Forumlar
Yeni Mesajlar
CerezExtra
EĞLENCE ↓
Şans Kurabiyesi
Renk Falınız
ÇerezRADYO
Sevgiliye Özel
ÇerezDERGİ
Hızlı Okuma Testleri
Pratik Çözümler
Yeniler
Yeni Mesajlar
Yeni ürünler
Yeni kaynaklar
Son Aktiviteler
İndir
En son incelemeler
Dükkan
Giriş
Kayıt
Yeniler
Yeni Mesajlar
Menu
Giriş
Kayıt
Uygulamayı yükle
Yükle
Forumlar
Tarih
Genel Türk Tarihi
Türk Destanları ve Efsaneleri
Alp Er Tunga Destanı
JavaScript devre dışı bırakıldı. Daha iyi bir deneyim için, devam etmeden önce lütfen tarayıcınızda JavaScript'i etkinleştirin.
You are using an out of date browser. It may not display this or other websites correctly.
You should upgrade or use an
alternative browser
.
Konuya cevap yaz
Mesaj
<blockquote data-quote="wien06" data-source="post: 190767" data-attributes="member: 4383"><p><strong><span style="color: Red"><span style="font-size: 15px">Sakalar Dönemi</span></span></strong></p><p>Sakalar dönemine âit Alp Er Tunga ve şu olmak üzere iki destan tesbit edilmiştir. Alp Er Tunga, M.Ö. VII. yüzyılda yaşamış kahraman ve çok sevilen bir Saka hükümdarıdır. Alp Er Tunga Orta Asya'daki bütün Türk boylarını birleştirerek hâkimiyeti altına almış daha sonra Kafkasları aşarak Anadolu Suriye ve Mısır'ı fethetmiş ve Saka devletini kurmuştur. Alp Er Tunga'nın hayatı savaşlarla geçmiştir. Uzun süre mücadele ettiği İranlı Medlerin hükümdarı Keyhusrev 'in davetinde hile ile öldürülmüştür. Alp Er Tunga ile iranlı Med hükümdarları arasındaki bu mücadelelerin hatıraları uzun asırlar hem Türkler hem İranlılar arasında yaşatılmıştır. </p><p></p><p>Alp Er Tunga, Asur kaynaklarında Maduva, Heredot'ta Madyes, iran ve islâm kaynaklarında Efrasyab adlarıyla anılmaktadır. Orhun Yazıtlarında <strong>"Dokuz Oğuzlar"</strong> arasında <strong>"Er Tunga"</strong> adına yapılan <strong>"yuğ"</strong> merasiminden söz edilmektedir. Turfan şehrinin batısında bulunan <strong>"Bezegelik"</strong> mabedinin duvarında da Alp Er Tunga'nın kanlı resmi bulunmaktadır. "Divan ü Lügat-it Türk" ün yazarı Kaşgarlı Mahmud'a ve " Kutadgu Bilig" yazarı Yusuf Has Hacip'e göre "Alp Er Tunga" İran destanı "şehname"deki büyük ve efsanevî Turan hükümdarı "Efrasiyab"dır. </p><p></p><p>Divan ü Lûgat-it Türk'de Turan hükümdarlığının merkezi olarak "Kaşgar" şehri gösterilmektedir. islâmiyeti kabul etmiş olan Karahanlı devleti hükümdarları da kendilerinin "Efrasyap" sülalesinden geldiklerine inanmışlar ve bunu ifade etmişlerdir. Moğol tarihçisi Cüveyni de Uygur devletinin hükümdarlarının da Efrasyap soyundan olduğunu yazmaktadır. Şecere-i Terakime'ye göre Selçuklu Sultanları kendilerini Efrasyab soyundan kabul ederlerdi. Rusların Yakut adını verdiği Türk gurup aslında kendilerine Saka dediklerini söylemişlerdir. Tarih içinde kaybolduğunu düşündüğümüz Saka Türklerinin az da olsa bir bölümünün bugün hayatiyetlerini sürdürmeleri pek çok meselenin yeniden araştırılarak doğruların ortaya çıkmasına yardımcı olabilecektir. Tarihçi Mesudî de M.S.7. yüzyılın başındaki Köktürk hakanının "Efrasyab" soyundan olduğunu yazmaktadır. Bütün bu bilgilerden hareketle "Tunga Alp" le ilgili efsanelerin Kök Türklerden önce doğu ve orta Tiyanşan alanında yaşayan Türkler arasında meydana geldiğini ve bu destanın daha sonraları Kök Türk ve Uygurlar arasında yaşayarak devam ettiğini göstermektedir. </p><p></p><p><strong>Kutadgu Bilig'de "Alp Er Tunga" hakkında şu bilgi verilmektedir: </strong></p><p></p><p>Eğer dikkat edersen görürsün ki dünya beyleri arasında en iyileri Türk beyleridir. Bu Türk beyleri arasında adı meşhur ikbali açık olanı Tonga Alp Er idi. O yüksek bilgiye ve çok faziletlere sahip idi. Ne seçkin, ne yüksek, ne yiğit adam idi ; zaten âlemde ferasetli insan bu dünyaya hâkim olur . İranlılar ona Efrasiyap derler; bu Efrasiyap akınlar hazırlayıp ülkeler zaptetmiştir. Dünyaya hâkim olmak ve onu idare etmek için pek çok fazilet, akıl ve bilgi lâzımdır. İranlılar bunu kitaba geçirmişlerdir. Kitapta olmasa onu kim tanırdı." Bugünkü bilgilerimize göre Alp Er Tunga ile ilgili en geniş bilgi İran destanı şehname'de tesbit edilmiştir. </p><p>Şehnamenin başlıca konularından biri İran -Turan savaşlarıdır. Bu destana göre en büyük Turan kahramanı önce şehzade sonra hükümdar olan Efrasyap'tır. </p><p></p><p><strong>Şehname'deki Alp Er Tunga ile ilgili bilgiler şöyle özetlenebilir:</strong> </p><p></p><p>"Turan şehzadesi Efrasyap babasının isteği üzerine İran a harp açtı. iki ordu Dihistan'da karşılaştılar. Boyu servi, göğsü ve kolları arslan gibi ve fil kadar kuvvetli olan Efrasyap, iranlı'ları yendi. iran padişahı Efrasyap'a esir düştü. İran ın ilk intikamını o zaman İran a bağlı olan Kabil Padişahı Zal aldı. Zal başarılı olmasına rağmen İran şahının öldürülmesini engelleyemedi. </p><p></p><p>Efrasyab İran'ı ele geçirmek için yeni bir savaş açtı. İran ın yetiştirdiği en büyük kahramanlardan Zal oğlu Rüstem Efrasyab'ın üzerine yürüdü.. Efrasyab ile Zal oğlu Rüstem arasında bitmez tükenmez savaşlar yapıldı. İran tahtında bulunan Keykâvus, hem oğlu Siyavuş'u hem de Zal oğlu Rüstem'i darılttı. Siyavuş Efrasyap'a sığındı . Siyavuş'un Turan'da bulunduğu sırada evlendiği Türk beyi Piran'ın kızından bir oğlu oldu. Siyavuş oğluna babası Keyhusrev'in adını verdi. Efrasyab uzun yıllar Turan'da hükümdarlık etti. İran lalar Siyavuş'un oğlu Keyhusrev'i kaçırarark iran tahtına oturttular. Keyhusrev Zaloğlu Rüstem'le işbirliği yaptı ve Turan ordularını yendi. Keyhusrev ile Efrasyap defalarca savaştılar. Sonunda ordusuz kalan Efrasyap Keyhusrev'in adamları tarafından öldürüldü. Şehnamede Efrasyap adıyla anılan Turan hükümdarı Alp Er Tunga'nın İran hükümdarlarına sık sık yenildiği anlatılmaktadır. Ancak iran Turan savaşlarında iran hükümdarları sürekli değişmiş 140 yıl yaşadığı rivayet edilen Alp Er Tunga ise mücadeleye devam etmiştir. Bu durum Efrasyap'ın başarısız olmadığını gösterir. Gerçek destan metni bulunduğu takdirde bu destanla ilgili daha sağlıklı değerlendirmeler yapılabilir. </p><p></p><p><strong><p style="text-align: center"><span style="color: DarkRed">Alp Er Tunga</span></p></strong></p><p style="text-align: center"><strong><span style="color: DarkRed"></span></p></strong></p><p style="text-align: center"><strong><span style="color: DarkRed">İnsan kalbi ettir, çürür, bozulur gider. </span></p></strong></p><p style="text-align: center"><strong><span style="color: DarkRed">Ey insan, onu iyi kolla! Alp Er Tunga</span></p></strong></p><p style="text-align: center"><strong><span style="color: DarkRed"></span></p></strong></p><p style="text-align: center"><strong><span style="color: DarkRed">Alp Er Tunga derler bir kağan vardı, </span></p></strong></p><p style="text-align: center"><strong><span style="color: DarkRed">Ona yeryüzü dar, gökyüzü dardı. </span></p></strong></p><p style="text-align: center"><strong><span style="color: DarkRed"></span></p></strong></p><p style="text-align: center"><strong><span style="color: DarkRed">Tuğ yapmıştı gökyüzüne güneşi, </span></p></strong></p><p style="text-align: center"><strong><span style="color: DarkRed">Bilgelikte dahi yoktu bir eşi. </span></p></strong></p><p style="text-align: center"><strong><span style="color: DarkRed"></span></p></strong></p><p style="text-align: center"><strong><span style="color: DarkRed">GökTürk, Uygur, Karluk ve Karahanlı,</span></p></strong></p><p style="text-align: center"><strong><span style="color: DarkRed">Daha nice Türkler, adlan şanlı, </span></p></strong></p><p style="text-align: center"><strong><span style="color: DarkRed"></span></p></strong></p><p style="text-align: center"><strong><span style="color: DarkRed">Onu özlerine ata saydılar </span></p></strong></p><p style="text-align: center"><strong><span style="color: DarkRed">Utkusunu dört bucağa yaydılar</span></p></strong></p><p style="text-align: center"><strong><span style="color: DarkRed"></span></p></strong></p><p style="text-align: center"><strong><span style="color: DarkRed">Uçmağa varınca ol ulu kağan, </span></p></strong></p><p style="text-align: center"><strong><span style="color: DarkRed">Yıkıldı üstlerine gök kunkan... </span></p></strong></p><p style="text-align: center"><strong><span style="color: DarkRed"></span></p></strong></p><p style="text-align: center"><strong><span style="color: DarkRed">Anca kanlı yaş döküp yoğladılar... </span></p></strong></p><p style="text-align: center"><strong><span style="color: DarkRed">Çığrışıp ağladılar., ağladılar...</span></p><p></strong></p><p>Alp Er Tunga'nın M.Ö. 7. yüzyılda yaşamış, çok sevilen, kahraman bir Türk hükümdarı olduğunu biliyoruz. Belgeler onun "Türk beğleri içinde adı ve kut'u ile tanınmış, bilgili, erdemli, büyük illeri elinde tutan, birçok kavme hükmeden..." bir hakan olduğunu söylüyor.</p><p>Bu Alp hükümdarın idaresindeki devletin de Saka Türk imparatorluğu olduğunu söyleyen tarihçiler çoğalmıştır. Bu devletin adı belki onun adıyla ya da babası Peşeng Kağan adıyla söyleniyordu. İranlılar Peşeng'e Turanlıların hükümdarı (yani Türklerin hükümdarı), Alp Er Tunga'ya da Afrâsyâb diyorlardı. Afrâsyâb'ın Alp Er Tunga olduğunu hem KutatguBilig, hem de Divanû Lügat 1 it Türk bildiriyor. Afrâsyâb, eski İranlıların kö' tülük ilahlarına verdikleri isimdir. Belki Alp Er Tunga onları çok yıldırdığı için ona bu ismi verdiler.</p><p>Alp Er Tunga, iran (Med) hükümdarı Keyhüsrev tarafından bir ziyafete çağrılarak hile ile öldürülmüştü. Bu olay M.Ö. 624 (veya 625, 626) yılında meydana geldi. Asur kaynaklarında Maduva, Heredot'ta Madyes olarak geçen kahramanın da Alp Er Tunga'dan başkası olmadığı anlaşılıyor. Cüveynîona Buku Han, Mercanî ise Buku Han bin Pişing (Peşeng) diyor.</p><p>Türklerin onu destanlaştırdıkları şüphesizdir. Fakat bu destan zamanımıza ulaşmamış, yalnız, destanın son bölümü olduğu anlaşılan sagu (ağıt) dan bazı mısralar Divanû Lugatit Türk'te verilmiş bulunuyor.</p><p>Alp Er Tunga'nın adından ve kahramanlığından çeşitli milletlerin tarihinde söz edilmesine rağmen, bu bilgiler onun başında bulunduğu devlet hakkında (şimdilik) yeterli bilai veremiyor.</p><p>Firdevsî'nin Şehnamesi'nde uzunca bir yer verilen Afrâsyâb'ın aslında Alp Er Tunga olduğunu, Kutatgu Bilig'in şu mısralarından anlıyoruz:</p><p></p><p><strong><p style="text-align: center"><span style="color: darkred">Bu Türk beğlerinde adı belgülüg </span></p></strong></p><p style="text-align: center"><strong><span style="color: darkred">Tunga Al Er irdi kutı belgülüg </span></p></strong></p><p style="text-align: center"><strong><span style="color: darkred"></span></p></strong></p><p style="text-align: center"><strong><span style="color: darkred">Bedük bilgi birle öküş erdemi </span></p></strong></p><p style="text-align: center"><strong><span style="color: darkred">Biliglig ukuşlug budun ködremi </span></p></strong></p><p style="text-align: center"><strong><span style="color: darkred"></span></p></strong></p><p style="text-align: center"><strong><span style="color: darkred">Tajikler ayur ânı Afrâsyâb </span></p></strong></p><p style="text-align: center"><strong><span style="color: darkred">Bu Afrâsyâb tutdı iller talab </span></p></strong></p><p style="text-align: center"><strong><span style="color: darkred"></span></p></strong></p><p style="text-align: center"><strong><span style="color: darkred">Tajikler bitimiş bitigde mum </span></p></strong></p><p style="text-align: center"><strong><span style="color: darkred">Bitigde yok erse kim ukgay ânı?</span></p><p></strong></p><p>(Bu Türk beğleri içinde adı belli, kut'u belli Alp Er Tunga, büyük ve erdemli bir hükümdardır. Çok bilgili, meziyetli bir büyüktür. Tajikler (İranlılar) ona Afrâsyâb diyorlar. Bu Afrâsyâb, baskın ve yağmalarla illeri (dünyayı) tuttu. Tajikler bunu kitapta yazmışlar.Kitapta yok olsaydı bunu kim anlardı?</p><p>Alp Er Tunga'nın öğüdü dinlenilecek bir bilge hükümdar olduğunu yine Kutatgu Bilig' teki şu mısralar çok iyi anlatıyor:</p><p></p><p><span style="color: darkred"><p style="text-align: center"><strong>"Negü der eşitgil Tunga Alp </strong></p></span></p><p style="text-align: center"><span style="color: darkred"><strong>Erig Bilip sözlemiş kör bu öt sav erig </strong></p></span></p><p style="text-align: center"><span style="color: darkred"><strong></strong></p></span></p><p style="text-align: center"><span style="color: darkred"><strong>Et ol bu kişi kangü artar yıdır</strong></p></span></p><p style="text-align: center"><span style="color: darkred"><strong>Ânı ked küdezgü ay kıldı kader"</strong></p></span></p><p style="text-align: center"><span style="color: darkred"><strong></strong></p></span></p><p style="text-align: center"><span style="color: darkred"><strong>(Tunga Alp Er Kağan ne diyor işit. </strong></p></span></p><p style="text-align: center"><span style="color: darkred"><strong>Bak, gör, bilip söylemiş o bu öğüdü. </strong></p></span></p><p style="text-align: center"><span style="color: darkred"><strong></strong></p></span></p><p style="text-align: center"><span style="color: darkred"><strong>İnsan kalbi ettir, bozulur gider. </strong></p></span></p><p style="text-align: center"><span style="color: darkred"><strong>Ey insan, onu çok iyi kolla.)</strong></p><p></span></p><p>İslâmiyet öncesinde de, islâmiyetten sonra da Türkler (GökTürkler, Uygurlar, Karluklar, Karahanlılar, Selçuklular) Alp Er Tunga' yi ata olarak kabul etmiş ve onun soyundan olmakla övünmüşlerdir. Bu 'ata'yı bazen Alp Er Tunga, bazen de Tunga Alp Er olarak anarlar. Bu Alp Türk hükümdarı ile ilgili en geniş bilgi Firdevsî'nin Şehnamesi'nde verildiği için Alp Er Tunga destanını da ancak onun mısralarından çıkarıyoruz. Tabiî bu, asıl destan değildir. Alp Er Tunga'nın, milliyetçi bir İran şairinin görüşüyle anlatılmasıdır.</p><p>İran şairi Firdevsî, iran'a Gaznelilerin, yani Türklerin hâkim olduğu bir dönemde 9341020 yılları arasında yaşadı. 1010 yılında tamamladığı Şehnamesi'ni Gazne Sultanı Mahmud'a sundu. 60.000 beyitlik bu eserinde iran tarihini destan üslubunda anlatır. Eserinde, kendi yaşadığı dönemde Türklerin hâkimiyetinde olan İran'ın parlak geçmişini özlem duyarak ve coşku ile dile getirir, İran'in Turanlılarla (Türklerle) yaptığı savaşları, en güçlü Türk hükümdarı olarak bildirilen Alp Er Tunga'ya karşı kazanılan iran zaferini anlatırken "Şimdi hâkim olan sizsiniz ama, vaktiyle Zâloğlu Rüstem ve Keyhüsrev sizin en büyük devletinizi yenmiş, yıkmıştı..." demesine iranlılarda bağımsızlık duygusunu uyandırmaya, güçlendirmeye çalışır.</p></blockquote><p></p>
[QUOTE="wien06, post: 190767, member: 4383"] [B][COLOR="Red"][SIZE=4]Sakalar Dönemi[/SIZE][/COLOR][/B] Sakalar dönemine âit Alp Er Tunga ve şu olmak üzere iki destan tesbit edilmiştir. Alp Er Tunga, M.Ö. VII. yüzyılda yaşamış kahraman ve çok sevilen bir Saka hükümdarıdır. Alp Er Tunga Orta Asya'daki bütün Türk boylarını birleştirerek hâkimiyeti altına almış daha sonra Kafkasları aşarak Anadolu Suriye ve Mısır'ı fethetmiş ve Saka devletini kurmuştur. Alp Er Tunga'nın hayatı savaşlarla geçmiştir. Uzun süre mücadele ettiği İranlı Medlerin hükümdarı Keyhusrev 'in davetinde hile ile öldürülmüştür. Alp Er Tunga ile iranlı Med hükümdarları arasındaki bu mücadelelerin hatıraları uzun asırlar hem Türkler hem İranlılar arasında yaşatılmıştır. Alp Er Tunga, Asur kaynaklarında Maduva, Heredot'ta Madyes, iran ve islâm kaynaklarında Efrasyab adlarıyla anılmaktadır. Orhun Yazıtlarında [B]"Dokuz Oğuzlar"[/B] arasında [B]"Er Tunga"[/B] adına yapılan [B]"yuğ"[/B] merasiminden söz edilmektedir. Turfan şehrinin batısında bulunan [B]"Bezegelik"[/B] mabedinin duvarında da Alp Er Tunga'nın kanlı resmi bulunmaktadır. "Divan ü Lügat-it Türk" ün yazarı Kaşgarlı Mahmud'a ve " Kutadgu Bilig" yazarı Yusuf Has Hacip'e göre "Alp Er Tunga" İran destanı "şehname"deki büyük ve efsanevî Turan hükümdarı "Efrasiyab"dır. Divan ü Lûgat-it Türk'de Turan hükümdarlığının merkezi olarak "Kaşgar" şehri gösterilmektedir. islâmiyeti kabul etmiş olan Karahanlı devleti hükümdarları da kendilerinin "Efrasyap" sülalesinden geldiklerine inanmışlar ve bunu ifade etmişlerdir. Moğol tarihçisi Cüveyni de Uygur devletinin hükümdarlarının da Efrasyap soyundan olduğunu yazmaktadır. Şecere-i Terakime'ye göre Selçuklu Sultanları kendilerini Efrasyab soyundan kabul ederlerdi. Rusların Yakut adını verdiği Türk gurup aslında kendilerine Saka dediklerini söylemişlerdir. Tarih içinde kaybolduğunu düşündüğümüz Saka Türklerinin az da olsa bir bölümünün bugün hayatiyetlerini sürdürmeleri pek çok meselenin yeniden araştırılarak doğruların ortaya çıkmasına yardımcı olabilecektir. Tarihçi Mesudî de M.S.7. yüzyılın başındaki Köktürk hakanının "Efrasyab" soyundan olduğunu yazmaktadır. Bütün bu bilgilerden hareketle "Tunga Alp" le ilgili efsanelerin Kök Türklerden önce doğu ve orta Tiyanşan alanında yaşayan Türkler arasında meydana geldiğini ve bu destanın daha sonraları Kök Türk ve Uygurlar arasında yaşayarak devam ettiğini göstermektedir. [B]Kutadgu Bilig'de "Alp Er Tunga" hakkında şu bilgi verilmektedir: [/B] Eğer dikkat edersen görürsün ki dünya beyleri arasında en iyileri Türk beyleridir. Bu Türk beyleri arasında adı meşhur ikbali açık olanı Tonga Alp Er idi. O yüksek bilgiye ve çok faziletlere sahip idi. Ne seçkin, ne yüksek, ne yiğit adam idi ; zaten âlemde ferasetli insan bu dünyaya hâkim olur . İranlılar ona Efrasiyap derler; bu Efrasiyap akınlar hazırlayıp ülkeler zaptetmiştir. Dünyaya hâkim olmak ve onu idare etmek için pek çok fazilet, akıl ve bilgi lâzımdır. İranlılar bunu kitaba geçirmişlerdir. Kitapta olmasa onu kim tanırdı." Bugünkü bilgilerimize göre Alp Er Tunga ile ilgili en geniş bilgi İran destanı şehname'de tesbit edilmiştir. Şehnamenin başlıca konularından biri İran -Turan savaşlarıdır. Bu destana göre en büyük Turan kahramanı önce şehzade sonra hükümdar olan Efrasyap'tır. [B]Şehname'deki Alp Er Tunga ile ilgili bilgiler şöyle özetlenebilir:[/B] "Turan şehzadesi Efrasyap babasının isteği üzerine İran a harp açtı. iki ordu Dihistan'da karşılaştılar. Boyu servi, göğsü ve kolları arslan gibi ve fil kadar kuvvetli olan Efrasyap, iranlı'ları yendi. iran padişahı Efrasyap'a esir düştü. İran ın ilk intikamını o zaman İran a bağlı olan Kabil Padişahı Zal aldı. Zal başarılı olmasına rağmen İran şahının öldürülmesini engelleyemedi. Efrasyab İran'ı ele geçirmek için yeni bir savaş açtı. İran ın yetiştirdiği en büyük kahramanlardan Zal oğlu Rüstem Efrasyab'ın üzerine yürüdü.. Efrasyab ile Zal oğlu Rüstem arasında bitmez tükenmez savaşlar yapıldı. İran tahtında bulunan Keykâvus, hem oğlu Siyavuş'u hem de Zal oğlu Rüstem'i darılttı. Siyavuş Efrasyap'a sığındı . Siyavuş'un Turan'da bulunduğu sırada evlendiği Türk beyi Piran'ın kızından bir oğlu oldu. Siyavuş oğluna babası Keyhusrev'in adını verdi. Efrasyab uzun yıllar Turan'da hükümdarlık etti. İran lalar Siyavuş'un oğlu Keyhusrev'i kaçırarark iran tahtına oturttular. Keyhusrev Zaloğlu Rüstem'le işbirliği yaptı ve Turan ordularını yendi. Keyhusrev ile Efrasyap defalarca savaştılar. Sonunda ordusuz kalan Efrasyap Keyhusrev'in adamları tarafından öldürüldü. Şehnamede Efrasyap adıyla anılan Turan hükümdarı Alp Er Tunga'nın İran hükümdarlarına sık sık yenildiği anlatılmaktadır. Ancak iran Turan savaşlarında iran hükümdarları sürekli değişmiş 140 yıl yaşadığı rivayet edilen Alp Er Tunga ise mücadeleye devam etmiştir. Bu durum Efrasyap'ın başarısız olmadığını gösterir. Gerçek destan metni bulunduğu takdirde bu destanla ilgili daha sağlıklı değerlendirmeler yapılabilir. [B][CENTER][COLOR="DarkRed"]Alp Er Tunga İnsan kalbi ettir, çürür, bozulur gider. Ey insan, onu iyi kolla! Alp Er Tunga Alp Er Tunga derler bir kağan vardı, Ona yeryüzü dar, gökyüzü dardı. Tuğ yapmıştı gökyüzüne güneşi, Bilgelikte dahi yoktu bir eşi. GökTürk, Uygur, Karluk ve Karahanlı, Daha nice Türkler, adlan şanlı, Onu özlerine ata saydılar Utkusunu dört bucağa yaydılar Uçmağa varınca ol ulu kağan, Yıkıldı üstlerine gök kunkan... Anca kanlı yaş döküp yoğladılar... Çığrışıp ağladılar., ağladılar...[/COLOR][/CENTER][/B] Alp Er Tunga'nın M.Ö. 7. yüzyılda yaşamış, çok sevilen, kahraman bir Türk hükümdarı olduğunu biliyoruz. Belgeler onun "Türk beğleri içinde adı ve kut'u ile tanınmış, bilgili, erdemli, büyük illeri elinde tutan, birçok kavme hükmeden..." bir hakan olduğunu söylüyor. Bu Alp hükümdarın idaresindeki devletin de Saka Türk imparatorluğu olduğunu söyleyen tarihçiler çoğalmıştır. Bu devletin adı belki onun adıyla ya da babası Peşeng Kağan adıyla söyleniyordu. İranlılar Peşeng'e Turanlıların hükümdarı (yani Türklerin hükümdarı), Alp Er Tunga'ya da Afrâsyâb diyorlardı. Afrâsyâb'ın Alp Er Tunga olduğunu hem KutatguBilig, hem de Divanû Lügat 1 it Türk bildiriyor. Afrâsyâb, eski İranlıların kö' tülük ilahlarına verdikleri isimdir. Belki Alp Er Tunga onları çok yıldırdığı için ona bu ismi verdiler. Alp Er Tunga, iran (Med) hükümdarı Keyhüsrev tarafından bir ziyafete çağrılarak hile ile öldürülmüştü. Bu olay M.Ö. 624 (veya 625, 626) yılında meydana geldi. Asur kaynaklarında Maduva, Heredot'ta Madyes olarak geçen kahramanın da Alp Er Tunga'dan başkası olmadığı anlaşılıyor. Cüveynîona Buku Han, Mercanî ise Buku Han bin Pişing (Peşeng) diyor. Türklerin onu destanlaştırdıkları şüphesizdir. Fakat bu destan zamanımıza ulaşmamış, yalnız, destanın son bölümü olduğu anlaşılan sagu (ağıt) dan bazı mısralar Divanû Lugatit Türk'te verilmiş bulunuyor. Alp Er Tunga'nın adından ve kahramanlığından çeşitli milletlerin tarihinde söz edilmesine rağmen, bu bilgiler onun başında bulunduğu devlet hakkında (şimdilik) yeterli bilai veremiyor. Firdevsî'nin Şehnamesi'nde uzunca bir yer verilen Afrâsyâb'ın aslında Alp Er Tunga olduğunu, Kutatgu Bilig'in şu mısralarından anlıyoruz: [B][CENTER][COLOR="darkred"]Bu Türk beğlerinde adı belgülüg Tunga Al Er irdi kutı belgülüg Bedük bilgi birle öküş erdemi Biliglig ukuşlug budun ködremi Tajikler ayur ânı Afrâsyâb Bu Afrâsyâb tutdı iller talab Tajikler bitimiş bitigde mum Bitigde yok erse kim ukgay ânı?[/COLOR][/CENTER][/B] (Bu Türk beğleri içinde adı belli, kut'u belli Alp Er Tunga, büyük ve erdemli bir hükümdardır. Çok bilgili, meziyetli bir büyüktür. Tajikler (İranlılar) ona Afrâsyâb diyorlar. Bu Afrâsyâb, baskın ve yağmalarla illeri (dünyayı) tuttu. Tajikler bunu kitapta yazmışlar.Kitapta yok olsaydı bunu kim anlardı? Alp Er Tunga'nın öğüdü dinlenilecek bir bilge hükümdar olduğunu yine Kutatgu Bilig' teki şu mısralar çok iyi anlatıyor: [COLOR="darkred"][CENTER][B]"Negü der eşitgil Tunga Alp Erig Bilip sözlemiş kör bu öt sav erig Et ol bu kişi kangü artar yıdır Ânı ked küdezgü ay kıldı kader" (Tunga Alp Er Kağan ne diyor işit. Bak, gör, bilip söylemiş o bu öğüdü. İnsan kalbi ettir, bozulur gider. Ey insan, onu çok iyi kolla.)[/B][/CENTER][/COLOR] İslâmiyet öncesinde de, islâmiyetten sonra da Türkler (GökTürkler, Uygurlar, Karluklar, Karahanlılar, Selçuklular) Alp Er Tunga' yi ata olarak kabul etmiş ve onun soyundan olmakla övünmüşlerdir. Bu 'ata'yı bazen Alp Er Tunga, bazen de Tunga Alp Er olarak anarlar. Bu Alp Türk hükümdarı ile ilgili en geniş bilgi Firdevsî'nin Şehnamesi'nde verildiği için Alp Er Tunga destanını da ancak onun mısralarından çıkarıyoruz. Tabiî bu, asıl destan değildir. Alp Er Tunga'nın, milliyetçi bir İran şairinin görüşüyle anlatılmasıdır. İran şairi Firdevsî, iran'a Gaznelilerin, yani Türklerin hâkim olduğu bir dönemde 9341020 yılları arasında yaşadı. 1010 yılında tamamladığı Şehnamesi'ni Gazne Sultanı Mahmud'a sundu. 60.000 beyitlik bu eserinde iran tarihini destan üslubunda anlatır. Eserinde, kendi yaşadığı dönemde Türklerin hâkimiyetinde olan İran'ın parlak geçmişini özlem duyarak ve coşku ile dile getirir, İran'in Turanlılarla (Türklerle) yaptığı savaşları, en güçlü Türk hükümdarı olarak bildirilen Alp Er Tunga'ya karşı kazanılan iran zaferini anlatırken "Şimdi hâkim olan sizsiniz ama, vaktiyle Zâloğlu Rüstem ve Keyhüsrev sizin en büyük devletinizi yenmiş, yıkmıştı..." demesine iranlılarda bağımsızlık duygusunu uyandırmaya, güçlendirmeye çalışır. [/QUOTE]
Alıntıları ekle...
İsim
Spam kontrolü
Sarı kırmızı renkleri ile ünlü futbol takımımız?
Cevapla
Forumlar
Tarih
Genel Türk Tarihi
Türk Destanları ve Efsaneleri
Alp Er Tunga Destanı
Top