Elektrik ve Manyetizma
Elektrik santralında üretilen elektrik bakır teller aracılığıyla evlerimize dağıtılır. Bakır teller “elektrik devresi”nin bir bölümünü oluşturur. Biz düğmeye basınca devre kapanır, elektrik akı*mı başlar. Düğmeye yeniden basarsak devre açı*lır, akım durur. Devre içindeki elektrik akışına “akım” denir. Evet ama, akım nedir? Bu soruya karşılık vermek için önce bütün maddeleri oluş*turan minik atomların yapısına bir göz atmamız yerinde olur.
Atomlar proton ve nötron denen küçücük zerreciklerden oluşmuş bir çekirdekten ve bu çekirdeğin çevresinde dönen daha da küçük par*çacıklardan, yani elektronlardan meydana gel*miştir . Elektronlar eksi (negatif) elektrik yüklüdür. Protonlar da eşit değerde ama ters işaretli, yani artı (pozitif) elektrik yüklüdür. Normal olarak çekirdekteki protonlarla elektron*ların sayısı birbirine eşittir. Dolayısıyla da atom elektriksel bakımdan nötrdür. Belirli koşullar altında atom bir elektron kazanarak eksi elektrik yüklü hale gelebilir. Ya da bir elektron kaybeder, artı elektrik yüklü olur. Böyle elektrik yüklü atomlara iyon denir. Artı elektrik yüklü bir atom eksi elektrik yüklü bir atomu çeker; artı elektrik yüklü bir başka atomu ise iter. Bu, elektriğin te*mel kanunudur: ters işaretli elektrikle yüklü ci*simler birbirini çeker, benzer işaretli elektrikle yüklü cisimler ise birbirini iter.
Belirli maddelerde, özellikle de madenlerde elektronlar atomdan atoma dolaşabilecek biçim*de serbesttir. İşte elektrik akımını meydana geti*ren de bu serbest elektronların akışıdır. Öte yan*dan kauçuk, cam, plastikler gibi öyle maddeler de vardır ki, bunların yapısında serbest elektron*lara hemen hiç rastlanmaz. Dolayısıyla da bu maddeler kötü iletkenlerdir.Bunlara “yalıtkanlar” ya da dielektrikler denir. Sıvılarla gazlar da elek*triği iletebilir. Ancak bunlarda hareket eden elek*tronlar değil, artı ve eksi elektrik yüklü iyonlar*dır.
Elektrik santralında üretilen elektrik bakır teller aracılığıyla evlerimize dağıtılır. Bakır teller “elektrik devresi”nin bir bölümünü oluşturur. Biz düğmeye basınca devre kapanır, elektrik akı*mı başlar. Düğmeye yeniden basarsak devre açı*lır, akım durur. Devre içindeki elektrik akışına “akım” denir. Evet ama, akım nedir? Bu soruya karşılık vermek için önce bütün maddeleri oluş*turan minik atomların yapısına bir göz atmamız yerinde olur.
Atomlar proton ve nötron denen küçücük zerreciklerden oluşmuş bir çekirdekten ve bu çekirdeğin çevresinde dönen daha da küçük par*çacıklardan, yani elektronlardan meydana gel*miştir . Elektronlar eksi (negatif) elektrik yüklüdür. Protonlar da eşit değerde ama ters işaretli, yani artı (pozitif) elektrik yüklüdür. Normal olarak çekirdekteki protonlarla elektron*ların sayısı birbirine eşittir. Dolayısıyla da atom elektriksel bakımdan nötrdür. Belirli koşullar altında atom bir elektron kazanarak eksi elektrik yüklü hale gelebilir. Ya da bir elektron kaybeder, artı elektrik yüklü olur. Böyle elektrik yüklü atomlara iyon denir. Artı elektrik yüklü bir atom eksi elektrik yüklü bir atomu çeker; artı elektrik yüklü bir başka atomu ise iter. Bu, elektriğin te*mel kanunudur: ters işaretli elektrikle yüklü ci*simler birbirini çeker, benzer işaretli elektrikle yüklü cisimler ise birbirini iter.
Belirli maddelerde, özellikle de madenlerde elektronlar atomdan atoma dolaşabilecek biçim*de serbesttir. İşte elektrik akımını meydana geti*ren de bu serbest elektronların akışıdır. Öte yan*dan kauçuk, cam, plastikler gibi öyle maddeler de vardır ki, bunların yapısında serbest elektron*lara hemen hiç rastlanmaz. Dolayısıyla da bu maddeler kötü iletkenlerdir.Bunlara “yalıtkanlar” ya da dielektrikler denir. Sıvılarla gazlar da elek*triği iletebilir. Ancak bunlarda hareket eden elek*tronlar değil, artı ve eksi elektrik yüklü iyonlar*dır.
