Aşılama aslında spermle yumurtanın buluşma şansını arttırmak üzere fizyolojiyi desteklemek amacıyla yapılan bir işlemdir. Kadına verilen hap ya da iğnelerle her ay kendiliğinden oluşan bir adet yumurtanın sayısı iki ya da üçe çıkarılırken, erkeğin spermleri de özel bazı yöntemlerle yıkanıp hazırlanır. Böylelikle spermlerin hareketli olanları küçük bir hacimde yoğunlaştırılmış olur. Verilecek çatlama iğneleri ile yumurtaların çatlama zamanı da ayarlanarak hazırlanmış olan spermler rahim içersine özel bir plastik borucuk vasıtasıyla bırakılır ve böylelikle gidecekleri yol da kısaltılarak yumurta ya da yumurtalara kolayca ulaşmaları sağlanır. İyice bilinmelidir ki her çocuğu olmayan kişiye aşılama yapılamaz.
Aşılama öncesi değerlendirme
Kısırlık nedeni ile başvuran çiftlerde kısırlığın nedenini saptamaya yönelik tetkikler:
Erkekte:
Semen analizi ( spermiyogram )
Kadında:
Jinekolojik muayene,
Rahim ve tüplerin değerlendirilmesi için rahim filmi (HSG)
Yumurtalıkların kapasitesini değerlendirmek amacıyla hormon testleri,
Bazı özel durumlarda tanısal laparoskopi veya histeroskopi yapılabilir.
Aşılama (IUI) Hangi Durumlarda Uygulanır?
Aşılama pek çok infertilite durumlarında uygulaması kolay, pratik, nispeten ekonomik ve risksiz bir işlem olduğu için pek çok durumda ilk tercih edilen yöntemdir.
En sıklıkla:
1. Düşük sperm sayı veya hareketlilik oranı (Erkek faktörü).
2. Endometriosis.
3. Açıklanamayan İnfertilite
4. Rahim Ağzına ait problemler.
5. Sperme karşı antikor varlığı (İmmünolojik İnfertilite).
6. Kadında yumurtlamanın olmaması veya yetersiz olması ( Ovulatuar Faktör ).
7. Cinsel işlev bozuklukları
Aşılama tüm bu durumlarda tercih edilen bir yöntemdir. Ejakülasyon (boşalma) sorunu olan erkeklerde de aşılama zaman zaman başvurulan bir yöntemdir. Boşalma problemlerine şeker hastalığı, multiple sclerosis, travma, retrograd ejakülasyon dediğimiz idrar torbasına spermlerin boşaldığı hastalık, mesane boynu operasyonları, kullanılan bazı ilaçlar sebep olabilir.Aşılama her ne kadar basit bir işlem gibi görülse de mutlaka bu konuda tecrübeli bir jinekolog tarafından yapılmasında fayda vardır.
Aşılamanın başarı oranı nedir?
Aşılama işleminin başarısı her bir deneme için % 10-15’ler civarındadır. Bu oranın daha fazla olmadığı aşılamaya başlayan her çift tarafından bilinmeli ve gebelik oluşmadığında hayal kırıklığı yaşanmamalıdır.
Aşılama en fazla kaç kere yapılabilir?
Deneme sayısı uygulama nedenine, çiftin ihtiyaçlarına ve ekonomik durumuna göre ayarlanır.
Elbette bu işlemin yapılabilmesi için en az bir kanalın ya da tüpün açık olması şarttır. Dolayısıyla aşılama işleminden önce rahim filmi çekilmesi de gereklidir.Günümüzde kabul edilen görüş 2 en fazla 3 kez aşılama yapılmasıdır. Aşılamadan fayda göreceği düşünülmeyen ya da 2-3 kez aşılama yapılmasına rağmen gebelik oluşmayan kişilerde mutlaka tüp bebek tedavisine geçilmelidir.
Aşılamada sperm kalitesi ne kadar önemlidir ?
Eğer erkeğin spermlerinin sayı ve hareketi çok düşük ise aşılamadan beklenecek fayda çok azdır..! Bu sayı ve hareket konusunda tam bir fikir birliği olmasa da genellikle kabul gören görüş erkeğin spermlerine yıkama işlemi uygulandıktan sonra ileri doğru hareketli sperm oranının en az ml'de 1 milyonun üstünde olması gerektiğidir. Diğer önemli bir konu da spermlerin şekil bozukluklarıdır. Aşılama öncesinde sperm şekilleri de boyanmış örneklerde bu konuda tecrübeli kişilerce detaylı olarak değerlendirilmeli ve normal görünümlü sperm sayısının en az% 4-5 olması gerekmektedir. Normal şekilli olmayan spermlerin sayı ve hareketleri iyi olsa bile yumurtanın kabuğunu delip içersine girmelerinde problem olabilir.
Spermlerin Yıkanması (Hazırlama)
Aşılama için erkekten alınan semen, laboratuarda yüzdürme ya da gradient adı verilen yıkama işlemlerine tabi tutularak sperm dışındaki tüm salgılardan arındırılır. Böylece şiddetli rahim kasılmalarına sebep olabilen maddeler ve rahimde enfeksiyona sebep olabilecek bakterilerden de temizlenmiş olur. Ayrıca hareketli olanları daha küçük bir hacimde toplanarak hareket oranları da arttırılmış olur. Sperm yıkama uygulaması spermin yumurtayı dölleme kabiliyetini arttırır. Yıkanmış olan spermler, çok az bir miktarda (0,5 cc) kültür sıvısı içine konularak hem sayı hem de hareketliliği artırılmış olarak aşılamaya hazır hale gelmiş olur.
Aşılama (İntra Uterin İnseminasyon - IUI) nasıl yapılır ?
Aşılama basit bir uygulamadır ve sadece bir kaç dakika sürer. Kadın muayene masasına uzandıktan sonra doktor, vajinaya spekülümü yerleştirir, özel olarak hazırlanmış (yıkanmış) olan spermi bir katater (borucuk) aracılığıyla direkt olarak rahmin içine enjekte eder. Böylece spermlerin döllenmenin oluştuğu tüplere daha kolay ulaşması sağlanır. Kadında düzensiz ovülasyon (yumurtlama) görülüyorsa, doktor ovülasyonu (yumurtlama) uyaran ilaçlar verebilir. Eğer açıklanamayan türde bir problem varsa yine aşılamadan gelecek faydayı arttırmak amacıyla kadının normalde bir tane gelişecek yumurtası verilecek ilaçlarla (hap veya iğne) 2 veya 3'e çıkarılabilir. Daha fazla yumurta gelişmesi halinde ise aşılama yapılması uygun olmaz. Çünkü çoğul gebelik olasılığı artacaktır. Merkezimizde yumurtalıkları uyarmak amacıyla normal adet gören kadınlarda iğne ile yumurtallık uyarımı yapılmaktadır. Döllenme olasılığını yükseltmek için IUI (aşılama), bu ilaçların kullanımıyla beraber uygulanırsa kısırlık sebebi bulunmamış çiftlerde gebelik oranlarının yükseldiği görülmektedir.
Asılama ile ilgili ortaya çıkabilecek sorunlar nelerdir?
Eğer kontrol edilmesine rağmen 3'den fazla yumurta gelişimi gerçekleşir ise o zaman ya tedavi iptal edilerek o ay ilişki yasaklanmalı, ya da tedavi tüp bebek tedavisine döndürülmelidir. Aksi taktirde çoğul gebelik oluşumu söz konusu olabilir. Son bir seçenek de fazla yumurtaların aspirasyonu (yok edilmesi) yoluyla kalan yumurtalar için aşılama yapılması olabilir. Tüm bu seçenekler normalde son derece az başvurulan nadir durumlardır.
Bir diğer istenmeye durum da aşırı uyarılma sendromu (OHSS) dediğimiz yumurtalıkların fazla büyümesi, hormon düzeylerinin çok artması ve karında sıvı toplanması ile giden "Aşırı Uyarılma Tablosu"dur. Bu durumda çok nadiren hastaneye yatırılma ve özel bir tedavi gerekebilir.
Aşılama sonrasında gelişme olasılığı çok az olan bir diğer sorun ise iltahaplanma (enfeksiyon) dur. Aşılama yapılırken vajinanın ve rahim ağzının temizliğine yeterince dikkat edilmez ise ve mikrobik bir ortamda aşılama yapılırsa böyle bir promlemle nadiren karşılaşılabilir. Dolayısıyla bu konuda da hekimin dikkatli davranması ve hijyenik kurallara kesinlikle uyması gerekir.
Gebelik testi ne zaman yapılmalıdır?
Aşılamadan 2 hafta sonra kanda gebelik testi ile sonuç araştırılır. Bu 2 haftalık sürede genellikle progesteron vaginal tablet ya da jel kullanılması önerilmektedir. Gebelik olması durumunda 3 hafta sonra fetusu ve kalp atımını görmek için ultrason yapılmalıdır.
Son söz olarak yine hatırlatmak isterim ki aşılamadan beklenilen fayda yani gebelik oluşması olasılığı, yumurtlama promlemi olan bayanlar için % 15-20, açıklanamayan tür problemi olan bayanlar için ise % 10-15'dir. Bu oranların çifte aşılamanın başında mutlaka net olarak belirtilmesi ve olması gerekenden daha fazla bir beklentiye girmemeleri sağlanmalıdır.
Aşılama yöntemi ve aşılama işlemi ağrılı mıdır?
Hayır. Aşılama işlemi büyük oranda ağrısızdır. Ancak normalde muayene dahi olamayan ve vajinismus sorunu olan bayanlarda bazen aşılama işlemi hafif bir anestezi altında yapılabilmektedir.
Aşılama sonrası dinlenmek gerekli midir? ne kadar istirahat etmek gereklidir ?
Aşılama yapıldıktan sonra 15-20 dakika işlemin yapıldığı yerde veya yakında bir sedyede/ yatakta uzanmak yeterli olmaktadır. Onun dışında uzun süreli istirahat etmek veya çalışmamak gerekli değildir. Bir gün sonra da ilişki serbesttir.
Aşılama ücreti nedir?
Aşılama fiyatları, aşılama işleminin yapılacağı merkeze göre değişkenlik göstermektedir, genellikle aşılama ücreti 400 ile 750 TL arasında değişmektedir.
Aşılama öncesi değerlendirme
Kısırlık nedeni ile başvuran çiftlerde kısırlığın nedenini saptamaya yönelik tetkikler:
Erkekte:
Semen analizi ( spermiyogram )
Kadında:
Jinekolojik muayene,
Rahim ve tüplerin değerlendirilmesi için rahim filmi (HSG)
Yumurtalıkların kapasitesini değerlendirmek amacıyla hormon testleri,
Bazı özel durumlarda tanısal laparoskopi veya histeroskopi yapılabilir.
Aşılama (IUI) Hangi Durumlarda Uygulanır?
Aşılama pek çok infertilite durumlarında uygulaması kolay, pratik, nispeten ekonomik ve risksiz bir işlem olduğu için pek çok durumda ilk tercih edilen yöntemdir.
En sıklıkla:
1. Düşük sperm sayı veya hareketlilik oranı (Erkek faktörü).
2. Endometriosis.
3. Açıklanamayan İnfertilite
4. Rahim Ağzına ait problemler.
5. Sperme karşı antikor varlığı (İmmünolojik İnfertilite).
6. Kadında yumurtlamanın olmaması veya yetersiz olması ( Ovulatuar Faktör ).
7. Cinsel işlev bozuklukları
Aşılama tüm bu durumlarda tercih edilen bir yöntemdir. Ejakülasyon (boşalma) sorunu olan erkeklerde de aşılama zaman zaman başvurulan bir yöntemdir. Boşalma problemlerine şeker hastalığı, multiple sclerosis, travma, retrograd ejakülasyon dediğimiz idrar torbasına spermlerin boşaldığı hastalık, mesane boynu operasyonları, kullanılan bazı ilaçlar sebep olabilir.Aşılama her ne kadar basit bir işlem gibi görülse de mutlaka bu konuda tecrübeli bir jinekolog tarafından yapılmasında fayda vardır.
Aşılamanın başarı oranı nedir?
Aşılama işleminin başarısı her bir deneme için % 10-15’ler civarındadır. Bu oranın daha fazla olmadığı aşılamaya başlayan her çift tarafından bilinmeli ve gebelik oluşmadığında hayal kırıklığı yaşanmamalıdır.
Aşılama en fazla kaç kere yapılabilir?
Deneme sayısı uygulama nedenine, çiftin ihtiyaçlarına ve ekonomik durumuna göre ayarlanır.
Elbette bu işlemin yapılabilmesi için en az bir kanalın ya da tüpün açık olması şarttır. Dolayısıyla aşılama işleminden önce rahim filmi çekilmesi de gereklidir.Günümüzde kabul edilen görüş 2 en fazla 3 kez aşılama yapılmasıdır. Aşılamadan fayda göreceği düşünülmeyen ya da 2-3 kez aşılama yapılmasına rağmen gebelik oluşmayan kişilerde mutlaka tüp bebek tedavisine geçilmelidir.
Aşılamada sperm kalitesi ne kadar önemlidir ?
Eğer erkeğin spermlerinin sayı ve hareketi çok düşük ise aşılamadan beklenecek fayda çok azdır..! Bu sayı ve hareket konusunda tam bir fikir birliği olmasa da genellikle kabul gören görüş erkeğin spermlerine yıkama işlemi uygulandıktan sonra ileri doğru hareketli sperm oranının en az ml'de 1 milyonun üstünde olması gerektiğidir. Diğer önemli bir konu da spermlerin şekil bozukluklarıdır. Aşılama öncesinde sperm şekilleri de boyanmış örneklerde bu konuda tecrübeli kişilerce detaylı olarak değerlendirilmeli ve normal görünümlü sperm sayısının en az% 4-5 olması gerekmektedir. Normal şekilli olmayan spermlerin sayı ve hareketleri iyi olsa bile yumurtanın kabuğunu delip içersine girmelerinde problem olabilir.
Spermlerin Yıkanması (Hazırlama)
Aşılama için erkekten alınan semen, laboratuarda yüzdürme ya da gradient adı verilen yıkama işlemlerine tabi tutularak sperm dışındaki tüm salgılardan arındırılır. Böylece şiddetli rahim kasılmalarına sebep olabilen maddeler ve rahimde enfeksiyona sebep olabilecek bakterilerden de temizlenmiş olur. Ayrıca hareketli olanları daha küçük bir hacimde toplanarak hareket oranları da arttırılmış olur. Sperm yıkama uygulaması spermin yumurtayı dölleme kabiliyetini arttırır. Yıkanmış olan spermler, çok az bir miktarda (0,5 cc) kültür sıvısı içine konularak hem sayı hem de hareketliliği artırılmış olarak aşılamaya hazır hale gelmiş olur.
Aşılama (İntra Uterin İnseminasyon - IUI) nasıl yapılır ?
Aşılama basit bir uygulamadır ve sadece bir kaç dakika sürer. Kadın muayene masasına uzandıktan sonra doktor, vajinaya spekülümü yerleştirir, özel olarak hazırlanmış (yıkanmış) olan spermi bir katater (borucuk) aracılığıyla direkt olarak rahmin içine enjekte eder. Böylece spermlerin döllenmenin oluştuğu tüplere daha kolay ulaşması sağlanır. Kadında düzensiz ovülasyon (yumurtlama) görülüyorsa, doktor ovülasyonu (yumurtlama) uyaran ilaçlar verebilir. Eğer açıklanamayan türde bir problem varsa yine aşılamadan gelecek faydayı arttırmak amacıyla kadının normalde bir tane gelişecek yumurtası verilecek ilaçlarla (hap veya iğne) 2 veya 3'e çıkarılabilir. Daha fazla yumurta gelişmesi halinde ise aşılama yapılması uygun olmaz. Çünkü çoğul gebelik olasılığı artacaktır. Merkezimizde yumurtalıkları uyarmak amacıyla normal adet gören kadınlarda iğne ile yumurtallık uyarımı yapılmaktadır. Döllenme olasılığını yükseltmek için IUI (aşılama), bu ilaçların kullanımıyla beraber uygulanırsa kısırlık sebebi bulunmamış çiftlerde gebelik oranlarının yükseldiği görülmektedir.
Asılama ile ilgili ortaya çıkabilecek sorunlar nelerdir?
Eğer kontrol edilmesine rağmen 3'den fazla yumurta gelişimi gerçekleşir ise o zaman ya tedavi iptal edilerek o ay ilişki yasaklanmalı, ya da tedavi tüp bebek tedavisine döndürülmelidir. Aksi taktirde çoğul gebelik oluşumu söz konusu olabilir. Son bir seçenek de fazla yumurtaların aspirasyonu (yok edilmesi) yoluyla kalan yumurtalar için aşılama yapılması olabilir. Tüm bu seçenekler normalde son derece az başvurulan nadir durumlardır.
Bir diğer istenmeye durum da aşırı uyarılma sendromu (OHSS) dediğimiz yumurtalıkların fazla büyümesi, hormon düzeylerinin çok artması ve karında sıvı toplanması ile giden "Aşırı Uyarılma Tablosu"dur. Bu durumda çok nadiren hastaneye yatırılma ve özel bir tedavi gerekebilir.
Aşılama sonrasında gelişme olasılığı çok az olan bir diğer sorun ise iltahaplanma (enfeksiyon) dur. Aşılama yapılırken vajinanın ve rahim ağzının temizliğine yeterince dikkat edilmez ise ve mikrobik bir ortamda aşılama yapılırsa böyle bir promlemle nadiren karşılaşılabilir. Dolayısıyla bu konuda da hekimin dikkatli davranması ve hijyenik kurallara kesinlikle uyması gerekir.
Gebelik testi ne zaman yapılmalıdır?
Aşılamadan 2 hafta sonra kanda gebelik testi ile sonuç araştırılır. Bu 2 haftalık sürede genellikle progesteron vaginal tablet ya da jel kullanılması önerilmektedir. Gebelik olması durumunda 3 hafta sonra fetusu ve kalp atımını görmek için ultrason yapılmalıdır.
Son söz olarak yine hatırlatmak isterim ki aşılamadan beklenilen fayda yani gebelik oluşması olasılığı, yumurtlama promlemi olan bayanlar için % 15-20, açıklanamayan tür problemi olan bayanlar için ise % 10-15'dir. Bu oranların çifte aşılamanın başında mutlaka net olarak belirtilmesi ve olması gerekenden daha fazla bir beklentiye girmemeleri sağlanmalıdır.
Aşılama yöntemi ve aşılama işlemi ağrılı mıdır?
Hayır. Aşılama işlemi büyük oranda ağrısızdır. Ancak normalde muayene dahi olamayan ve vajinismus sorunu olan bayanlarda bazen aşılama işlemi hafif bir anestezi altında yapılabilmektedir.
Aşılama sonrası dinlenmek gerekli midir? ne kadar istirahat etmek gereklidir ?
Aşılama yapıldıktan sonra 15-20 dakika işlemin yapıldığı yerde veya yakında bir sedyede/ yatakta uzanmak yeterli olmaktadır. Onun dışında uzun süreli istirahat etmek veya çalışmamak gerekli değildir. Bir gün sonra da ilişki serbesttir.
Aşılama ücreti nedir?
Aşılama fiyatları, aşılama işleminin yapılacağı merkeze göre değişkenlik göstermektedir, genellikle aşılama ücreti 400 ile 750 TL arasında değişmektedir.
