Bipolar Bozukluk ve Hasta Yakınları

Bipolar bozukluk, diğer adıyla manik depresyon, duygu durumunda alışılmadık ve ölçüsüz değişimlere sebep olur. Herkesin yaşadığı düşüş ve yükselişler, bipolar hastalarda çok daha yoğundur. Enerji düzeyi ve beceriler de bu değişimlerden etkilenebilir. Bipolar bozukluğun beyindeki kimyasal değişimlerle ilgili olduğu düşünülmekte ve uzun süreli tedavi gerektirmektedir.

Bipolar hastalığı olan biriyle yaşamak da hastalığı yaşayan olmak kadar zordur. Bipolar hastalıkta genetik geçiş oranı yüksektir. Bu nedenle hastanın kendisi ve ailesi için bazı koruyucu faktörler hakkında bilgi vermek gerekir. Özellikle çocukları koruyan bu faktörlerden bazıları:

• Ebeveyn çocuk ilişkisinde (hasta ebeveyn ya da çocuk olabilir) hastalığın başlangıcından önce çocuğun yeterli dikkat, ilgi ve bakımı almış olması
• Hastalığın başlangıcından önce ve hastalık sırasında aile içi bağların sağlam bir şekilde kurulmuş olması
• Ebeveynin hasta olması durumunda, çocuk için alternatif bir bakım verenin olması (baba, anneanne, komşu, bakıcı, öğretmen, psikolog, vb.)
• Tedavi ile hastalığın kontrol altında alınması
• Tedavi ile iyilik halinin uzun sürmesi, nüks sıklığının azalması
• Çocuğa zorluklarla başa çıkmanın öğretilmesi, örneğin, annenin iyileşmesini beklemeyi öğrenmesi
• Aile üyeleri, arkadaşlar, öğretmenler, danışmanlar gibi güçlü sosyal destek ağlarının var olması.

Bu koruyucu ve destekleyici faktörler sayesinde çocuk ve ebeveyn hastalıkla daha kolay başa çıkabilir.

Bir çocuk için bipolar bir anne ile bipolar bir babaya sahip olmak farklıdır. Öncelikle çocuk kendi cinsiyetinden olan ebeveyne benzerliğini azaltmaya yönelik davranışlar geliştirebilir. Diğer yandan bir babanın bipolar olması aileye daha çok ekonomik zarar verirken bir annenin bipolar olmasıçocuğun yetersiz bakım almasına neden olabilir. Bu nedenle, ebeveynlerin yeri geldiği zaman rol değişimi yapabilmeleri önemlidir.

Aile bireylerinden birinde bipolar bozukluk olması durumunda diğer yetişkinler sıklıkla öfke, kafa karışıklığı, kabul edememe, çaresizlik ve umutsuzluk yaşarlar. Çoğunlukla hastanın durumundan ötürü uzun dönemli plan yapamaz ve bu durum sosyal hayatın engellenmesine, yalnızlığa, izolasyona sebep olabilir. Hasta öngörülemeyen zamanlarda kendi kişiliğinden tamamen farklı şekilde davranabilir ve aile bu durumla başa çıkarken zorlanacaktır. Bipolar hasta yakınları için, evdeki tansiyonu azaltmaya yönelik önerilerden bazıları:

• Hastalık, hakkında ne kadar okuyup bilgi sahibi olunursa, epizodlar o kadar öngörülebilir olur
• Hastanın aldığı ilaçlar hakkında bilgi sahibi olmak
• Hasta ile olanlar ve duygular hakkında konuşabilmek
• Hasta yakınlarının kendi ilgi alanları ve hobilerine zaman ayırması
• İlgili derneklere başvurarak “kendine yardım” grupları sayesinde sosyal destek aramak/vermek.

Bipolar bozukluk gibi güçlü hastalıklarla başa çıkmaya çalışırken sorumluluğu yalnızca doktora bırakmaktansa aile-hasta-uzman işbirliği her birinin yükünü hafifletecektir.

Prof. Dr. Kemal Arıkan Psikiyatri Uzmanı