmediğini gösterir. Yüksek oran firmanın özsermayesini daha karlı kullandığını gösterir.
Özvarlık Karlılığı = Net Dönem Karı / Toplam Özsermaye
İşletme Satışlarını Net Kara Dönüştürebiliyor mu?
İşletmenin dönem sonu net karının dönem içinde gerçekleştirdiği satışlara oranını gösterir.
Net Kar Marjı (%) = (Net Dönem Karı / Net Satışlar ) x 100
İşletme, Faaliyetlerinden Kar Edebiliyor mu?
İşletmenin, finansman gelir ve giderlerinden bağımsız olarak, faaliyetleri dolayısıyla ne oranda karlı çalıştığını gösterir. Esas faaliyet karı brüt kardan (satış, yönetim gibi) faaliyet giderlerinin çıkarılması ile hesaplanır.
Faaliyet Kar Marjı (%) = (Esas Faaliyet Karı / Net Satışlar ) x 100
Piyasa Değeri
Bir şirketin toplam piyasa değerinin gösterir. Hisse senedi fiyatının hisse senedi adediyle çarpılması ile bulunan değerdir.
Piyasa Değeri = (Hisse Senedinin Fiyatı x Ödenmiş Sermaye) / 1000
Net Finansal Borçlar:
Bir şirketin borç verenlerden temin ettiği fonları gösterir. Kısa ve Uzun Vadeli Banka Borçları'nın toplamından şirketin Hazır Değerler (Nakit, Mevduat) ve Menkul Kıymetleri'nin toplamının çıkarılması ile bulunan değerdir.
Net Finansal Borçlar = Kısa Vadeli Finansal Borçlar + Uzun Vadeli Finansal Borçlar -Hazır Değerler - Menkul Kıymetler
Firma Değeri:
Bir şirketin sermayedarlardan ve borç verenlerden elde ettiği fonlarla yarattığı toplam değeri gösterir. Şirketin piyasa değeri ile net finansal borçlarının toplanması ile bulunan değerdir.
Firma Değeri = Piyasa Değeri + Net Finansal Borçlar
Hisse Başına Defter Değeri:
Şirketin özsermayesinden her bir hisse başına düşen payı gösterir. Şirketin özsermayesinin hisse senedi adedine bölünmesi ile bulunur.
Hisse Başına Defter Değeri = (Özsermaye / Ödenmiş Sermaye) x 1000
Piyasa Değeri / Defter Değeri:
Bir şirketin piyasa değerinin, şirketin özsermayesinin kaç katı olduğunu gösterir.
Piyasa Değeri / Defter Değeri = Piyasa Değeri / Özsermaye veya
Piyasa Değeri / Defter Değeri = Hisse Senedinin Fiyatı / Hisse Başına Defter Değeri
Piyasa, Şirketin Birim Karı Başına Ne Kadar Fiyat Biçer?
- Piyasa Değeri / Net Kar (Fiyat / Kazanç)
Türkiye'de en sık kullanılan oranlardan birisi olan Piyasa Değeri / Net Kar (veya başka bir deyişle Fiyat / Kazanç) oranı, hisse senedinin kapanış fiyatının en son hisse başına kara bölünmesiyle bulunan orandır. Fiyat / Kazanç oranı yüksekse, piyasa şirketin gelecek dönemlerdeki karlarının yüksek olacağını beklemekte veya hisse senedi başına dağıtılacak temettüleri ve sermaye kazancını beklenenden daha düşük oranda iskonto eder.
Fiyat / Kazanç oranını daha sağlıklı hesaplayabilmek için, yıl içi dönemlerde kaydırılmış net dönem karı kullanılmalıdır. Yani, şirketin açıklanan en son finansal tabloları itibariyle son bir yıllık net karı hesaplanmalıdır. Kaydırılmış net dönem karı hesaplamasına bir örnek verecek olursak, şirket eğer en son altı aylık net kar rakamlarını açıklamışsa, kaydırılmış net dönem karı; en son açıklanan altı aylık net kar rakamı ile bir önceki yılın son altı ayında oluşan net kar rakamının toplanması ile elde edilir. Bir önceki yılın son altı aylık net kar rakamını hesaplayabilmek için ise, bir önceki yıl sonu net karından yine aynı yılın ilk altı aylık net kar rakamı çıkarılır. Böylece, bir önceki yılın yedinci ayı başından içinde bulunulan yılın altıncı ayı sonuna kadar olan net kar rakamına ulaşılmış olur.
Fiyat / Kazanç = (Hisse Fiyatı) / (Şirketin Net Dönem Karı / Şirketin Toplam Hisse Adedi)
- Firma Değeri / Net Kar
Firma Değeri / Net Kar oranı, Fiyat / Kazanç oranından farklı olarak şirketin net borçluluk miktarını da dikkate alır ve firmanın yarattığı toplam değerin, şirketin net dönem karına bölünmesi ile hesaplanır.
Firma Değeri / Net Kar = (Piyasa Değeri + Net Finansal Borçlar) / Şirketin Net Dönem Karı
VAFÖK (Vergi, Amortisman, Faiz Öncesi Kar)
İşletmenin, vergi, amortisman, finansman gelir ve giderlerinden bağımsız olarak, faaliyetleri dolayısıyla ne oranda karlı çalıştığını gösterir. VAFÖK, faaliyet karına dönem içerisinde Satılan Malın Maliyetine yansıtılmış olan Amortisman giderlerinin eklenmesi ile bulunur. Bir başka deyişle VAFÖK, şirketin vergi, amortisman, faiz gelir ve giderlerinden bağımsız olarak operasyonlarından gerçekte elde ettiği kar tutarıdır.
VAFÖK = Esas Faaliyet Karı + Amortisman Gideri
Piyasa, Şirketin Birim Operasyonel Karı Başına Ne Kadar Fiyat Biçer?
- Piyasa Değeri / VAFÖK
Piyasa Değeri / VAFÖK oranı, hisse senedinin kapanış fiyatının en son hisse başına VAFÖK'e bölünmesiyle bulunan orandır. Piyasa Değeri / VAFÖK oranı yüksekse, piyasa şirketin gelecek dönemlerdeki operasyonel karlılığının yüksek olacağını beklemektedir.
Piyasa Değeri / VAFÖK = (Hisse Fiyatı) / (VAFÖK / Şirketin Toplam Hisse Adedi)
- Firma Değeri / VAFÖK
Firma Değeri / VAFÖK oranı, Piyasa Değeri / VAFÖK oranından farklı olarak şirketin net borçluluk miktarını da dikkate alır ve firmanın yarattığı toplam değerin, şirketin satışlarına bölünmesi ile hesaplanır.
Firma Değeri / VAFÖK = (Piyasa Değeri + Net Finansal Borçlar) / VAFÖK