Cümlede Anlam

wien06

V.I.P
V.I.P
Cümle, yargı bildiren sözcük ya da söz öbeğidir. Bir sözün yargı bildirmesi, şahıs ve kip bildirecek biçimde çekimlenmesine bağlıdır. Bu özelliği gösteren tek bir sözcük cümle olabileceği gibi birbirini tamamlayan birçok sözcük de cümle özelliği gösterebilir. Yani “geliyorum”, “hastayım” sözleri de cümledir; “Dün seni okulun bahçesinde arkadaşlarınla gezerken görmüştüm.” de cümledir. Daha uzun cümleler de kurulabilir.

Bizim burada üzerinde duracağımız konu cümlenin yapısal özellikleri değil anlamlarıdır. Sınavlarda çıkan cümle anlamıyla ilgili soruları iki grupta değerlendirebiliriz. Birincisi cümlelerin anlamca eşleştirilmesi şeklindedir. Bir bilgi gerektirmeyen bu tür soruların çözümünde cümlelerin ifade ettiği anlamların iyi kavranması gerekir. Kimi zaman ise bu şekilde eşleştirme sorulmaz da cümlede anlatılmak istenenin ne olduğu, sözü edilen düşünceyle, hangi cümlenin aynı doğrultuda olduğu ya da sözü edilen düşünceyle hangi cümlenin çeliştiği sorulabilir

Bazı cümle anlamı soruları da cümle tamamlama biçiminde olabilir.

İkinci grup cümle anlamı soruları ise kavramlar ve duygularla ilgilidir.“Tanım, üslup, değerlendirme, öznellik, nesnellik, karşıtlık, eşitlik, karşılaştırma, önyargı, neden-sonuç, koşula bağlılık, beğenme…”sorulan kavram ve duygulardan bazılarıdır. Bunlardan önemli gördüklerimizi açıklayarak konuyu pekiştirelim.

TANIMLAMA

Bir şeyin ne olduğunu anlatan cümleler tanım cümleleridir. Bu tür cümleler “Bu nedir?” sorusuna cevap verir. Örneğin, “Sözcük, dilin anlamlı en küçük parçasıdır.” cümlesinde tanım yapılmıştır. Çünkü, “Sözcük nedir?” sorusuna cevap verir.

ÜSLUP

Sanatçının dili kullanma biçimi, anlatım şekli üslupla ilgilidir. Cümlelerin uzunluğu, kısalığı, sözcük seçimi, sanatlı ya da yalın oluş, sanatçının üslubunu ortaya koyar. Örneğin, “Sanatçı eserinde gerçekleri dile getirir.” cümlesi üslupla ilgili değildir. Çünkü anlatımdan söz edilmemiş. Ancak “Sanatçı, eserinde gerçekleri kısa, yalın cümlelerle dile getirmiş.” sözü üslupla ilgilidir.

KARŞILAŞTIRMA

Bir düşünceyi ya da kavramı daha anlaşılır hale getirmek için onu başka bir düşünce ya da kavramla herhangi bir yönden değerlendirmeye denir. Karşılaştırma, ortak ya da farklı yönlerden yapılabilir. Örneğin “Ahmet’in boyu Ali kadar uzundur.” cümlesinde Ahmet ve Ali boyları yönünden karşılaştırılmışlardır. “Ali, Ahmet’ten çalışkandır.” cümlesi de bir karşılaştırmadır. Karşılaştırma çalışkanlık yönünden yapılmış. “Ahmet gezmeyi çok sever, Ali ise ders çalışmayı tercih eder.” cümlesinde de karşılaştırma vardır. Ali ve Ahmet sevdikleri durumlar yönünden karşılaştırılmışlardır.

Karşılaştırmayla benzetmeyi karıştırmamalıyız. Karşılaştırmada üstünlük, aşağılık ya da aynı seviyede olmak gibi bir derecelendirme vardır. Benzetmede bu görülmez. “O aslan gibi bir delikanlıdır.” cümlesinde benzetme vardır. Ancak “O aslan kadar güçlüdür.” cümlesinde karşılaştırma vardır; çünkü birincisinde benzerlik, ikincisinde derecelendirme söz konusudur.

ÖZNELLİK VE NESNELLİK

Kimi yargıların kişiden kişiye değişen göreli bir yanı vardır. Bu yargıların doğru ya da yanlış olduğu kanıtlanamaz. Söyleyenin yorumunu içeren bu tür yargılara öznel yargılar denir. Örneğin “En beğenilen edebiyat türü romandır.” cümlesinde beğeni ifadesi, söyleyenin yorumuna bağlıdır ve bu yorum kişiden kişiye değişir.

Doğruluğu ya da yanlışlığı kişiden kişiye değişmeyen, kanıtlanabilir bir bilgi özelliği taşıyan ve söyleyenin yorumunu içermeyen yargılar ise nesneldir. Örneğin, “En çok satan romanlar aşk romanlarıdır.” cümlesi nesneldir. Çünkü satış rakamları incelenerek kanıtlanabilecek bir bilgi cümlesidir.

DEĞERLENDİRME

Bir sanat eserinin, sanatçının ya da herhangi bir durumun iyi ya da kötü yönlerini ortaya koymaya veya özelliklerini belirlemeye değerlendirme denir. Değerlendirmeler öznel ya da nesnel nitelik gösterebilir. Örneğin “Sanatçı şiirinde yabancı sözcüklere hiç yer vermemiş.” cümlesi nesnel bir değerlendirmedir. Ancak “Şiirde her insanı derinden etkileyen hayal alemlerine yer verilmiş.” cümlesi öznel bir değerlendirmedir.

Değerlendirme belli bir eser, kişi ya da durum üzerine yapılır ve genel kanı niteliği taşımaz.

KOŞULA BAĞLILIK

Bir eylemin ya da durumun gerçekleşebilmesi için önceden olması gereken başka bir durumun varlığı, koşula bağlılıktır. Örneğin “Sizinle gelirim, ama önce bu işi bitirmeme yardım ederseniz.” cümlesinde “gelme” eyleminin olması “yardım etme” eyleminin gerçekleşmesine bağlıdır. Koşul olarak ileri sürülen durum gerçekleşmezse sonuç olacak durum da gerçekleşmez. Cümledeki koşulu bulabilmek için yükleme “hangi şartla, hangi taktirde” gibi sorular sorulabilir.

NEDEN - SONUÇ

Bir eylemin hangi gerekçeyle ya da hangi nedenden dolayı yapıldığını bildiren cümlelerde neden-sonuç ilgisi vardır. Bunu bulmak için yükleme “niçin” sorusu sorulabilir. Bu tür sorularda neden-sonuç sorulabileceği gibi hangi gerekçeyle yapıldığı da sorulabilir.
 

Suskun

V.I.P
V.I.P
CÜMLEDE ANLAM
Cümle: Sözcüklerin yan yana gelerek bir duyguyu, bir düşünceyi, bir isteği, bir işi, kısacası bir yargıyı tam olarak anlatabilir duruma gelmiş biçimine cümle denir.

Burada, cümlenin anlam yönü ele alınıp öznellik, nesnellik, karşılaştırma... gibi anlamlar ifade eden cümleler üzerinde durulacaktır.

Öznel Anlatım
Doğruluğu ya da yanlışlığı kişiden kişiye değişen, doğruluğu tartışılan düşüncelerin anlatıldığı yargılara öznel yargı denir. Bu yargıların kullanıldığı anlatıma da öznel anlatım denir. Bu cümlelerde (yargılarda) bence ifadesi vardır.
  • İzmir,tarihi ve doğal güzellikleriyle eşsiz bir şehrimizdir.
  • Şair söyleyiş güzelliğiyle türkü tadında bir şiir sunuyor bize.
  • Konferansa katılanların saçma sapan fikirleri beni iyice sıkmıştı.
  • Yazar,sürükleyici anlatımı ve ilginç betimlemeleriyle okuyucuyu olayın içinde yaşatıyor.
  • Çatık kaşları,yaralı yüzüyle insanı ürküten bir havası vardı.
Nesnel Anlatım
Doğruluğu ya da yanlışlığı kişiden kişiye değişmeyen, deney ve gözleme dayanan tarafsız yargılara nesnel yargı denir. Bu yargıların kullanıldığı anlatıma da nesnel anlatım denir. Nesnel yargılarda duygu ve izlenimlere yer verilmez.

  • Filmde olaylar küçük bir kasabada geçiyor.
  • Eser dört bölüm halinde sinemaya uyarlanmış.
  • Turizm gelirleri geçen yıla oranla yüzde 5'lik bir artış göstermiştir.
  • Aruz ölçüsüyle yazılan şiirde nazım birimi dörtlüktür.
  • Dört perdede oluşan bu oyunda yazar,aile bireyleri arasındaki sorunları anlatır.
Koşula (şarta) Bağlılık
Bir olayın, durumun gerçekleşmesi için daha önceden olması gereken başka bir durumun varlığına "koşulluk" denir. Bu tip cümle anlamlarında "hangi şartla?" sorusunu temel cümleye sorduğumuzda gerçekleşmesi gereken koşulu bulabiliriz.

  • Sanatçı yapıtında toplumu anlatırsa ölümsüzleşir
  • Akşam baban gelsin , alışverişe çıkarız.
  • Müzik dinleyebilirsin ama sesini fazla açmayacaksın.
  • Akşama geri vermek üzere bu kitabı alabilirsin.
  • Bizim buralara yağmur yağdıkça her yer toprak kokardı.
  • Her güneş doğduğunda beni hatırla.
Sebep-Sonuç (neden-sonuç) İlişkisi
Bu tür cümlelerde, yargılardan biri, diğerinin gerçekleşmesine neden olmaktadır. Bir de eylemin hangi gerekçeyle yapıldığını bildiren cümleler de neden sonuç ilişkisi vardır. Bu tip yargıları bulmak için yükleme "niçin" sorusu sorulabilir.

"Salıncağın ipi kopunca çocuk yere düştü." Cümlesinde "Çocuğun yere düşmesini"nin nedeni "Salıncağın ipinin kopması"na bağlanmıştır.

  • Sınavda heyecanlandığı için bazı soruları yapamadı.
  • Bakımsızlıktan ev harabeye dönmüştü.
  • Matbaanın bulunmasıyla okuma yazma oranı arttı.
  • Aşırı sıcaklar can kaybına yol açtı.
  • Yoğun kar yağışı nedeniyle yollar trafiğe kapatıldı.
  • Hediye almadım diye bana darılmış.
Amaç-Sonuç İlişkisi
Öznenin işi, hareketi gerçekleştirme amacı ve sonucu cümle içinde verilir. Bu tür cümlelerde "için,diye,üzere,dolayı,ötürü.maksadıyla..."ifadeleri sıkça geçer.Bu ifadelerden bazıları "sebep-sonuç" bildiren cümlelerde de geçebilir. Amaç-sonuç cümlelerinde "hangi amaçla,hangi maksatla

  • Borçlarından kurtulmak için evini satmış.
  • Ailesini görmeye Almanya' ya gitmiş.
  • Başbakan, ticari anlaşmalar yapmak üzere yurtdışına çıkıyor.
  • Bu ,bizi birbirimize düşürmek maksadıyla söylenmiş bir sözdür.
  • Şair, şiirinde herkes anlayabilsin diye yalın bir dil kullanmış.
  • Yazar,eleştirmene şirin görünmek maksadıyla iki yüzlü davranıyor.
DOĞRUDAN ANLATIMLI CÜMLELER
Herhangi bir konuda bir kişinin görüş ve düşünceleri hiçbir değişikliğe uğratılmadan verilir.Bu cümle genellikle tırnak içinde gösterilir.

  • Çiçero'nun "Bir yerde yaşam varsa orada umut da vardır."sözü çok hoşuma gider.
  • Kadın,arkadaşının kulağına eğilerek: "Birazdan kalkalım mı?"diye fısıldadı.
  • Bu konuda atalarımız: "Cesurun bakışı,korkağın kılıcından keskindir."der.
  • Deskartes'in: "Düşünüyorum öyleyse varım."sözü çok ünlüdür.
 

dderya

kOkOşŞ
V.I.P
ÖZDEŞ ANLAMLI CÜMLELER
cümlelerin eş, yakın vb. anlam ifade edebilmesi için eş ya da yakın anlamlı sözcüklerin cümlede kullanılarak aynı düşüncenin en az iki ayrı biçimde ifade edilmesi gerekir. Iki cümleden birinin, diğerinin yerini tutabilecek ifadece sahip olması gerekir.
Örnek:

-Çok güçlü ve sınırsız bir hayal gücüne sahip romancılar bile yazarken, kendi anılarından yararlanırlar.
-Romancıların ortaya koyduğu ürünler, başlarından geçen olaylardan izler taşır.


EKSİK CÜMLE TAMAMLAMA
Her cümle kendi başına bir anlam taşır. Fakat cümle bir yazının içine girdiği zaman daha önce veya daha sonra gelen cümlelerle anlamlı bir bütün oluşturmalıdır. Eksik cümleyi tamamlama sorularında cümledeki boş bırakılan yere cümlenin anlam özelliğine göre uygun olan cümlenin, sözcüğün, söz öbeğinin getirilmesi istenir.

CÜMLENİN ANLAMI VE ANLATIMI İLE İLGİLİ BAZI TERİMLER:
1) Nesnel Anlatım
Doğruluğu ya da yanlışlığı herkes tarafından kabul edilebilir, nicelikleri ölçülebilir, kanıtlanabilir yargıların anlatıldığı cümlelere nesnel anlatımlı cümleler denir.
2) Öznel Anlatım
Kişisel düşünce niteliğinde olan, doğruluğu kişiden kişiye değişebilen, kanıtlanamayan yargıların yer aldığı cümlelerdir. Söyleyenin kendi duygu ve düşüncelerine yer verilir.

NOT!!!! Nesnel ve öznel anlatım istenen sorularda şu ifadelere de rastlanır:
Kanıtlanabilirlik açısından farklıdır?
Kişisel duyguları içermektedir-içermemektedir?
Ifadelerde kesinlik vardır-yoktur?


TANIM CÜMLESİ
Bir varlığa, bir şeye özgü niteliklerin belirtildiği cümleler tanım cümlesidir. Düşücenin doğruluğu veya yanlışlığı öemli değildir. Önemli olan varlığın değışmez niteliklerini belirtmektir. Kısaca, NEDİR? Sorusuna cevap veren cümleler tanım cümlesidir.

YORUMLAMA CÜMLESİ
Bir nesnenin veya kavramın, anlatan kişinin kişisel görüşlerine göre açıklanmasıdır. Yorumlamada açık olarak belirtilmeyen bir durumdan kendimize göre bir yargı çıkarmak esastır, yorum cümleleri özneldir.

DEĞERLENDİRME CÜMLESİ
Bir varlığın ya da kavramın, özünü, önemini, nitelik ve niceliğini belirten cümlelerdir. Kısaca bir araştırma sonucunda varlığın, olan veya olmayan yönlerini belirtmektir.
-Yahya Kemal'in klasikleşmesi, halkın duygu ve düşüncelerini anlatmasındandır.
-Araba Sevdası, dönemin yanlış Batılılaşma anlayışını çarpıcı bir şekilde dile getirmiş.
-Reşat Nuri, hemen hemen her romanında ideal bir tip sergiliyor.

ÖNERİ CÜMLESİ
Bir sorunun çözümü için öne sürülen düşüncelerin bulunduğu cümleye öneri cümlesi denir.
-Iyi bir tatil geçirmen için güney sahillerine gitmen daha iyi olur.

OLASILIK (İHTİMAL) CÜMLESİ
Olayın gerçekleşebileceği anlamı vardır. Kesinlik yoktur. Eylemin sonucunun olumlu veya olumsuz olacağı önceden kestirilemez.
-Zannederim ki o konuyu geçen hafta anlatmıştım.

VARSAYIM (HİPOTEZ) CÜMLESİ
Gerçekte olmadığı halde varmış gibi kabul edilen durumların anlatımasıdır. Yargı tam olarak doğrulanmamıştır; fakat doğrulanacağını umulması söz konusudur.

ÖN YARGI (PEŞİN HÜKÜM)
Bir kişi veya şeyle ilgili tecrünelerle edinilmiş olumlu veya olumsuz yargıdır.
-Yemeği sen yaptıysan güzeldir.

KARŞILAŞTIRMA CÜMLESİ
Iki varlık, nesne veya kişi arasında kıyaslama yapan cümlelerdir. Karşılaştırmada belli bir değer yargısı veya bir ölçü gerekir. Biri diğerine oranla üstü, kötü, zayıf, vb.olabilir. Daha çok, fazla, en vb. karşılaştırma edatları kullanılarak karşılaştırma cümleleri yapılır. Kıyaslanan iki varlık, nesne veya kişi ölçü bakımından eşit de olabilir.
-Bundan daha çalışkanını burada arama.
-Bu olaya en fazla ben üzüldüm.
-Sinema da tiyatro kadar etkili bir sanattır.


KARŞITLIKLARDAN FAYDALANMA (ZITLIKLARDAN YARARLANMA)
Bir olayı, bir düşünceyi, bir varlığı olumlu veya olumsuz yönleriyle birlikte veren cümleler karşı durumdan faydalanarak anlam belirtir.
-Yaban'da Anadolu hayatı gerçekçi bir şekilde ele alındığı halde olaylara ve insanlara bakış açısı gerçek dışıdır. (Gerçekçi , Gerçek dışı)

DOĞRUDAN ANLATIM CÜMLESİ
Başkalarına ait sözleri hiç değiştirmeden söyleyenin ağzından çıktığı gibi anlatmaktır.
-Yahya Kemal, "Ben eserimde halkımın düşüncelerine yer veririm" der.

DOLAYLI ANLATIM CÜMLESİ
Başkalarına ait sözleri söyleyenin ağzından çıktığı gibi değil de yazar veya anlatıcının kendisine göre aktardığı cümlelerdir.
-Yahya Kemal, eserinde halkının düşüncelerine yer verdiğini söyler.

OLUMLU-OLUMSUZ CÜMLE
Bir yargının gerçekleştiği cümleler olumlu, gerçekleşmediği cümleler olumsuz cümlelerdir.
Cümlede olumlu ve olumsuz anlatımır bir arada verilmesi ise bir varlığı, gözetilen amaca ya da beklenilene uygun niteliklerinin yanında; amaca aykırı, beklenilene uymayan niteliklerinin bir arada verilmesidir.

ELEŞTİRİ CÜMLESİ
Bir kişinin, bir eserin olumlu veya olumsuz yönlerini belirten cümlelere eleştiri cümlesi denir. Eleştiride daima olumsuzluk yoktur. Beğeni de eleştiri cümleleri içine girer.

ÜSLUP (BİÇEM) CÜMLESİ
Sanatçının görüş, duyuş, anlayış ve anlatıştaki özelliklerinin tümüne üslup denir.
Üslubun oluşmasıda sanatçını karakteri, kültürü, edebiyat ve sanat geleneği, dili (seçtiği kelimeler, cümle kuruluşu, kelimelerin türü) öemli rol oynar.
Üslup ile eserin konusu ayrı şeylerdir. Yazarın kelime seçimi, cümleleri vb.özellikler üslubunu verir, eserde anlatılan olaylar eserin konusunu verir.
-Halide Edip eserlerinde sık sık devrik cümleler kullanırdı. (Üslup)
-Halide Edip 'Sinekli Bakkal' romanında Meşutiyet dönemini anlatmaktadır. (Konu)



Bir yargının gerçekleşme sebebinin belirtildiği cümlelerdir. Bu tür cümlelerde genellikle birinci bölüm neden(sebep) ikinci bölüm sonuçtur.

ŞART (KOŞUL) CÜMLESİ
Bir yargının gerçekleşmesi diğer bir yargını gerçekleşmesine bağlı olan cümlelerdir.

SEZGİ, TAHMİN CÜMLESİ
Bir olayın olmadan önce olacağını hissetme anlamı taşıyan cümleler sezgi cümlesidir.
-Geç vakitte geldiği için bir şeyler olduğunu anlamıştık.

Cümlede anlam nedir?
Cülede anlam konusu
Cümle yorumu soruları nasıl çözülür
Cüle yorumu konu anlatım
Cümlede anlam konu anlatımı ayrıntılı
 
Top