HARİTA BİLGİSİ
(Coğrafya denildiği zaman akla ilk gelen, haritadır. Pek çok kişi tarafından haritaa coğrafya özdeşleştirilmektedir. Aslında haritasız coğrafya olmaz. Çünkü coğ-rafya, uyguladığı en önemli prensip olan dağılış, harita ile gösterilebilir. Bu 'an, coğrafî bilgilerin ve bulguların ifade edilebilmesi ve dağılışının gösterilmesi için, her zaman haritaya ihtiyaç duyulur. Coğrafyanın tarih içindeki gelişimi haritacılığın (kartoğrafyanın) gelişiminden ayrı olarak düşünülemez.
Harita, yeryüzünün tamamı veya bir bölümündeki çeşitli olay, olgu ve cisimlerin şekil ve/veya görüntülerinin bir ölçek dahilinde küçültülerek düzlem üzerine aktarılmasıyla oluşturulur. Harita üzerine aktarılan veriler, yeryüzünün bir parçası veya tamamı değil, onun üzerindeki olay, olgu ve cisimlerin görüntüleri veya şekileridir. Bu olaylar veya olgular; yeryüzü şekilleri, akarsular, göller, ormanlar, çöller, nüfus, tarım alanları deniz akıntıları gibi coğrafî özelliklerdir.
haritaların yapılışı başlı başına bir bilim alanının konusudur. Coğrafyanın bu dalı, kartoğrafya'dır. Kartoğrafya, Latince sert kağıt anlamına gelen carta ile -çizerek ifade etme anlamına gelen graphie sözcüklerinin birleşmesinden tur. Türkçe karşılığı olarak harita yapımı demektir. Harita yapımının gelişimi, ile birlikte olmuştur. Kartoğrafyanın tarihî gelişimi aşağıda özetlenmiştir.
HARİTACILIĞIN GELİŞİMİ
En ilkel haritalar İlk Çağ’da yapılmıştır. Hattâ taslak şeklinde oldukları için bunları harita olarak nitelendirmek çok zordur. Bunlar, genellikle çamur üzerine çizilerek sonradan güneş ışığında kurutulmuştur. Bilinen en eski harita Mezopotamya’da tarafından yapılmıştır (MÖ 2200). Bu haritada. Fırat ırmağının kollan ile döküldüğü yerdeki deltası gösterilmiştir. Bu çağın en gelişmiş haritaları lar tarafından yapılmıştır. Bu çağda kartoğrafya konusundaki en önemli eser,
Batlamyus tarafından yapılan haritadır.
Orta Çağ'da coğrafya ile birlikte haritacılık da duraklama göstermiştir. Bunda, kilisenin olumsuz baskısının rolü olmuştur Bu çağda Hristiyan dünyasında çiziler haritalar, dinsel motiflerle yapılıyordu. Kudüs (Jerusalem) Dünya’nın merkezinde gösterilıyor, diğer ülkeler onun çevresinde yer alıyordu
İslâm dünyasında da kartoğrafya ve coğrafyada önemli gelinmeler olmuştur.
Yeni Çağ'da coğrafya ile birlikte haritacılığın gelinmesinde coğrafî kentlerin önemli payı olmuştur. Ayrıca rönesansla birlikte gelinen teknoloji, haritacılığM hızla gelişmesine yardımcı olmuştur. Piri Reis'in ceylan derisi üzerine çizmiş olduğd haritanın, kartoğrafyanın gelişmesine önemli katkısı olmuştur . Ayrıta bu dönemde Batı dünyasında çeşitli haritalar yapılmış, bu haritalardaki hatalar, öhceki- lere oranla hayli azalmıştır.
Günümüzdeki modern haritalar; havadan çekilen yer fotoğrafları,\ uzay görüntüleri ve bilgisayar yardımıyla yapılan hatasız haritalardır.
Prof. Dr. Cemalettin Şahin
